حقوق مساجد

یکی از مکان‌هایی که همواره نقشی بنیادین و اساسی در نشر احکام و تعالی دین مبین اسلام ایفا نموده، مسجد است که برای خود حقوقی دارد:  
الف: زینت کردن
از توصیه‌های قرآن کریم است که هنگام ورود به مسجد، با زینت یعنی با لباس شیک، مرتب، معطر و... باشیم: «يا بَني‏ آدَمَ خُذُوا زينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ...»،[اعراف 31]؛ «اى فرزندان آدم! [هنگام هر نماز و] در هر مسجدى، آرايش و زينتِ [مادى و معنوى خود را متناسب با آن عمل و مكان‏] همراه خود برگيريد.»
در کنار رسیدگی به حفظ ظاهر، یکی از مصادیق زینت، مال و فرزندان است: «الْمالُ وَ الْبَنُونَ زِينَةُ الْحَياةِ الدُّنْيا»،[اعراف 46]؛ «مال و فرزندان، آرايش و زيور زندگى دنيا هستند» توجه به این دو آیه شریفه، بيان‌گر اين مطلب است‌ كه «مال و فرزند خود را هنگام رفتن به مسجد همراه داشته باشيد، تا با مال، به حل مشكلات اقتصادى مسلمين بپردازيد و با حضور فرزند در مساجد و جماعات، مشكلات تربيتى نسل آينده را حل كنيد.»[1]
ب:نماز تحیّت خواندن
نماز تحیت، نمازی دو رکعتی است که هنگام ورود به مسجد، به قصد تحیت و احترام به مسجد خوانده می‌شود. امیرالمومنین علیه السلام در این زمینه می‌فرمایند: «مِنْ حَقِ‏ الْمَسْجِدِ إِذَا دَخَلْتَهُ أَنْ تُصَلِّيَ فِيهِ رَكْعَتَيْن»،[2]؛ «یکی از حقوق مسجد آنست‌که هرگاه داخل شدی، دو رکعت نماز درآن بخوانی»
ج:حضور همسایگان
یکی دیگر از آن حقوق، حضور پر رنگ، مخصوصا برای همسایگان مسجد، یعنی کسانی‌که صدای اذان را می‌شنوند خواهد بود، که غیبت بدون عذر باعث می‌گردد فردای قیامت، مسجد از آنان شکایت کند.
امیرالمومنین علیه السلام می‌فرمایند: «لَا صَلَاةَ لِجَارِ الْمَسْجِدِ إِلَّا فِي الْمَسْجِدِ إِلَّا أَنْ يَكُونَ لَهُ عُذْرٌ أَوْ بِهِ‏ عِلَّةٌ فَقِيلَ وَ مَنْ جَارُ الْمَسْجِدِ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ قَالَ مَنْ سَمِعَ النِّدَاء»،[3]؛ «کسى که همسایه مسجد است و براى نماز در مسجد حضور نمى‌یابد، از اجر و ثواب معنوى نماز برخوردار نیست، مگر کسى که بیمارى یا عذرى او را از این کار باز دارد؛ آن‌گاه از آن حضرت پرسیده شد که همسایه مسجد کیست؟ فرمودند: کسى که صداى اذان مسجد را بشنود»
از امام صادق علیه السلام نیز روایت شده است :
«شَكَتِ‏ الْمَسَاجِدُ إِلَى اللَّهِ (تَعَالَى) الَّذِينَ لَا يَشْهَدُونَهَا مِنْ جِيرَانِهَا، فَأَوْحَى اللَّهُ (عَزَّ وَ جَلَّ) إِلَيْهَا: وَ عِزَّتِي وَ جَلَالِي لَا قَبِلْتُ لَهُمْ صَلَاةً وَاحِدَةً، وَ لَا أَظْهَرْتُ لَهُمْ فِي النَّاسِ عَدَالَةً، وَ لَا نَالَتْهُمْ رَحْمَتِي، وَ لَا جَاوَرُونِي فِي جَنَّتِي»،[4]؛ «مساجد از همسایگانش که در آن شرکت نمی‌کنند، در نزد خدا شکایت بردند. پس خداوند به آن‌ها وحى کرد: به عزت و جلالم سوگند که نمازشان را نپذیرم و عدالتشان را در میان مردم آشکار نسازم و رحمت من به آنان نخواهد رسید و در بهشتم در جوار خویش قرارشان نخواهم داد.»
 «حتی مستحب است انسان با كسی كه در مسجد حاضر نمي شود غذا نخورد و در كارها با او مشورت نكند و همسايه او نشود و از او زن نگيرد و به او زن ندهد.»[5]
د: تمیز کردن مسجد و روشن نمودن چراغ آن مستحب، و در مسجد خوابیدن، راجع به کارهای دنیا صحبت نمودن، خواندن شعری که نصیحت و مانند آن نباشد و هم‌چنین با دهانی که بوی سیر و پیاز می‌دهد و برای دیگران آزار دهنده است، وارد مسجد شدن، مکروه است.[6]
بنابراین می‌توان باید با رعایت نمودن این امور و به جا آوردن حقوق مسجد، در رونق و شکوفایی آن کوشا بود. 
......................................
پی‌نوشت
[1]. قرائتى محسن، تفسير نور،ج4 ص52، مركز فرهنگى درس‌هايى از قرآن،تهران،1383
[2]. نورى، حسين بن محمد تقى‏،مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل،ج3،ص395‏،مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏،قم‏،1408 ق‏) 
[3]. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏، بحار الأنوار( ط- بيروت)،ج80 ص380،دار إحياء التراث العربي‏،بيروت‏،1403 ق‏
[4]. طوسى، محمد بن الحسن‏، الأمالي( للطوسي)،ص696،دار الثقافة،قم‏،1414 ق‏
[5]. توضیح المسائل مراجع، ص522
[6]. توضیح المسائل مراجع، ص530،531