حکم استفاده از نذرهای شبهه ناک

انسان ها برای رسیدن به خواسته ها و نیازهای خود به ابزار و وسائل مشروع و یا نامشروع متوسل می شوند. یکی از آن راه های صحیح؛ نذر است.
نذر آن است كه انسان ملتزم شود كه كار خيرى را براى خدا بجا آورد، يا كارى را كه نكردن آن بهتر است براى خدا ترك نمايد.[1]
آنگونه که از آیات قرآن کریم بر می آید این سنت و روش مختص مسلمانان نیست. قرآن می فرماید: «إِذْ قَالَتِ امْرَأَةُ عِمْرَانَ رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ مَا فِي بَطْنِي مُحَرَّرًا فَتَقَبَّلْ مِنِّي إِنَّكَ أَنتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ [آل عمران35] به یاد آورید هنگامی را که همسر عمران گفت: خداوندا؛ آنچه در رحم دارم برای تو نذر کردم که آزاد و در خدمت خانه تو باشد. از من بپذیر که تو شنوا و دانایی.»
در جامعه ما هم نذر از جایگاهی ویژه در نزد مردم برخوردار است، و بیشترین نذورات به عشق سالار شهیدان در ماه محرم اداء می شود.
گاهی ممکن است کسانی که نذر می دهند اموال آنها مشکوک باشد. یعنی، معلوم نباشد که از راه حلال بدست آمده و یا از راه حرام.
سوال اینجاست که استفاده از این نذورات (مشکوک) برای دیگران اشکالی دارد یا نه؟ 
و یا کسانی که خمس نمی دهند، ولی به عنوان نذر در این ایام اطعام دهی می کنند. آیا استفاده از این اطعام جایز است؟

استفاده از نذرهای مشکوک

حجه الاسلام فلاح زاده نظر مقام معظم رهبری را اینگونه تشریح می کند:
در مواردی که انسان غذایی را که یقین ندارد به حرام بودنش، مثلا اطعام می‌کنند عزاداران را یا غذایی آماده کرده اند در این ایام و برای شما می‌آورند یا فردی نذری می‌دهد و شما یقین دارید که خمس نمی‌دهد، به نظر حضرت آقا خوردن آن غذا، چون یقین به حرام بودن یا مخلوط به حرام بودن آن ندارید، یعنی یقین ندارید این غذا حرام است، یقین ندارید که متعلق خمس است، خوردنش اشکال ندارد.
اما از نظر اخلاقی - چون پرسیدند - بعضی‌ها می‌گویند اگر پول خمس در آن باشد ممکن است اثر وضعی داشته باشد. اگر بتوانید احتیاط کنید خوب است؛ به این معنا که اگر تبعات سویی ندارد نخورید، قبول نکنید، یا اینکه اگر مثلا متعلق خمس است - نه به این معنا که حتما متعلق خمس است یعنی شبهه دارید - خودتان خمسش را بپردازید یا اگر موردی هست که ممکن است از باب شبهه حرام شک داشته باشید، یعنی مثلا مال مردم باشد، به عنوان رد مظالم بپردازید؛ گرچه واجب نیست.
در حکم اولی که گفتیم شما یقین ندارید غذا از حرام است یا مخلوط به حرام است، خوردنش اشکالی ندارد. بنابراین در مجالس عزا که شرکت می‌کنید و طعام برای شما می‌آورند و امثال اینها، خوردنش اشکال ندارد، از نظر فقهی حرام نیست. اما اگر کسی بخواهد - خلاصه به قول معروف جز اولیای الهی باشد - پرهیز بیشتری داشته باشد احتیاط خوب است.[2]   

آیت الله مکارم:
تا زمانی که یقین به خلاف نداشته باشید، می توانید از آن نذرها استفاده کنید.[3]

- - - - - - - - - - -

پی نوشت

[1] رساله توضیح المسائل امام خمینی، م2640
[2]  سایت دفتر حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب
[3] احکام عزاداری مطابق با فتاواى آیت الله مکارم شیرازى، س136