شرح مختصری از زندگی «علامه مجلسی»

علامه «محمد باقر مجلسى» در زمان شاه عباس اول كه مردى با سياست و با كفايت و در عين حال، مردى سنگ‌دل و بى‌رحم بود متولد شد. زماني‌كه شاه صفى پس از او به حكومت رسيد، عراق از قلمرو حكومت ايران جدا شد. پس از شاه صفى، شاه عباس دوم كه 9 سال داشت به حكومت رسيد و در مجلس تاج‌گذارى او بود كه علامه از او خواست شراب‌خوارى و فروش آن و برخى اعمال منكر ديگر را ممنوع کند. او هم به توصيه‌هاى علامه عمل كرد، اما رفته رفته، او نيز مانند ديگر شاهان آلوده به شراب و... شد.

اوضاع سياسى
علماى بزرگوار شيعه در طول تاريخ با وجود فشارها و محروميت‌ها و اختناق‌هاى فراوان زحمات ارزنده‌اى كشيده و آثارى گران‌بهایی به يادگار گذاشته‌اند. آنان با خون دل خوردن‌ها و زحمات طاقت‌فرسا نهال تشيع را آبيارى نمودند و اين ميراث عظيم پيامبر(صلى‌الله‌عليه‌وآله) را به ما رساندند. در اين بين، هر گاه اوضاع نسبتا مساعدى فراهم مى‌شد و فشارها بر عليه شيعيان كم مى‌شد، شاهد درخشش بى‌نظير فقها و علما و فيلسوفان شيعه هستيم. از جمله اين موقعيت‌ها عصر شيخ مفيد و شيخ طوسى را در حكومت آل بويه و دوره صفويه و زمان علامه مجلسى است.
علامه مجلسى با عنايت به انتساب شاهان صفويه به تشيع و اين‌كه آنان خود را منسوب به ائمه اطهار(عليهم‌السلام) مى‌دانستند بيشترين استفاده را در جنبه‌هاى مختلف نمود. تأليف بزرگ‌ترين دائرة المعارف حديث شيعه در غير چنين زمانى و با عدم امكانات اقتصادى بسيار دشوار مى‌بود.

تولد
علّامه محمد باقر مجلسى به سال 1037 هجرى مساوى با عدد ابجدى جمله «جامع كتاب بحارالانوار» چشم به جهان گشود. پدرش «مولا محمد تقى مجلسى» از شاگردان بزرگ شيخ بهايى و در علوم اسلامى از سرآمدان روزگار خود به شمار می‌رفت. وى داراى تأليفات بسيارى از جمله «احياء الاحاديث فى شرح تهذيب الحديث» است. «مادرش دختر صدرالدين محمد عاشوری» است كه خود از پرورش يافتگان خاندان علم و فضيلت بود.

خاندان علامه مجلسى
خاندان علامه مجلسى از جمله پر افتخارترين خاندان‌هاى شيعه در تاریخ است. در اين خانواده نزديك به يك‌صد عالم وارسته و بزرگوار ديده مى‌شود. علامه مجلسى از جمله بزرگانى است كه از جامعيت خاصى برخوردار بود. او در علوم مختلف اسلامى مانند تفسير، حديث، فقه، اصول، تاريخ، رجال و درايه سرآمد عصر بود. نگاهى اجمالى به مجموعه عظيم بحار الأنوار اين نكته را به خوبى آشكار مى سازد. اين علوم در كنار علوم عقلى هم‌چون فلسفه، منطق، رياضيات، ادبيات، لغت، جغرافيا، طب، نجوم و علوم غريبه از او شخصيتى ممتاز و بى‌نظير ساخته است. نظرى گذرا به «كتاب السماء و العالم» در بحار الأنوار اين جامعيت را به خوبى نمايان مى‌سازد. برخى علامه مجلسى را در طول تاريخ اسلامى از حيث جامعيت در علوم و فنون گوناگون بى‌نظير دانسته‌اند. علامه ريزبينى و نكته سنجى‌هاى بسيار زيبايى پيرامون روايات مشكل دارد. بيان‌هاى علامه در ذيل روايات و آيات قرآن بسيار دقيق و زيباست و كمتر مى‌توان در آن‌ها خطا و اشتباهى يافت. علامه مجلسى، علاوه بر علومى چون روايات اهل بيت(عليهم‌السلام) در فقه نيز تبحرى بالا داشته، گرچه اكثر مجلدات فقهى بحار مجال پاكنويس شدن نيافته است.

تحصيلات
علامه از همان اوایل کـودکـى تحت تربيت و تعليم پـدر دانشمند و در سايه تـوجه خـاص آن بزرگـوار، پرورش پيدا کرد و بـا هـوش سـرشار و استعداد خـدادادى و پشتکار مخصـوص به خود، به تحصيل علـوم متـداوله عصـر خویش در حـوزه علمـى اصفهان پرداخت.
و با توجه به تـوانايـى ذاتـى در مـدت کوتاهى مراحل مختلف علمـى و تحصيلى را طى کرده، سپـس به گـرد آورى علـم حـديث و آثار اهل بيت عصمت و طهارت(علهیم‌السلام) دل بست و تحقيق و پژوهش عميقانه در آن فـن شريف مبذول داشت و تلاش خود را در ايـن مـورد متمـرکز نمـوده تمام اوقـاتـش را صـرف آن کـرد تـا اين‌که منشـأ تحـولـى بزرگ در روزگـار خـود گـرديد.

دعاى خير پدر
از ملا محمد تقى مجلسى پدر علامه مجلسى نقل کرده اند که فرمـود : «در يکـى از شب‌ها بعد از نماز شب يک حالت خـوشـى به مـن دست داد که فهميدم هر حاجتى از خدا بخـواهـم بر آورده مى‌شود و فکر کردم، در امـور دنيا و آخرت چه چيز از خـدا مسئلت بنمايـم ناگاه صداى گـريه محمـد بـاقـر از گهواره بلنـد شد. عرض کردم «الهى به حق محمد و آل محمـد(صلی‌الله‌عليه‌وآله) اين طفل را مروج ديـن خـودت و نشر دهنده احکام سيد رسولانت قرار بده و او را موفق کـن به تـوفيقـاتـى که انتهايـى بـراى آن نبـاشـد» شکـى نيست که دعاى والـد در حق ايـن فرزنـد شايسته مستجاب و به درجات عاليه دست يافت.

آفتابى بر منبر
مجلسى كه در مدرسه ملا عبدالله به اقامه نماز و تدريس اشتغال داشت بعد از رحلت پدر بزرگوارش در مسجد جامع اصفهان به اقامه نماز و درس دادن مشغول شد. در پاى درس او بيش از هزار طلبه می‌نشست و از نور علم و معرفت دل‌هاى خود را جلا می‌دادند. «سيد نعمت الله جزايرى» كه نامی‌ترين شاگرد اوست، می‌گويد: «با این‌كه در سن جوانى به سر می‌برد چنان در علوم مختلف تتبع كرده بود كه احدى از علماى زمانش به پای او نمی‌رسید، هنگامى كه در مسجد جامع اصفهان مردم را موعظه می‌كرد، هيچ‌كس فصيح‌تر و خوش كلام تر از او نديدم. حديثى كه شب مطالعه می‌كردم چون صبح از او می‌شنيدم چنان بيان می‌كرد كه گويى هرگز آن را نشنيده‌ام».

سفر با سلاح قلم
علّامه هيچ‌گاه حتی در سفر، قلم را از خود جدا نمی‌کرد و همواره آن را چون دل خويش صيقل مى‌داد و با آن به راز و نياز می‌پرداخت. علّامه جلد بيست و دوم بحار الانوار را در نجف اشرف بعد از مراجعت از سفر حج تأليف نمود. و در مراجعت از سفر خراسان در بين راه ترجمه خطبه امام رضا(عليه‌السلام) و رساله وجيزه رجب را نگاشت.
 در روزهايى كه علامه در مشهد مقدس براى زيارت مشرف بود جمعى  انبوه از علما و فضلا و طلاب جهت استفاده از علوم او تقاضاى درس حديث می‌كردند و علّامه مجلسى چهل حديث (اربعون حديث) را در اين ايام نوشت.

غروب غمگين
عالم خستگی‌ناپذير مرحوم علامه مجلسی(رحمه‌الله‌عليه) پس از این‌که عمری در راستای احيای احاديث گران‌بهای اهل بيت عصمت و طهارت(عليهم‌السلام) سپری شد بالاخره در 27 رمضان سال 1111 ق. وفات نمود و پيكر پاك ايشان در كنار مسجد جامع اصفهان و در كنار مزار پدر فرزانه‌اش محمد تقی مجلسی به خاک سپرده شد.

جمع آوری بحار الانوار
شاید بتوان گفت بزرگ‌ترین خدمت علامه مجلسی به جهان تشیع، جمع‌آوری کتاب ارزشمند «بحارالانوار» بوده است؛ وی در مقدمه بحارالانوار چنين می‌نگارد: «در آغاز كار به مطالعه كتاب‌هاى معروف و متداول پرداختم و بعد از آن به  كتاب‌های ديگرى كه در طى اعصار گذشته به علل مختلف متروك و مهجور مانده بود رو آوردم. هر جا كه نسخه حديثى بود سراغ گرفتم و به هر قيمتى كه ممكن شد بهره‌بردارى می‌كردم. شرق و غرب را جويا گشتم تا نسخه‌هاى بسيار گرد آورى نمودم. در اين مهم دينى جماعتى از برادران مذهبى من‌را يارى نمودند و به شهرها و قصبه‌ها و بلاد دور سركشيدند تا به فضل الهى مصادر لازم را به دست آوردند … بعد از تصحيح و تنقيح كتاب‌ها بر محتوای آن‌ها واقف شدم، نظم و ترتيب كتاب‌ها را نامناسب ديدم و دسته بندى احاديث را در فصل‌ها و ابواب متنوع راهگشاى محققان و پژوهشگران نيافتم. از اين رو به ترتيب فهرستى همت گماشتم كه از هر جهت جالب و مفيد باشد.
اما فرصت كم و مشاغل زياد او مانع از آن شد كه به تصحيح روايات بپردازد. به همين علت در مقدمه چنين نگاشت: «در نظر دارم كه اگر مرگ مهلت دهد و فضل الهى مساعدت نمايد شرح كاملى متضمن بر بسيارى از مقاصدى كه در مصنفات ساير علما باشد بر آن «بحارالانوار» بنويسم و براى استفاده خردمندان ، قلم را به قدر كافى پيرامون آن به گردش درآورم».

آلبرت اينشتن و علامه مجلسی
آلبرت اينشتين(فوت 1955 م) در رساله‌ی پايانی عمر خود با عنوان: "دي ارکلرونگ" Die Erkla"rung - von: Albert Einstein – 1954 يعني:"بيانيه" که در سال 1954 آن را در امريکا و به زبان آلمانی نوشته است - اسلام را بر  تمامی اديان جهان ترجيح مي‌دهد و آن را کامل‌ترين ومعقول‌ترين دين می‌داند. اين رساله در حقيقت همان نامه نگاري محرمانه‌ی اينشتين با آيت الله العظمی بروجردی (فوت1340ش =1961م) است که توسط مترجمين برگزيده شاه ايران محرمانه صورت پذيرفته است اينشتين در اين رساله "نظريه نسبيت" خود را با آياتی از قرآن کريم و احاديثی از(نهج‌البلاغه) و بيش از همه (بحارالانوار) علامه مجلسی(که از عربی به انگليسی توسط  حميد رضا پهلوی (فوت1371ش) و.. .ترجمه و تحت نظر آيت الله بروجردي شرح می‌شده) تطبيق داده و نوشته که هيچ‌جا در هيچ مذهبي چنين احاديث پر مغزی يافت نمی‌شود و تنها مذهب شيعه است که احاديث پيشوايان آن نظريه‌ی پيچيده «نسبيت» را ارائه داده  ولی اکثر دانشمندان نفهميده‌اند. وی از جمله حديثی است که علامه‌ی مجلسی در مورد  معراج جسمانی رسول اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل می‌کند که هنگام برخاستن از زمين دامن يا پای مبارک پيامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) به ظرف آبی می‌خورد و آن ظرف واژگون می‌شود. اما پس از اينکه پيامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) از معراج جسمانی باز می‌گردند مشاهده می‌کنند که پس از گذشت اين همه زمان هنوز آب آن ظرف در حال ريختن روی زمين است ... را نقل کرده و اين حديث را از گران‌بهاترين بيانات علمی پيشوايان شيعه در زمينه‌ی «نسبيت زمان» دانسته و شرح فيزيکی مفصلی بر آن می‌نويسد...هم‌چنين اينشتين در اين رساله «معاد جسمانی» را از راه فيزيک اثبات می‌کند.

روش علامه مجلسی
ايشان روشى معتدل ما بين اصولى و اخبارى داشت. او در عين اين‌که محدثى بزرگ بود به علوم عقلى هم توجهى خاص داشت. ايشان از جمله بزرگانى است که علوم عقلى هم‌چون فلسفه را خوانده و از اساتيد اين علوم محسوب مى‏‌گشته، ولي در عين حال همه چيز را در منبع و سرچشمه وحى يافته بود و تمام همت خويش را به نشر روايات معصومين(عليهم‏‌السلام) اختصاص داد. تنها حساسيت علامه به انحرافات در دين بود. او که در زمان خويش شيوع صوفی‌گرى را مى‏‌ديد دست به مبارزه‏اى قاطعانه با تصوف زد و در اين مسير با استعانت از اهل بيت(عليهم‏‌السلام) به پيروزى چشم‌گيرى نائل شد.

منزلت اجتماعى‏
علامه مجلسى علاوه بر نفوذ در دربار، در ميان عامه مردم نيز از نفوذ بى‌‏سابقه‏‌اى برخوردار بود. وی قاضى و حاکم در مشاجرات و دعاوى بود. تمام امور دينى زير نظر مستقيم وی انجام می‌شد، تمام وجوهات به محضر ايشان فرستاده مى‏‌شد، سرپرستى درماندگان ، ايتام و... را نيز برعهده داشت. ايشان در سايه علم سرشار و نفوذ معنوى و بيان سحر انگيز خود، مردم را از می‌خانه و قهوه‏‌خانه‏‌ها به مساجد کشاند تا جایی‌که در زمان وی مساجد از رونق خاصى برخوردار گرديد. خصوصا در ماه مبارک رمضان و شب‌هاى قدر جمعيت بى‏‌سابقه‏‌اى به مساجد روى آورده بودند.
----------------------------------------------------

منبع: سایت بیتوته