چکیده: طی چند ماه گذشته گمانه‌زنی‌هایی درباره سرنوشت یمن و احتمال تجزیه آن مطرح‌شده است. اما بر اساس الگویی از دسته‌بندی سیاسی داخلی و مداخلات بازیگران خارجی که در این کشور مشاهده می‌شود، همچنین پراکنش جغرافیایی درگیری‌ها اوضاع به‌سوی اقدامات تروریستی دامنه‌دار و جنگ‌های نقطه‌ای پیش خواهد رفت.
طی چند ماه گذشته گمانه‌زنی‌هایی درباره سرنوشت یمن و احتمال تجزیه آن مطرح‌شده است. اما بر اساس الگویی از دسته‌بندی سیاسی داخلی و مداخلات بازیگران خارجی که در این کشور مشاهده می‌شود، همچنین پراکنش جغرافیایی درگیری‌ها میان انصارالله و بازماندگان هادی، القاعده و ادعاهای تجزیه‌طلبانه جنبش جنوب از سوی دیگر که فاقد پشتوانه‌های سیاسی و نظامی است، اگر چه به صورت بالقوه امکان گسترش بحران افزایش یافته، اما تجزیه به معنای جدایی سرزمینی بعید به نظر می‌رسد و در صورت نبود راهکارهای دیپلماتیک و توافق سیاسی، اوضاع به‌سوی اقدامات تروریستی دامنه‌دار و جنگ‌های نقطه‌ای پیش خواهد رفت.
به نظر می‌رسد محور کانونی برخوردها استان‌های مارب در مجاورت عربستان به خاطر انرژی، البیضاء به خاطر مرکزیت جغرافیایی و بندر عدن به دلیل حضور هم‌پیمانان هادی خواهد بود. ضمن اینکه با افزایش گسیختگی در نهادهای نظامی و امنیتی،گروه‌های تروریستی هرج‌ومرج طلب ازجمله القاعده فضای مساعدتری برای فعالیت خواهند یافت، همانند آنچه که امروز شواهد نشان می‌دهند این روزها تمام نیروهای هم‌پیمان عربستان با محوریت عبد ربه منصور هادی در عدن گرد هم آمده‌اند تا جبهه منسجمی را علیه انصارالله و هر نیرویی که بخواهد خارج از اراده عربستان در یمن حضور یابد، تشکیل دهند. در ادامه چنین تحرکاتی، هواداران هادی درصدد ائتلاف مجدد با حزب ازهم‌پاشیده اصلاح برآمده‌اند تا در شرایط کنونی بتوانند وزنه سیاسی در داخل را هر چه بیشتر در مقابل انصارالله سنگین کنند. اصلاح حزبی است که متحد اصلی دولت هادی بوده است.
اواخر بهمن ماه سال گذشته، روزنامه القدس العربی چاپ لندن گزارش داد ریاض تماس با خاندان "آل احمر"، رئیس قبایل حاشد یمن را که یکی از ارکان اصلی حزب اصلاح است، در پی پیروزی انصارالله در یمن از سر گرفته زیرا به اعتقاد سعودی‌ها، دلیل پیشروی‌های انصارالله، توقف حمایت‌های ریاض از آل احمر در یمن است که ده‌ها سال ادامه داشت. همچنین علی محسن الاحمر فرمانده سابق ارتش یمن و یکی از رهبران قبایل حاشد، در پی پیروزی‌های مستمر انصارالله یمن به عربستان گریخت و تمام تلاش خود را وقف تحقق مصالحه میان ریاض و روسای قبایل حاشد از خاندان آل احمر و حتی حزب اصلاح کرده است. هرچند که این حزب شاخه یمنی اخوان المسلمین است، اما درواقع خیمه بزرگی است که اخوانی‌ها، وهابی‌ها و افراد با گرایش‌های مختلف قبیله‌ای، تجاری و نظامی را شامل می‌شود.
عربستان با استفاده از امکان هم‌جواری با استان‌های سنی نشین یمن، به خصوص استان مارب، طی چند ماه گذشته اقدام به تسلیح قبایل و یارگیری در میان آنان کرده تا در صورت بروز درگیری‌های بیشتر با انصارالله، از آمادگی لازم برخوردار باشد. به خصوص که مارب به دلیل موقعیت اقتصادی‌اش و وجود منابع نفتی و نیروگاه‌های برق، یکی از اصلی‌ترین اهداف آتی انصارالله خواهد بود.
از سوی دیگر، انصارالله نیز سهم خود از قدرت را در یمن یکپارچه می‌خواهد. حتی تقسیم یمن به شش ایالت را که در پیش‌نویس قانون اساسی مطرح‌شده بود، با همین استدلال رد کرد و اساساً یکی از دلایل انقلاب ۲۱ سپتامبر که منجر به تصرف صنعا شد هم همین پیش‌نویس بود. چرا که با تسهیم ناعادلانه منابع انرژی و امکانات در یمن،حوثی‌ها دوباره دچار محرومیت می‌شدند. ضمن اینکه ایران نیز به‌عنوان یک کشور بانفوذ در تحولات منطقه اساساً با تجزیه هر کشوری مخالف است.
از طرف دیگر حامیان هادی پس از ورود به عدن انتظار دارند جنوب و جنبش الحراک که رابطه دوستانه‌ای هم با انصارالله ندارند، به استقبال طرح احیای ریاست هادی و تشکیل ائتلاف با وی بروند. اما این انتظاری بیهوده است، چون جنوبی‌ها حتی اگر از جدایی‌طلبی به نفع منافع ملی هم صرفنظر کنند، ریاست هادی و "طرح ابتکاری خلیجی" به رهبری عربستان را مشروع نمی‌دانند ضمن اینکه تمایلی هرچند ضعیف به ائتلاف با انصارالله هم دارند. گذشته از اینکه آن‌گونه که عربستان و دولت هادی می‌پندارند، سقوط صنعا بیش از آنکه تحت تأثیر قدرت نظامی انصارالله باشد، به خاطر نارضایتی عمومی از شرایط سیاسی و اقتصادی یمن در دوره سه ساله حاکمیت هادی و حزب اصلاح بوده است. بنابراین دولت مستعفی هادی و شورای همکاری ظرفیت لازم برای تشکیل یک ائتلاف قدرتمند فراگیر که دارای پشتوانه‌های نظامی و امنیتی باشد را ندارند که بتواند با قدرت کنونی انصارالله درصحنه میدانی مواجه شود.
ضمن اینکه جدایی‌طلبان جنوب هم به‌سان زمان جنگ سرد حامی سیاسی و نظامی قدرتمندی مانند اتحاد جماهیر شوروی ندارند تا در فرایند مبارزه از آنها حمایت کند. اساساً تجزیه‌طلبی سرزمینی دارای سازوکارهایی است که شرایط آن در حال حاضر در یمن دیده نمی‌شود. جنوبی‌ها می‌دانند اگر بخواهند اعلام استقلال کنند، در داخل مانند گذشته فقط با یک دولت مرکزی روبرو نیستند. امروز گروه‌های افراطی مثل القاعده همه منطقه را تهدید می‌کنند و مناسبات اقتصادی و سیاسی هم با گذشته فرق‌های اساسی دارد. گذشته از اینکه در حال حاضر مطالبات عمومی در میان مردم یمن به‌سوی ارجحیت اصلاح شرایط زندگی و معیشت سوق پیداکرده که در صورت جدایی مشکلات اقتصادی جنوب نیز تشدید خواهد شد.
در سطح منطقه‌ای هم رقابت‌های موجود تمایلی به تجزیه یمن ندارند. به‌ویژه عربستان که یمن را خارج نزدیک خود می‌داند، این کشور را یکپارچه می‌خواهد، هرگونه خلل امنیتی درازمدت در یمن می‌تواند برای عربستان عواقب ناگواری داشته باشد. از سوی دیگر، علاوه بر اقدامات مداخله‌جویانه داخلی، پاشنه آشیل عربستان برای اقدام سیاسی در یمن، استفاده از ظرفیت‌های شورای همکاری خلیج‌فارس است. اما طی دو هفته گذشته فشارهای این شورا به شورای امنیت سازمان ملل جهت استفاده از فصل هفت منشور شورای امنیت و مداخله نظامی در یمن در مقابل انصارالله بی‌نتیجه مانده که نشان از تغییر رفتار سیاسی در نظام بین‌الملل در قبال تحولات خاورمیانه است. آمریکا نیز بر اساس منافع استراتژیک خود در یمن، مخالف تجزیه این کشور خواهد بود. به‌خصوص که پایگاه هوایی نظامی "العند" که در جنوب یمن احداث کرده، برای حراست از امنیت تنگه راهبردی باب المندب، امنیت ترانزیت انرژی و مقابله با القاعده است. قطعاً دوپارگی یمن به نفع منافع آمریکا نخواهد بود.
در حال حاضر با توجه به اخباری که از یمن منتشر می‌شود و جهت‌گیری گروه‌های سیاسی تأثیرگذار و همچنین حضور فزاینده القاعده و تبانی‌های غیر مدبرانه که برخی گروه‌های سیاسی و همچنین عربستان برای دستیابی به منافع کوتاه‌مدت با گروه‌های افراطی و قبایل انجام می‌دهند، چشم‌انداز روشنی از ثبات در این کشور مشاهده نمی‌شود و در صورت نبود اراده‌ای قوی برای توافق سیاسی میان گروه‌های سیاسی و کشورهای تأثیرگذار منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، اگر چه امکان تجزیه سرزمینی یمن غیرمحتمل است، اما درگیری‌های پراکنده میان سه ضلع انصارالله، القاعده و قبایل موردحمایت عربستان رو به گسترش نهاده و فضای مساعدی برای فعالیت‌های خشونت‌بار القاعده و گروه‌های همسو با آن و همچنین توسعه قاچاق سلاح و ترانزیت تروریست‌ها از مناطق غیرقابل کنترل ایجاد خواهد شد.
---------------------------------------------------------
منبع: من یمنی‌ام