اذان و اقامه

در آيه: (يـأيّها الذين ءَامنوا إذا نودى للصّلوة من يوم الجمعة فاسعوا إلى ذكر اللّه...)[1]; اى كسانى كه ايمان آورده ايد! هنگامى كه براى نماز روز جمعه اذان گفته شود، به سوى ذكر خدا ]نماز[ بشتابيد.

كلمه «نودى» از ماده «نداء» به معناى «بانگ برآوردن» است و در اين جا به معناى اذان است; چنان كه در آيه ديگرى نيز مى خوانيم: (و إذا ناديتم إلى الصّلوة اتّخذوها هزوًا و لعبًا ذلك بأنّهم قوم لايعقلون)[2]; هنگامى كه آنان را به سوى نماز مى خوانيد (و اذان مى گوييد) آن را به مسخره و بازى مى گيرند; اين به سبب آن است كه آنها قومى نابخردند.[3]

 كلمه اذان يك بار در قرآن آمده است: (و اذان من الله و رسوله...)[4] امّا اذان به معناى فقهى (جملات مخصوص متفاوت) در آيات قرآن كريم نيامده است، زيرا قرآن كريم، كتابى است كه فقط كليّات تمام چيزهايى كه برگشتش به هدايت مردم است، در آن ذكر شده است و بيان جزئيات دين و احكام مربوط به آن بر عهده رسول اكرم(صلى الله عليه وآله)و امامان معصوم(عليهم السلام) است. طبق رواياتى كه از امامان معصوم(عليهم السلام) وارد شده، «اذان» از طريق وحى به پيامبراكرم(صلى الله عليه وآله)تعليم داده شد.

امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: هنگامى كه جبرئيل اذان را آورد، سر پيامبر(صلى الله عليه وآله) بر دامان على(عليه السلام) بود; جبرئيل اذان و اقامه را به پيامبر(صلى الله عليه وآله)تعليم داد; هنگامى كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) سر خود را برداشت، از على(عليه السلام) سؤال كرد: «آيا صداى اذان جبرئيل را شنيدى؟» عرض كرد: «آرى»، پيامبر(صلى الله عليه وآله)بار ديگر پرسيد: «آيا آن را به خاطر سپردى؟» گفت: «آرى»، پيامبر(صلى الله عليه وآله)فرمود: «بلال را حاضر كن و اذان و اقامه را به او تعليم ده». على(عليه السلام) بلال را حاضر كرد و اذان را به او تعليم داد.[5]

اذان درنمازهاى يوميه:

خداوند متعال در قرآن در غالب به بيان كليات احكام بسنده كرده و بيان جزئيات را به پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم)واگذار نموده است و از مردم نيز مى خواهد كه به آن چه پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) برايشان بيان مى كند، عمل كنند و از آن چه پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) آن ها را منع مى كند بپرهيزند «وما ءاتـكُمُ الرَّسولُ فَخُذوهُ وما نَهـكُم عَنهُ فَانتَهوا...»(حشر،7). چنان كه در پاسخ پيشين گذشت، اصل اذان در قرآن آمده و بيان جزئيات آن به پيامبر و اهل بيت او واگذار شده است. فقيهان و مراجع تقليد با توجه به روايات چنين مى گويند: براى زن و مرد مستحب است كه پيش از نمازهاى يوميه، اذان و اقامه بگويند، ولى پيش از نماز عيد فطر و قربان، مستحب است سه مرتبه بگويند: «الصّلوة» و در نمازهاى واجب ديگر سه مرتبه به قصد رجا «الصّلوة» بگويند.[6]

فوايد گوش دادن به اذان:

در قرآن به فوائد گوش كردن اذان اشاره اى نشده است اما روايات به اين موضوع پرداخته اند.

برخى از فوايد گوش كردن اذان به شرح زير است:

 1. شنيدن اذان انسان را از اهل آسمان قرار مى دهد; پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم) مى فرمايد: همانا اهل آسمان از اهل زمين چيزى نمى شنوند مگر اذان[7].

 2. شنيدنِ اذان اخلاق را نيكو مى كند; امام على(عليه السلام) مى فرمايد: كسى كه اخلاقش بد است در گوش او اذان بگوييد.[8]

3. شنيدن اذان انسان را سعادت مند مى كند; پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم) مى فرمايد: كسى كه صداى اذان را بشنود و به آن روى آورد، نزد خداوند از سعادت مندان است.[9]

4. شنيدن اذان سبب دورى شيطان مى شود; رسول اكرم(صلى الله عليه وآله) مى فرمايد: شيطان وقتى نداى اذان را مى شنود فرار مى كند.[10]

[1]. جمعه، آيه9.

[2]. مائده، آيه58.

[3]. تفسير نمونه، ج24، ص126.

[4]. توبه، آيه3.

[5]. شيخ حر عاملى، وسائل الشيعه، ج5، ص369; همان، ر.ك: تفسير نمونه، ج4، ص437.

[6]. سيدمحمدحسن بنى هاشمى خمينى، توضيح المسائل مراجع، ج1، ص539; فتاواى حضرت امام خمينى، مسئله 916.

[7]. محمدى رى شهرى، ميزان الحكمه، ج1، ص82.

[8]. همان، ج1، ص84.

[9]. مجلسى، بحارالانوار، ج77، ص190، مؤسسة الوفاء.

[10]. همان، ميزان الحكمه، ج1، ص82.