آيا نفرين به خود آدم بر مي گردد؟

آيا نفرين به خود آدم بر مي گردد يا اين كه خداوند كه مانع ازدواج را سزا مي دهد؟

پاسخ:

نفرين يعني دعاي بد در حق فردي نمودن و مانند لعن است كه به معني طلب دور كردن از رحمت خداي تعالي است و اين كار در حق مسلمان شايسته نيست. و حتي در مورد آدم ظالم هم پسنديده نيست. مگر در مورد كسي كه متّصف به صفتي باشد كه به نصّ شريعت، موجب دوري از خداست. يا در صورتي كه از شرّ و ضرر او آدمي مضطر و ناچار گردد.(1) كه در اين صورت يك آه مظلوم مي تواند خانمان سوز باشد. و در مورد مظلوم مضطر كه اشاره شد نيز نبايد افراط نمايد چرا كه در حديث آمده است: «گاه است مظلوم اين قدر نفرين به ظالم مي كند كه مكافات ظلم او مي شود و زياد مي آيد، و اين زيادتي از براي ظالم باقي مي ماند و روز قيامت مطالبه مي كند».(2)
و اما در مقابل لعن و نفرين، دعاي خير است، براي برادر ديني كه از بهترين طاعات و فاضل ترين عبادات است. و فايده آن بي حد، و ثواب آن خارج از «حد شمارش» است بلكه در حقيقت كسي كه براي ديگري دعا كند براي خود دعا كرده است. حضرت رسول ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمودند كه: «چون كسي در غياب برادر خود به او دعا كند فرشته گويد: از براي تو هم مثل اين باشد».و نيز فرمودند كه: «در حق برادر مستجاب مي شود دعائي كه در حق خود مستجاب نمي شود».(3)
اما لعن كردن در اخبار سخت مذموم شمرده شده است.
رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمود: «المؤمن ليس بلعّان. مؤمن لعن كننده نيست».
از امام باقر ـ عليه السلام ـ روايت شده است كه: «روزي رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ ضمن خطبه اي فرمود: مي خواهيد بدترين شما را معرّفي كنم؟ گفتند: آري اي رسول خدا، و فرمود: كسي كه عطاي خود را از ديگران منع مي كند، بنده خدا را مي زند، و تنها سفر مي كند. مردم گمان كردند كه خدا كسي را بدتر از اين نيافريده، سپس فرمود: مي خواهيد بدتر از اين را به شما معرّفي كنم؟ گفتند: آري، فرمود: دشنام دهنده، لعن كننده كه هر گاه نام مؤمنان نزد او ياد شود آنان را لعن كند و وقتي نام او به ميان آيد مؤمنان لعنش كنند».
و حضرت باقر ـ عليه السلام ـ فرمود: «چون لعنت از دهان گوينده اش بيرون آيد ميان او و شخصي كه به او لعنت شده، رفت و برگشت مي كند اگر آن شخص سزاوار لعن باشد به او تعلّق مي گيرد و اگر نباشد به صاحبش بر مي گردد».(4)
با توجه به مضمون اين حديث نبايد از اين نكته غافل بود كه قضاوت صددرصد در مورد انسان ها و رفتار هاي آنها صحيح نيست و شما بايد اين احتمال را بدهيد كه تصور شما درمورد مانع شدن فلان شخص از ازوداج ممكن است درست نباشد و فرد مورد نظر يا تاثيري در اين رابطه نداشته يا از روي قصد مانع نشده باشد. و از طرفي ممكن است كه به وظيفه خودش عمل كرده باشد به عنوان مثال ممكن است طرف مشورت قرار گرفته و مجبور به بيان واقعيت هايي شده باشد. و در اينجاست كه طبق اين روايت اگر اين لعن و نفرين بجا نباشد ممكن است دامنگير خود انسان شود.
لذا لعن كردن بايد بر اساس ملاك باشد. كه علماي اخلاق در اين باره مي فرمايند: لعن كردن كسي جايز نيست مگر اينكه صاحب شرع لعن او را تجويز كرده باشد. و آنچه در شرع تجويز شده لعن بر كافران و ظالمان و فاسقان است، چنانكه در قرآن وارد شده است. بنابراين شكّي در جواز لعن با لفظ مطلق و به طور عموم نيست چنانكه گوئي: لعنت خدا بر كافران. يا به صورتي كه مخصوص بعضي از اصناف كافران باشد. امّا راجع به شخص معيّني كه يقينا متّصف به صفت كفر يا ظلم يا فسق باشد لعن او حقّا جايز است. و امّا اينكه بعضي گفته اند كه لعن كسي جايز نيست مگر اينكه از طرف شرع ثابت شده باشد مانند فرعون و أبو جهل، زيرا هر شخص معيّني كه يكي از صفات سه گانه را دارد ممكن است از آن توبه كند و مسلمان و با توبه از دنيا برود و بنا بر اين به خداوند نزديك است و از او دور نيست، راهي براي قبول اين سخن نيست، زيرا آنچه از كلام خداي تعالي و گفتار رسول او ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و سخنان ائمّه ما ـ عليهم السلام ـ استفاده مي شود اين است كه نسبت دادن آن به شخص معيّن جايز است، بلكه از آنها استفاده مي شود كه لعن كردن بعضي از اهل انكار (جحود) و عناد، از محبوبترين عبادتها و بهترين راههاي تقرّب به خداي تعالي است. خداي سبحان مي فرمايد: اولئِكَ عَلَيْهِمْ لَعْنَةُ اللَّهِ وَ المَلائِكَةِ وَ النَّاسِ اجْمَعينَ(5). «لعنت خدا و فرشتگان و همه مردم بر آنها باد». و نيز مي فرمايد: اولئِكَ يَلَعَنُهُمُ اللَّهُ وَ يَلْعَنُهُمُ الَّلاعِنُونَ(6). «خدا و لعنت كنندگان لعنشان مي كنند».
پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمود: «لعن اللّه الكاذب و لو كان مازحا. خدا دروغگو را لعنت كند اگر چه به مزاح دروغ گويد».
و درباره أبو سفيان كه در هزار بيت، آن حضرت را هجو كرده بود گفت: «خدايا من نه شعر مي توانم گفت و نه سزاوار من شعر گفتن است، خداوندا به عوض هر حرفي از اين اشعار او را هزار لعنت كن.» و امير مؤمنان ـ عليه السلام ـ جماعتي را لعن كرد. و روايت است كه آن حضرت در قنوت نماز واجب، معاويه و عمروعاص و أبو موسي اشعري و ابو أعور الاسلمي را لعن كرد، با اينكه حلم او از همه بيشتر و گذشت او نسبت به كسي كه به او بدي كرده از همه افزونتر بود. پس اگر لعن آنان از طاعات نبود امام در نمازهاي واجب آنها را لعن نمي فرمود.
بالجمله: لعن كردن به رؤساي ظلم و ضلالت و تظاهر كنندگان به كفر و فسق جايز بلكه مستحبّ است، ولي نسبت به ديگر مسلمين جايز نيست مگر اينكه به يكي از صفات موجب لعن يقين حاصل شود، و به مجرّد گمان نمي توان آنها را متّصف به آن صفت دانست، زيرا جايز نيست كه كسي مسلماني را بدون تحقيق به كفر و فسق متّهم كند.(7)
اما در مورد مانع شدن از ازدواج كه سوال نموديد بايد گفت كه ممكن است كسي از روي خيرخواهي مانع ازدواجي شود كه در آن خير و صلاحي نيست. ازدواج، با همه شرافتي كه دارد اگر نابجا باشد خود موجب فتنه و مشكلات است اما اگر فردي به خاطر اغراض نادرست مانع كار خيري شود، به خصوص ازدواج كه محبوبترين بنيانهاست قطعا جزاي سختي خواهد داشت.

پاورقی:

1. نراقي، ملا احمد، معراج السعاده، ص222 و 185 و 178. علم اخلاق اسلامي، ج2، ص388.
2. احياء العلوم، ج3، ص109. کافي، ج2، ص333 قريب به اين مضمون.
3. معراج السعاده، ج2، ص264.
4. همان.
5. بقره : 161.
6. بقره : 159.
7. علم اخلاق اسلامي، ج2، ص386.
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات