آيا ازدواج فاميلي از نگاه اسلام موانع دارد يا خير؟

07:57 - 1394/08/18

چکیده: در ازدواج هايي كه با خويشان دور يا غريبه ها صورت مي گيرد به احتمال زياد هوش و سلامتي جسمي و رواني فرزندان در حد متوسط خواهد بود و احتمال به دنيا آمدن آنها با بيماري هاي ژنتيك بسيار اندك است. بخلاف ازدواج، با خويشان نزديك كه احتمال ابتلاء بالاست و خطر پذيري بالايي را مي طلبد.

آيا ازدواج فاميلي از نگاه اسلام موانع دارد يا خير؟ اگر ندارد چرا توصيه هاي پزشكي بر ترك آنست. توجيه ازدواج فاميلي در اهل بيت پيامبر چيست؟

پاسخ:

نامه شما سه پرسش را به همراه دارد كه مي كوشم به اختصار در اطراف هر يك نكاتي را بياورم. اميد كه مقبول افتد و معمول.
پيوند زناشويي و تعهد سپردن به يك زندگي مشترك براي زن و مرد، يكي از شورانگيزترين لحظه هاي زندگي است. ازدواج آغاز فصل تازه اي در حيات زميني آدمي است كه مي تواند و بايد كه بستر شكفتن و بار آوردن درخت وجود او باشد. ازدواج موسم تجربه دوست داشتن و دوست داشته شدن است. زن و مرد با سپردن اين پيمان به هم، آماده مي شوند تا لذت، آرامش، تعهد، عشق و اعتماد را تا عميق ترين لايه هاي آن احساس كنند. مي كوشند تا علاوة بر بهره مندي از مزايا و سودمندي هايِ در كنار هم بودن، سهمي شايسته در ساختن نسلي نو و تازه نفس سالم و سودمند به حال جامعه خود و نوع انساني به عهده گيرند.
پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مي فرمايند: «هيچ بنايي در اسلام ساخته نشد كه محبوبتر و ارجمندتر از ازدواج باشد».(1)
آنچه كه از فضيلت ها و مزاياي ازدواج گفتم كه قطره اي از درياست، هر آينه در گرو يك انتخاب آگاهانه و از روي خردورزي، در آغاز و آموختن و به كار بستن مهارت هاي زيستن در زندگي مشترك در ادامه راه است. و در اين راستا بايد كه از آموزه هاي دين و راهبري هاي خرد و رهنمودهاي دانش بشري كه حاصل تجارب سخت كوشانه گذشتگان و معاصران است بهره برد و علاوه بر تأكيد بر معيارهاي انساني و خدا پسندانه در انتخاب همسر از توصيه هاي پزشكي و روان شناختي غفلت نكرد. بديهي است كه بي توجهي به اين آموزه ها و رهنمودها ممكن است آينده اي آميخته با تلخكامي سرخوردگي، افسردگي و نا اميدي براي ما رقم زند.
نصيحتي كنمت بشنو و بهانه مگير هر آنچه ناصح مشفق بگويدت بپذير
يكم: اين كه پرسيده ايد آيا ازدواج فاميلي در اسلام نهي شده يا نه؟ بايد بگويم هيچ نهي صريحي از اين مسأله در آيات و رواياتي كه به دست ما رسيده نيامده است، جز چند روايت كه از آنها كراهت اين قسم ازدواج استنباط مي شود. مثلا از پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ روايت شده كه فرمود: «لا تزوجوا القرابة القريبة فانّ الولد يخرج حناويا».(2) يعني با خويشان نزديك وصلت نكنيد كه (ممكن است) فرزندتان نحيف (و بيمار) متولد شود. البته اين سخن بدين معنا نيست كه چنين ازدواجي قطعا و ضرورتا به چنان بيماري در فرزندان مي انجامد بلكه حامل اين معناست كه در چنين ازدواجي احتمال مبتلا شدن فرزندان به پاره اي بيماري ها از ازدواج با خويشان دور و غريبه ما بيشتر است. «امروزه طبق آمار، به دست آمده كه در ازدواج هاي فاميلي احتمال ابتلاء فرزندان به پاره اي بيماري هاي ژنتيك،نسبت به ديگر ازدواج ها بسيار بالاتر است».(3)
به عبارت ديگر در ازدواج هايي كه با خويشان دور يا غريبه ها صورت مي گيرد به احتمال زياد هوش و سلامتي جسمي و رواني فرزندان در حد متوسط خواهد بود و احتمال به دنيا آمدن آنها با بيماري هاي ژنتيك بسيار اندك است. بخلاف ازدواج، با خويشان نزديك كه احتمال ابتلاء بالاست و خطر پذيري بالايي را مي طلبد.
سئوال ديگري كه ممكن است مطرح شود اين است كه اگر توصيه هاي پزشكي ناظر بر رجحان ترك ازدواج خويشاوندان نزديك است چرا اسلام اين نوع ازدواج را نهي نكرده است بايد گفت كه چند علت را مي توان ذكر كرد:
1. با توجه به اين كه دين اسلام در سرزمين عربستان متولد شد و نظام اجتماعي حاكم بر جامعه آن روز عرب، نظام قبيله اي بود و قبايل به مسأله هم خوني و ازدواج هاي فاميلي بسيار بها مي دادند، و از طرفي آثار زيان آور ازدواج هاي فاميلي در حد يك احتمال است، اگر اسلام آن را صريحا نهي مي كرد، موجب مشكلات و اختلالات جامعه شناختي و روان شناختي مي شد. و اين امر، خردمندانه به نظر نمي رسد.
2. در پاره اي از روايات به ازدواج با غيره فاميل ترغيب شده است و بيان شده كه موجب توسعه خويشاوندان داماد و عروس مي شود. البته بايد توجه داشته باشيم كه بنا نيست اسلام درباره همه امور پزشكي و بهداشتي و فيزيكي و... حديث و آيه اي داشته باشد. هدف اصلي اسلام سعادت انسان است و در ضمن توصيه هايي نيز براي بهبود زندگي دنيوي آورده است.
3. بخش قابل توجهي از روايات اهل بيت ـ عليهم السلام ـ و پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ به علل تاريخي، سياسي و جامعه شناختي به دست ما نرسيده كه ممكن است در آنها نكته هاي روشن گرانه اي وجود داشته است.
4. تشويق و ترغيب حيرت انگيز اسلام به علم آموزي و بهره مندي از دستاوردهاي دانش بشري خود حجتي براي توجه و اعتناء و اهميت دادن به توصيه هاي پزشكي است.
دوّم: چرا پزشكان و مشاوران خانواده توصيه به ترك ازدواج خويشان نزديك مي كنند؟ محققان دانش ژنتيك براساس يافته هاي علمي، و مشاوران خانواده بر اساس آمار موجود باور دارند كه ازدواج با خويشان نزديك از قبيل دختر عمو و پسر عمو، دختر عمه و پسر عمه و... به صلاح نيست، زيرا عيب بزرگ اين ازدواج ها اين است كه احتمال متولد شدن فرزندان ناقص و معيوب بسيار قابل توجه است. گفته مي شود كه طبق آمارهاي موجود، تعداد كودكان معلول و ناقص الخلقه و عقب مانده و نيز مبتلايان به بيمارهاي رواني و برخي نابهنجاري هاي خوني و استخواني و هم چنين برخي از انواع جنون جواني (اسكيز وفرني) و كوري و لالي، در ميان ازدواج هاي فاميلي بيش از ساير ازدواج ها ديده مي شود.
دكتر ونوس الموتي مي گويد: مطالعات دانشمندان ژنتيك نشان مي دهد كه بسياري از ازدواج هاي فاميلي موجب خواهد شد كه فرزندان عقب افتاده باشند. البته هر ازدواج فاميلي اين را نتيجه نمي دهد، چنانكه هم اكنون ميليون ها انسان سالم و شايسته در دنيا زندگي مي كنند كه از ازدواج هاي فاميلي اند.
در بسياري از كشورها قبل از هر ازدواجي سعي مي شود آزمايش هاي دقيق ژنتيكي از عروس و داماد به عمل آيد كه با مثبت بودن نتيجه آزمايش، اين گونه ازدواج ها صورت مي گيرد».(4)
علت چيست؟
دانشمندان وجود اين نواقص در خلقت يا كاركردهاي رواني را معلول بيماري هاي ارثي مي دانند.
تعدادي از بيماري ها در اثر وراثت از پدران و مادران و اجداد به فرزندان منتقل مي شود و عامل وراثت را وجود ژن هاي معيوب و حامل بيماري مي دانند كه در يكي از اجداد فرد وجود دارد و به كودك منتقل مي شود. ژن حامل بيماري گاهي به وسيله پدر، و گاهي به وسيله مادر، و گاهي به وسيله هر دو به فرزند منتقل مي شود: در صورتي كه ژن مخصوص هم از طريق پدر و هم از طريق مادر انتقال يابد، احتمال بروز بيماري بيشتر خواهد بود.(5)
دانشمندان مي گويند: هر گاه زوجين به علت داشتن اجداد مشترك، صاحب فرزندان بيمار شوند، جاي تعجب نيست. زيرا احتمال اين كه هر دوي آنها هتروزيگوت باشند، به شدت افزايش مي يابد. در اين قبيل موارد اساس محاسبه احتمالات بر وجود ژن هاي معيوب اجداد گذشته گذارده مي شود. در اصطلاح علم ژنتيك، نتيجه حاصل از ازدواج بين دو خويشاوند را هم خوني مي گويند. لازم به ذكر است كه كلمه هم خون به هيچ وجه رابطه اي با گروه خون و امثال آن ندارد. بلكه منظور از هم خون همان هموزيگوت بودن يا خالص بودن فردي از نظر ژنتيكي است. خلاصه، لازمه هم خوني در درجه اول خويشاوندي است و خويشاوند نيز به كساني گفته مي شود كه جد يا اجداد مشترك دارند.!
سوم: اگر مقصود از ازدواج هاي فاميلي در ميان اهل بيت ـ عليهم السلام ـ ازدواج حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ و امير المؤمنين علي ـ عليه السلام ـ است بايد بگويم اولا عوامل مختلفي در انتقال و فعال شدن ژن هاي معيوب دخيلند كه اگر هر كدام محقق نشود، بيماري پديد نخواهد آمد و ثانيا اگر زن و مرد خويشاوند حامل ژن معيوب نباشند، طبيعتا، بيماري وجود نخواهد داشت. كه در اين صورت مي توان به تبار و نياي پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و امير المؤمنين علي ـ عليه السلام ـ اشاره كرد كه در نسل هاي پي در پي انسان هايي سالم و صالح بوده اند: ثالثا: امير المؤمنين و حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ پسر عمو و دختر عمو نبوده اند بلكه، فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ دختر پسر عموي امير المؤمنين ـ عليه السلام ـ بوده اند، رابعا: مي توان به مسأله علم غيب هم به عنوان يك مسأله قابل توجه اشاره نمود.
نكته پايانيخرد انساني و آموزه هاي وحياني و نيز تجربه حكم مي كند كه براي يك انتخاب مطلوب و سازنده همه رهنمودهاي قابل توجه و سرنوشت ساز را بايد در نظر گرفت و آنگاه با توكل بر خداوند قدم ها را يكي پس از ديگري برداشت. در اين رابطه نيز پزشكان توصيه مي نمايند در صورتي كه دو فرد از اقوام نزديك خواهان ازدواج با هم باشند، پيش از عقد، آزمايشات ژنتيك انجام دهند و در صورتي كه مشكلي نداشته باشند، مي توانند ازدواج نمايند و بچه هاي سالم به دنيا آورند.
اميدواريم كه زندگي پرشور و نشاط و فعالي را داشته باشيد و با ازدواجي مناسب قدم در راه تكامل و تقرب بيشتر به خداوند متعال برداريد.

پاورقی:

1. محمدي ري شهري، محمد، منتخب ميزان الحکمه، قم، انتشارات دارالحديث، ج1، ص456، ح2773.
2. مکارم شيرازي، ناصر، استفتائات، ج1، ص242.
3. معظمي، داوود، جزوه هاي درسي نورولوژي.
4. اميني، ابراهيم، انتخاب همسر، سازمان تبليغات اسلامي، چاپ سوم، ص150، به نقل از مجله دانشمندان، سال 16، ش177، ص21.
5. همان، ص148.
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات

کلمات کلیدی: 

با عضویت در خبرنامه مطالب ویژه، روزانه به ایمیل شما ارسال خواهد شد.