آيا آيه‌اي در قرآن كريم در رابطه با ازدواج موقت وجود دارد؟

آيا آيه‌اي در قرآن كريم در رابطه با ازدواج موقت وجود دارد؟ و نيز آيا ازدواج موقت باعث ايجاد يك نابساماني در جامعه و نيز اختلاف در خانواده‌ها نمي‌شود؟

پاسخ:

در پاسخ به قسمت اول سؤال بايد عرض نمود كه: اصل مشروع بودن ازدواج موقت در اسلام، مورد اتفاق و اجماع تمام مسلمانان است و دليل قرآني و روايي نيز بر جواز آن وجود دارد. در قرآن آمده است: فماستمتعتم به منهنَّ فآتوهُنَّ اجورهُنّ(1) آيه صريحاً در مورد ازدواج موقت است. زيرا واژة متعه در نزد متشرعان به معناي ازدواج موقت بوده است، چنانكه ابن اثير و جوهري آن را به ازدواج زمان‌دار معني كرده‌اند.(2) اكثر مفسرين اهل‌سنت و همة مفسرين شيعه اين آيه را مربوط به ازدواج موقت دانسته و منظور از پرداختن «اجر استمتاع» را پرداختن مهريه در نكاح موقت دانسته‌اند.(3)
شاهد بر اين‌كه اين آيه راجع به ازدواج موقت است و حكم جواز متعه را بيان مي‌كند، ذيل همين آيه است كه مي‌گويد: پس از توافق بر مهريه و زمان عقد، اگر تمايل داشتيد وقت آن را تمديد كنيد، با توافق طرفين مانعي ندارد. و اين ويژگي فقط با ازدواج موقت تناسب دارد، زيرا در ازدواج دائم چنين چيزي پيش نمي‌آيد.(4)
بنابراين مسلمانان در اصل مشروعيت ازدواج موقت و اين‌كه دليل قرآني و روايي بر جواز آن وجود دارد،(5) همگي اتفاق نظر دارند، كسي ادعا نكرده است كه آيه‌اي در قرآن براي مشروعيت متعه وجود ندارد، نهايت مسأله‌اي كه وجود دارد اين است كه عده‌اي معتقدند آيات مربوط به ازدواج موقت، بعدها نسخ شده است.(6) رد اين شبهه و اثبات اين‌كه ادلة جواز متعه تاكنون نسخ نگرديده، مطلب ديگري است كه پرداختن به آن از موضوع سؤال شما و حوصلة اين نوشتار خارج است.(7)
بخش دوم سؤال شما اين بود كه: آيا ازدواج موقت باعث ايجاد نابساماني در خانواده و جامعه نمي‌شود؟ در اين خصوص، لازم به يادآوري است كه: مشروعيت و جواز ازدواج موقت به معناي اين نيست كه ازدواج موقت بهترين و يگانه راه حلّ مشكلات جوانان جامعه ما باشد و بدون مقدمه بتوان طرح ازدواج موقت را در جامعه به اجرا گذاشت. قطعاً روي آوردن به ازدواج موقت آنهم در شرايطي كه جوانان و خانواده‌ها آشنايي كافي با مسأله ازدواج موقت ندارند و مسئولان و كارشناسان فرهنگي آثار و پيامدهاي اين موضوع را بصورت تخصصي مورد ارزيابي قرار نداده‌اند، نمي‌تواند راه‌حلّ مطمئن و مناسبي باشد و همان‌گونه كه به ذهن شما آمده است، باعث ايجاد نابساماني در جامعه و خانواده خواهد شد. البته اين هرگز به معناي ضعف و ناكارآمدي احكام اسلامي نيست. بلكه وضعيت فرهنگي، سياسي و اجتماعي جامعة ما در حال حاضر آمادگي ذهني براي آن را ندارند. لذا مدت‌ها زمان لازم است تا فقها، صاحب‌نظران مسايل فرهنگي و اجتماعي طرح جامع و فراگيري را در اين خصوص تهيه نمايند. اما در حال حاضر كه شرايط لازم فراهم نيست، چه خوب است كه همگان به خصوص جوانان راه‌هاي بهتر و مطمئن‌تري را برگزينند كه هم از نظر اجتماعي مورد پذيرش و تأييد است و هم خانواده‌ها آن را مي‌پسندد و آن چيزي جز «ازدواج ساده و آسان» نيست، كه هم با شرايط اقتصادي شما سازگار است و هم در آيات و روايات به آن سفارش شده و در جامعه و خانواده نيز مشكلي را بدنبال ندارد. بخاطر همين نكات مثبت اين نوع ازدواج است كه در چند سال اخير مسئولان فرهنگي، شخص مقام معظم رهبري و نهادها و دانشگاه ها جوانان را به آن تشويق نموده و هر ساله شاهد برگزاري مراسم ازدواج باشكوه هزاران زوج جوان هستيم.
نتيجه‌:
1. اصل مشروعيت و جواز ازدواج موقت علاوه بر آن‌كه مورد تأييد همة مسلمانان مي‌باشد و رواياتي در اين خصوص وارد شده، آياتي از قرآن نيز بر مشروعيت آن دلالت دارد.
2. ازدواج موقت يكي از راه‌حل‌هاي مشكلات جنسي جوانان مي‌باشد و در صورتي مي‌تواند مفيد و مؤثر واقع شود كه شرايط لازم از لحاظ فرهنگي، اجتماعي و... فراهم گردد و مسئولان و صاحب‌نظران، كارِ كارشناسي در اين خصوص انجام دهند و از پيامدهاي منفي آن جلوگيري نمايند.
3. در شرايط فعلي كه كار كارشناسي در اين خصوص انجام نشده و خانواده‌ها با اين مسأله آشنايي كافي ندارند، هيچگاه ازدواج موقت (به ويژه براي جوانان و نوجوانان) توصيه نمي‌شود، بلكه توصية ما اين است كه براي ازدواج دايم، بايد تدابيري انديشيده شود.

پاورقی:

1. نساء:24.
2. به نقل از: يزداني، عباس، آزادي (تحليلي از آزادي و اخلاق جنسي)، انتشارات پارسايان، 1377،‌ص 164.
3. براي مطالعة بيشتر مراجعه شود به: طبري، تفسير طبري، ج 5، ذيل آية 24، ‌سورة نساء.
4. مقداد، فاضل، كنزالعرفان، ج 2، ص 172ـ146.
5. در مشروعيت ازدواج موقت احاديث بسياري از طريق شيعه و سني نقل شده كه مؤيد آيات قرآن است، براي آشنايي بيشتر مي‌توانيد مراجعه كنيد به: حر عاملي، محمد بن حسن، وسايل‌الشيعه، ج 14، ص436 به بعد، ابواب متعه.
6. فخر رازي، تفسير فخر رازي (تفسير كبي) ذيل آيه 24 سورة نساء.
7. براي آشنايي با اين موضوع به منابع زير مراجعه شود: نجفي، محمدصادق، سيري در صحيحين، ص 381. مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، ج 3، ص335 به بعد.
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات