«غدیر» روز سرپرستی امیرالمومنین بر مسلمانان

روز «غدیر خم» بزرگ‌ترین عید شیعیان امام علی(علیه‌السلام) و مسلمان، بلکه هر انسان آزاده‌ای است، چرا که در این روز، به فرمان الهی، دین اسلام کامل و نعمت خدا تمام شد و دین اسلام، به عنوان یک آیین نهایی برای همه‌ی مردم جهان، پذیرفته شد و کافران تاریک‌دل که قابل هدایت نیستند و سعی در گم‌راه نمودن مسلمانان دارند نا‌امید شدند که با این دین کامل، دیگر نمی‌توانند اسلام واقعی را تحریف کنند، زیرا برنامه‌های اسلام، با از دنیا رفتن پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) تعطیل نمی‌شود و جانشین و ادامه‌دهنده‌ی راه حضرت، یعنی امیرالمومنین(علیه‌السلام) در این روز، تعیین شد.

اما عده‌ای سعی دارند این روز را طور دیگری معرفی کنند، آری! آن‌ها با دلایلی سطحی می‌خواهند این روز بسیار مهم و سرنوشت‌ساز در تاریخ اسلام را کم‌اهمیت، جلوه دهند، روزی را که بعضی از یهودیان و مسیحیان وقتی شنیدند، آیه‌ای از قرآن کریم [مائده/3] در مورد این روز، نازل شده گفتند: «اگر چنین آیه‌‏اى در كتب آسمانى ما نقل شده بود، ما آن روز را روز عید قرار مى‏‌دادیم‏».[1]

بعضی سعی دارند که واقعه‌ی غدیر را که روز تعیین سرپرستی امیرالمومنین(علیه‌السلام) برای اسلام و مسلمین، توسط پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) است را روز اعلام دوستی آن امام، معرفی کنند و دلیل آن‌ها نیز ماجرای سپاه یمن است[2] که به دستور پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌‌آله) به فرماندهی امیرالمومنین(علیه‌السلام) برای گرفتن زکات و جزیه از مسیحیان نجران به یمن رفته بودند و بعد از این‌که مسیحیان نجران به تعهدات مالی خود عمل کردند و آن اموال را به سپاه اسلام تسلیم کردند، حضرت به همراه لشکر اسلام به سوی انبوه مسلمانانی که به همراه پیامبر‌ اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) عازم حج بودند حرکت کردند؛ اما در زمانی که امیرالمومنین(علیه‌السلام) حضور نداشتند افراد سپاه یمن، لباس‌های فاخری را که به عنوان جزیه گرفته شده بود را پوشیده بودند و هنگامی که حضرت به علت این‌که آن اموال بیت المال بود با شدت ناراحتی و قاطعیت، آن لباس‌ها را از آنان پس گرفت.
آن‌ها بعد از ورود به مکه، به خدمت پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) رفتند و از حضرت گله و شکایت کردند، اما پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) به آن‌ها فرمود: «از علی(علیه‌السلام) شکایت نکنید؛ زیرا او در راه خدا خشونت و سرسختی دارد».[3]

اما عده‌ای می‌خواهند بگویند که پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) در روز غدیر خم، هنگامی‌که چندین هزار نفر حضور داشتند، خواستند به مردم بگویند که علی(علیه‌السلام) را دوست داشته باشید و از او (در مورد ماجرای سپاه یمن) کدورت نداشته باشید.

دلایل اعلام سرپرستی امام علی در روز غدیر
در حقیقت، سخن آن‌ها این‌ است که پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) در روز غدیر فرمود: «مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلِی مَوْلاهُ» کلمه‌ی «مولا» را به معنای دوست گرفت، در حالی که منظور پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) از این کلمه اعلام «سرپرستی» امیرالمومنین(علیه‌السلام) پس از خود، برای امت اسلام بود و این نکته، به دلایل مختلف،‌ از بعضی آیات قرآن کریم و خطبه‌ی غدیر رسول اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) قابل اثبات است که به بعضی از این ادله، اشاره می‌شود:

1. شأن نزول آیه‌ی 67 از سوره‌ی مائده در فضیلت امیرالمومنین(علیه‌السلام) است و این نکته‌ای است که چندین نفر از علما و معتمدین اهل سنت هم به آن اعتراف دارند که نام‌های آن‌ها جمع‌آوری شده است و بعد از نزول این آیه، پیامبر(صلی‌آلله‌علیه‌و‌آله) دست امیرالمومنین(علیه‌السلام) را گرفت و فرمود: «هر که من مولای او هستم این علی مولای اوست» سپس عمر پیش آمد و به امیرالمومنین(علیه‌السلام) تبریک گفت به این صورت: «گوارا باد بر تو ای پسر ابوطالب، صبح کردی در حالی که مولای من و هر مرد و زن مومنی شدی».[4] و بسیاری از علمای اهل سنت،‌ در کتاب‌های خود آورده‌اند.[5]

2. لحن آیه‌ی مذکور، که امر بسیار مهم‌تر از اعلام دوستی امیرالمومنین(علیه‌السلام) را می‌رساند به این‌که به پیامبر‌ اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) می‌فرماید:
اولا: اگر این فرمان را انجام ندهی زحمات بیست و سه ساله‌ات بی‌نتیجه می‌ماند.
ثانیا: می‌فرماید: خداوند تو را از (خطرات احتمالى) مردم، نگاه مى‏‌دارد(اعلام دوستی آن حضرت، خطری نداشت بلکه قرآن کریم، بالاتر از دوستی را اعلام فرموده به اینکه: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَة؛[حجرات/10] مؤمنان برادر یكدیگرند».

3. بنا بر روایات فراوانی که از اهل تسنن و شیعه نقل شده[6] بعد از آیه‌ی 67 سوره مائده که ولایت امیرالمومنین(علیه‌السلام) به مردم ابلاغ شد این آیه نازل شد: «الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذینَ كَفَرُوا مِنْ دینِكُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ الْیَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دینَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْكُمْ نِعْمَتی‏ وَ رَضیتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ دینا؛[مائده/3] امروز، كافران از (زوال) آیین شما، مأیوس شدند؛ بنابراین، از آن‌ها نترسید! و از (مخالفت) من بترسید! امروز، دین شما را كامل كردم؛ و نعمت خود را بر شما تمام نمودم؛ و اسلام را به عنوان آیین (جاودان) شما پذیرفتم‏».
و این نشان‌دهنده‌ی این است که در این روز، مطلبی بالاتر از اعلام دوستی، بیان شده است که با انجام آن‌ کفار؛ مأیوس شدند و دین؛ کامل شد و نعمت الهی، تکامل یافت و اسلام، مورد پذیرش الهی قرار گرفت.

4. در خطبه‌ی غدیر رسول اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله)[7] نکات بسیار واضح و روشنی وجود دارد که نشان‌دهنده‌ی این است که آن حضرت، هدف‌شان اعلام سرپرستی و جانشینی امام علی(علیه‌السلام) است نکاتی مانند:
الف) اینکه فرمودند: «جبرئیل سه مرتبه بر من فرود آمد از سوی پروردگارم فرمانی آورد که در این مکان به‌ پا خیزم و به هر سفید و سیاهی اعلام کنم که علی بن ابی طالب برادر، وصی و جانشین من در میان امّت و امام پس از من بوده، جایگاه او نسبت به من مانند هارون نسبت به موسی است، لیکن پیامبری پس از من نخواهد بود».

ب) فرمود: «ای مردم! چه کسی سزاوارتر است از شما به شما؟ گفتند خداوند و پیامبر او! سپس فرمود آگاه باشید! آن که من سرپرست اویم این علی سرپرست اوست»(نمی‌شود در ابتدا از سرپرستی خداوند و پیامبرش صحبت کند سپس بفرماید هرکه من دوست او هستم علی هم دوست اوست).

ج) فرمود: «ای مردم! خداوند عزّوجلّ دین را با امامت علی تکمیل فرمود. اینک آنان که از او و جانشینانش از فرزندان من و از نسل او - تا برپایی رستاخیز و عرضه ی بر خدا - پیروی نکنند، در دو جهان، اعمال‌شان، بیهوده بوده در آتش دوزخ ابدی خواهند بود، به گونه‌ای که نه از عذاب‌شان کاسته می‌شود و نه برایشان فرصتی خواهد بود.

5. در هیچ جای خطبه‌ی غدیر اشاره به سپاه یمن و ناراحتی آن‌ها از امیرالمومنین(علیه‌السلام) نشده که پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) از آن‌ها بخواهد که حضرت را دوست داشته باشند.

6. هیچ سخنی از حاضرین در غدیر نقل نشده که مثلا بگویند ما دیگر از امیرالمومنین(علیه‌السلام) ناراحت نیستیم.

این دلایل و ادله‌ی بسیار دیگری که روشن‌تر از خورشیدند، وجود دارد که نشان‌دهنده‌ی این است که روز غدیر، مهم‌تر از اعلام دوستی، روز اعلام سرپرستی و جانشینی امام المتقین، امیر المؤمنین علی بت ابی‌طالب(علیه‌السلام) است.

------------------------------------------------------------
پی‌نوشت
[۱]. تفسیر المنار جلد 6 صفحه 155 (به نقل از تفسیر نمونه، ج4، ص263)
[2]. http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/4180/4753/38591/
[3]. تَارِیخُ الطَّبَرِیِّ وَ فَضَائِلُ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع عَنِ ابْنِ مَرْدَوَیْهِ أَنَّهُ لَمَّا أَقْبَلَ مِنَ الْیَمَنِ یُعَجِّلُ إِلَى النَّبِیِّ ص وَ اسْتَخْلَفَ عَلَى جُنْدِهِ الَّذِینَ مَعَهُ رَجُلًا مِنْ أَصْحَابِهِ فَعَمَدَ ذَلِكَ الرَّجُلُ فَكَسَا كُلَّ رَجُلٍ مِنَ الْقَوْمِ حُلَّةً مِنَ الْبَزِّ الَّذِی كَانَ مَعَ عَلِیٍّ ع فَلَمَّا دَنَا جَیْشُهُ خَرَجَ عَلِیٌّ ع لِیَتَلَّقَاهُمْ فَإِذَا هُمْ عَلَیْهِمُ الْحُلَلُ فَقَالَ وَیْلَكَ مَا هَذَا قَالَ كَسَوْتُهُمْ لِیَتَجَمَّلُوا بِهِ إِذَا قَدِمُوا فِی النَّاسِ قَالَ وَیْلَكَ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَنْتَهِیَ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص قَالَ فَانْتَزَعَ الْحُلَلَ مِنَ النَّاسِ وَ رَدَّهَا فِی الْبَزِّ وَ أَظْهَرَ الْجَیْشُ شِكَایَةً لِمَا صَنَعَ بِهِمْ ثُمَّ رُوِیَ عَنِ الْخُدْرِیِّ أَنَّهُ قَالَ شَكَا النَّاسُ عَلِیّاً فَقَامَ رَسُولُ اللَّهِ خَطِیباً فَقَالَ یَا أَیُّهَا النَّاسُ لَا تَشْكُوا عَلِیّاً فَوَ اللَّهِ إِنَّهُ لَخَشِنٌ فِی ذَاتِ اللَّهِ؛«بحارالأنوار ج41، ص115 و 116»
[4]. فضائل الخمسة من الصحاح الستة(ناشر: اسلامیه)، ج‏1، ص362 و 363
[5]. تفسير نمونه، ج‏5، ص5 تا 7
[6]. همان، ج‏4، ص266
[7]. http://www.hawzah.net/fa/article/view/92525