پنج اثر مهم و اساسی عاشورا در جهان مدرن

مقدمه:
به یقین یکی از بزرگ‌ترین و دردناک‌ترین حوادث تاریخ بشریت فاجعه کربلاست. چرا که بعد از  سالیان  اندکی از رحلت بزرگترین پیامبر خدا یعنی رسول اکرم(صلی‌الله‌علیه‌واله)، گروهی به ظاهر مسلمان برای تحصیل مال بی‌ارزش و اندک دنیا به بهانه تحصیل رضایت خدا و رفتن به بهشت خون مظلوم ترین و عزیزترین بنده خدا را بر زمین ریختند. و خانواده او را با بی‌احترامی به اسارت بردند. هر چند گروهی که از درایت و اندیشه کافی برخوردارنیستند، سعی‌ می‌نمایند با کم اهمیت جلوه دادن این واقعه دردناک آثار و پیامدهای آن را به بی‌ارزش جلوه دهند، ولی با اندک توجه و دقتی در تاریخ  اسلام و فرهنگ‌های تأثیر گذار از آن به خوبی می‌توان به نکات ارزشمندی در خصوص آثار و پیامدهای عاشورا بدست آورد.

طرح سوال: حادثه عاشورا در طول تاریخ چه آثار و برکاتی را به دنبال داشته است؟

1-بیداری اسلامی
اولین و مهمترین برکتی که حادثه عاشوا به دنبال داشت بیداری اسلامی در جهان اسلام بود هر چند گروهی در طول تاریخ سعی نمودند با فراموش کردن  غدیر وجایگاه رفیع امامت مسیر اصلی نهضت و فرهنگ اصیل اسلامی را دستخوش تباهی قرار دهند،‌ ولی حسین (علیه‌السلام) با جهاد بزرگی که انجام دادن این گروه به خواب رفته را بیدار و زمینه بسط و توسعه فرهنگ شیعی و ولایی را فراهم نمودند.
بعد از این حادثه جهان اسلام بر غفلت خود در خصوص مرجعیت دینی اهل بیت(علیه‌السلام) بیشتر آگاه شد، ازاینرو یافتندکه حق با اهل بیت پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌واله) است. و دولت مخالف ایشان نه تنها به اصول ارزشهای اسلامی پایبند نیستند، بلکه رژیمی سفاک و مستبد است که می‌خواهد جامعه اسلامی را به جاهلیت نخستین برگرداند.[1] از اینرو موجی از تنفر علیه دستگاه حکومتی و عاملان آنها ایجاد شد،‌ و زمینه‌ی قیام‌های همچون نهضت توابین، قیام حره،‌ و دیگر قیام ها فراهم شد.   

2-ایجاد روح وحدت و همبستگی در بین مسلمانان
حفظ وحدت و اتحاد در برابر دشمنان اسلام یکی از سفارشات مؤکد آموزه‌های قرآنی است. کما اینکه خداوند متعال در این خصوص می‌فرماید: «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَميعاً وَ لا تَفَرَّقُوا؛[آل‌عمران/103] و همگى به ريسمان خدا [قرآن و اسلام، و هر گونه وسيله وحدت‏]، چنگ زنيد، و پراكنده نشويد».

استاد حسن ابراهیم حسن، مؤلف کتاب تاریخ اسلام می‌نویسد:
«کشته شدن حسین(علیه‌السلام) در تهییج شیعیان و وحدت بخشیدن به آن‌ها تأثیر بسیاری داشته است. قبل از این رخداد شیعیان پراکنده بودند؛ زیرا شیعه‌گری یک نظریه محسوب می‌شد که در دل پیروان خود نفوذ نکرده بود، و هنگامی که حسین کشته شد، شیعه‌گری با خون آمیخته‌ شد و در اعماق قلوب شیعیان نفوذ کرد و عقیده راسخ آنان گردید». [2]

3- تمایز اسلام راستین از اسلام دروغین
مهمترین اثر قیام کربلا تفکیک اسلام راستین از اسلام دروغین بود. کربلا توطئه سقیفه را آشکار ساخت و غاصبان خلافت پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌واله) را به جامعه نشان داد و فرق بین خلافت اسلامی و سلطه مورثی را بر مردم آشکار ساخت و توانست بسیاری از مظالمی را که بر خاندان پیامبر رفته بود را بر ملا سازد. در اثر قیام خونین کربلا، ماهیت غیر دینی و استکباری بنی‌امیه مشخص شد.

4-عظمت یافتن مکتب تشیع
این قیام شهادت طلبانه نه تنها مورد اعجاب و تحسین مورخان اسلامی قرار داشته است؛‌ بلکه مستشرقان و بعضی اسلام شناسان غیر مسلمان را نیز به تحسین و تعجب وا داشته‌است.
پرفسور براون می‌گوید:
«گروه شیعه یا طرفداران علی‌(علیه‌السلام) به قدر کافی، هیجان و از خود گذشتگی نداشتند، اما پس از رخداد عاشورا کار دگرگون شد زمین کربلا که به خون فرزند پیامبر آغشته شده بود،...عواطف سست ترین مردم را به هیجان در آورد و روحها را غمگین ساخت چنانکه نسبت به رنج و خطر حتی مرگ بی‌اعتنا شدند.» [3]

5-نابودی حکومت طاغوتی بنی‌امیه
یکی از مهمترین و زیبا ترین آموزه های قرآنی  لزوم دوری، اجتناب و عدم سر سپردگی حکومت طاغوت است. «وَ الَّذينَ اجْتَنَبُوا الطَّاغُوتَ أَنْ يَعْبُدُوها وَ أَنابُوا إِلَى اللَّهِ لَهُمُ الْبُشْرى‏ فَبَشِّرْ عِباد؛[زمر/17] و كسانى كه از عبادت طاغوت پرهيز كردند و به سوى خداوند بازگشتند، بشارت از آن آنهاست پس بندگان مرا بشارت ده».‌ امام حسین(علیه‌السلام) و یاران باوفای ایشان با بهره‌مندی از آموزه‌های وحیانی قرآن کریم حاضر به تسلیم در برابر طاغوت زمان خود نشدند از این رو با قیام و مقابله در برابر آن زمینه فروپاشی آن را فراهم نمودند. کما اینکه امام صادق(علیه‌السلام) در این خصوص می‌فرماید:

«قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع‏ إِنَّ آلَ أَبِي سُفْيَانَ قَتَلُوا الْحُسَيْنَ بْنَ عَلِيٍّ ع فَنَزَعَ اللَّهُ مُلْكَهُمْ وَ قَتَلَ هِشَامٌ زَيْدَ بْنَ عَلِيٍّ فَنَزَعَ اللَّهُ مُلْكَهُ وَ قَتَلَ الْوَلِيدُ يَحْيَى بْنَ زَيْدٍ فَنَزَعَ اللَّهُ مُلْكَهُ عَلَى قَتْلِ ذُرِّيَّةِ رَسُولِ اللَّهِ ص؛ [4]محمد بن على حلبى، از امام صادق عليه السّلام روايت كرده است كه فرمود: خاندان ابو سفيان، حسين بن على عليه السّلام را كشتند، و خداوند قدرت (و حكومت) را از آنان گرفت؛ و هشام، زيد بن على عليه السّلام (پسر امام زين العابدين عليه السّلام) را كشت، پس خداوند (حكومت) او را نيز بر انداخت؛ و وليد، يحيى بن زيد را كشت، و خداوند او را به خاطر كشتن فرزند رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم نابود كرد»

نکته‌ها وپیامها
1-برخلاف تصور بعضی افراد غیراندیشمند، فرهنگ و واقعه عاشورا نهضتی اثر بخش است که در طول تاریخ زمینه‌ساز پیدایش آثارو برکات فراوانی بوده است.
2-حادثه عاشورا را نباید صرفاً یک واقعه تاریخی که مصرف آن به اتمام رسیده دانست بلکه واقعه عاشورا همچون جریان زنده، موجب حرکت‌ و نهضت‌های جوشانی در طول تاریخ بوده است.
3-بسیاری از نهضتها و حرکتهای انقلابی و ارزشی، سر مشق خود را اسطوره‌های کربلا قرارداده‌اند و در منش سیاسی اجتماعی خود به این اولیایی الهی اقتدا نموده‌اند.
____________________________
پی‌نوشت:
[1]. ثوره الحسین، محمد مهدی شمس الدین، ص256.
[2]. تاریخ اسلام، حسن ابراهیم حسن، ج1، ص399.
[3]. تاریخ سیاسی اسلام، حسن ابراهیم حسن، ترجمه ابو القاسم پاینده، ج1، ص 3652.
[4]. ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص220.
منبع: پیامدهای‌ عاشورا، مرکز تحقیقات اسلامی نمایندگی ولی فقیه‌در سپاه، گرد آورنده سید ابو الفضل اردکانی.