سخن شهيد مطهري كه صيغة موقت را مناسب حال نوجوانان مي‌دانند چيست؟

00:56 - 1394/08/19

چکیده: ازدواج موقت نمي‌تواند به عنوان يك نسخة كلي براي همه پيچيده شود. ازدواج موقت هميشه بخاطر مسائل جنسي صرف مطرح نيست، گاهي بخاطر مسائل ديگري مثل محرميّت عاطفي و... است. از سويي ديگر بيشتر جنبه موقتي و تسكيني دارد. در اين قسمت لازم است چند امر مدّنظر باشد:... .

نظر شما محققين گرامي و نظرآيت الله لنكراني درمورد سخن شهيد مطهري كه صيغة موقت را مناسب حال نوجوانان مي‌دانند چيست؟ و آيا يكي از راه‌حلهاي معضلات نوجوانان جامعة ما آن نمي‌باشد، چرا كه ما مشاورين شاهديم كه در حدود 70% مشكلات نوجوانان مربوط به اين مسائل است، چه به شكل اخلاقي آن يا فكري يا جنسي و... اگر شدني نيست پس راه حل چيست؟

پاسخ:

مقدمه: در اين بحث با بيان ملاك و شرايط ازدواج موقت و آسيب‌هايي كه در اين ازدواج بر زن يا مرد وارد مي‌شود, آشنا خواهيم شد و در آخر راه‌‌هايي كه براي حل اين مشكل ارائه خواهيم داد و ديگر اينكه اسلام از غرق شدن در امور جنسي دفاع نمي‌كند و ازدواج را به عنوان گامي براي رشد و تكامل انسان مطرح مي‌كند نه لذّت جسمي و جنسي صرف و در ضمن با علل عدم و تبليغ گستردة اين ازدواج آشنا خواهيم شد.
الف) در مورد قسمت اول سؤال، بايد بگويم در اين كه صيغة موقت در احكام دين به طور كلي تشريع شده است بحثي نيست، به ويژه اينكه اين امر از نظر فقهاي «شيعه» مورد اتفاق هم مي‌باشد. به عنوان مثال اگر شما به توضيح‌المسائل دو جلدي(1) مراجع كه از جملة آنها حضرت آيت الله فاضل لنكراني است, رجوع كنيد، مي‌بينيد كه مراجع (حفظهم الله) به طور كلي اصل وجود چنين عقدي را مطرح كرده‌‌اند و دربارة آن مباحثي ذكر نموده‌اند، به طوري كه اختلافات آنها در حد اندكي مي‌باشد. شهيد مطهري (ره) نيز به اين مسأله در كتاب نظام حقوق زن پرداخته است و به برخي از شبهات اين ازدواج جواب داده‌اند.(2) پس اصل صيغة موقت و تشريع آن در دين امري است مسلّم، كه در اين باره در قرآن كريم هم به آن تصريح شده است. امّا نكته قابل توجهي كه بايد به آن اشاره كنم اين است كه علماء بزرگوار ما درصدد بيان ملاك, فوائد و شيوة اجراي‌ آن و فرق آن با عقد دائم, بوده‌‌اند. به عبارت ديگر ايشان بيشتر به مباني نظري بحث پرداخته‌اند، امّا در صدد بيان اينكه اين امر چگونه در عمل پياده شود كه مشكلاتي به بار نياورد، نبوده اند چگونگي انجام اين صيغه‌ها (با توجه به شبهات, تنفر فرهنگي و مردم) براي افراد واجد شرايط, نياز به مباحث دقيق‌تري دارد. مثلاً اين امر زيرنظر چه نهادي صورت مي‌گيرد؟ چه افرادي مي‌توانند از اين امر استفاده كنند كه به زندگي آنها آسيبي نرساند، مثلاً به زندگي زناشويي فعلي آنها آسيب نرساند. با بچّه‌هايي كه از اين راه بوجود مي‌آيند چه بايدكرد؟ چون خيلي وقت‌ها در اين ازدواج بچه‌دار شدن مدّنظر هيچ‌كدام از زن و شوهر نيست و مرد از مسئوليت آن شانه خالي مي‌كند و زن هم مورد تهديد فاميل, تنفر اجتماعي, عذاب وجدان و ناراحتي‌هاي رواني قرار مي‌گيرد.
ب) نكته‌اي كه در اين قسمت لازم است به آن اشاره نماييم اين است كه اولاً ازدواج موقت يكي از راه‌هاي مشكل مذكور در سؤال است و دوم اين‌كه با شرايط خاص خود و توجه به جوانب امر الان محضرهاي ثبت ازدواج با شرايط مخصوص اين صيغه را بين زن و شوهر در اين ازدواج اجراء مي‌كنند. امّا اين طور نيست كه خود آنها معرفي نمايند و دو طرف عقد را به يكديگر آشنا سازند. شايد سؤال در ذهن شما ايجاد شود كه چرا كار آسان‌تر صورت نمي‌گيرد؟ جواب اين است كه به علت سوء استفاده‌هايي كه در اين باره صورت گرفته، كيفيت اين عقد محدود‌تر شده است. و اين امر از باب مسائل حكومتي است، يعني نهادهايي كه زيرنظر جمهوري اسلامي هستند موظف هستند در چهارچوب اين نظام به كار خود مشغول باشند، تا از ايجاد هرگونه هرج و مرج جلوگيري به عمل آيد.
ج) ازدواج موقت به عنوان يك راه حل
بايد توجه داشته باشيد كه ازدواج موقت نمي‌تواند به عنوان يك نسخة كلي براي همه پيچيده شود. ازدواج موقت هميشه بخاطر مسائل جنسي صرف مطرح نيست، گاهي بخاطر مسائل ديگري مثل محرميّت عاطفي و... است. از سويي ديگر بيشتر جنبه موقتي و تسكيني دارد. در اين قسمت لازم است چند امر مدّنظر باشد:
1 . ازدواج موقت نياز به يك‌سري بحث‌هايي نظري, تحقيقاتي, آسيب‌شناسي زن, مرد, بچه‌هاي متعه. آسيب‌شناسي خانوادگي، آسيب‌شناسي جوانان و ازدواج دائم است به عنوان مثال ممكن است رواج اين امر به طور گسترده باعث بي‌ميل شدن جوانان در انتخاب همسر دائم و فرار از نفقه همسر دائم شود.(3) از طرف ديگر در جامعه ما نياز به فرهنگ‌سازي هست. چرا كه نظر كلي مردم در مورد اين زنان و حتي مردان نظر مثبتي نيست. پس بايد با آماده‌سازي مردم از طريق جرايد، تلويزيون, صدا و سيما و گفتن واقعيت‌ها و فوايد و راه‌هاي كنترل مضرات آن, نشستها, همايش‌‌ها, سريال و داستان‌ها زمينه‌ اجراي آنها در جامعه را باز كرده و بينش مردم را عوض نمود. در جامعه‌اي كه اين بحث مقبوليت ندارد، بيان آن بدون مقدّمات نظري و... با شكست مواجه خواهد شد.
2 . اين ازدواج يك راه حل است، ولي براي زندگي برخي از جمله نوجوانان و جوانان معلوم نيست راه حل باشد.
3 . مشكلاتي كه در سؤال اشاره شده بود، راه حلش منحصر به ازدواج موقت نيست و مي‌توانيم از راه‌هاي ديگر نيز اين مشكل‌ها را برطرف سازيم. آنچه كه مهم است اين است كه رفع اين مشكل به طور صد در صد ممكن نيست و اصلاً با نظام آفرينش سازگاري ندارد يعني غريزه جنسي بايد مهار شود، نگاه به نامحرم بايد كنترل گردد و به همين خاطر است كه در روايات مذمت كرده‌اند كه شخصي نسبت به نگاه و فكر و عمل خود تسلّط نداشته باشد و در مقابل فردي كه مقابل فردي كه مقابل فشار جنسي خود در غير مسير صحيح آن ايستادگي كند، و تقواي الهي را حفظ كند، پاداش الهي شامل حال او مي‌گردد (مثل ابن سيرين، و شيخ رجب‌علي خياط(4)).
4 . به دانش‌آموزان بايد برخي از مسائل را گوش‌زد كرد. برخي وظايف هم به دوش اولياء و مربيان و مسئولين كشور مي‌باشد، جلوگيري از پخش عكس‌هاي مبتذل و ديدن فيلم‌هاي سكسي و نيم‌سكس از اينترنت و ماهواره و .... عدم اختلاط پسر و دختر ـ تشويق دختران به رعايت حجاب اسلامي ـ برخورد با افرادي كه عمداً و از روي غرض تبليغ بي‌حجابي و... مي‌كنند ـ تقويت بعد معنوي اساتيد و دانش‌آموزان و... ـ ايجاد رابطه صميمي در داخل خانواده براي جلوگيري از بي‌اعتمادي و دخترگريزي و جذب محبّت‌هاي دروغين شدن ـ تشويق به امر ورزش براي پخش شدن اين نيرو به كل بدن ـ اجتناب از غذاهاي شهوت‌زا ـ تسهيل امر ازدواج دائم و پايين‌آوردن سن ازدواج و تبليغ ازدواج‌هاي كم‌خرج مثل برخي از ازدواج‌هاي دانشجويي و...
پس در مورد اين معضل نوجوانان، بايد گفت كه اين مشكل تنها با اين راه‌حل برطرف نمي‌شود. اين امر مي‌تواند مشكلات زيادي برسر راه دختران بگذارد دختران كه بيشتر به جهت محبّت به طرف مقابل اعتماد مي‌كند و با بوالهوسي جنسي مخالف خود روبرو مي‌شود و آينده‌اي تاريك در مقابل خود قرار مي‌دهد. چون هيچ جواني حاضر نيست با دختري كه قبلاً چنين رابطه‌اي داشته پيمان ازدواج ببندد همچنين جوانان وقتي مي‌بيند كه در اين ازدواج از آزادي نسبي بالا برخوردارند (فرار از نفقه, مسكن, غذا, كار و تلاش روزانه و...) تن به ازدواج دائم نمي‌دهند و اگر هم بدهند اگر شرايطي در ازدواج موقت نباشد، هر آن ممكن است كه ازدواج دائم در خطر طلاق قرار گيرد. در ثاني معلوم نيست با يكي دوبار صيغه كردن اين شهوت جنسي خاموش شود. بلكه شعله ور هم مي شود، و مشكلات ديگري نيز فراسوي نوجوانان و جوانان ممكن است قرار دهد. آري ازدواج موقت با شرايط خود براي افراد خاصي با تعهدات ويژه‌اي قابل اجرا است. چنانكه فعلاً در محضرها چنين ازدواجي بين دو طرف متعهّد به اين عقد اجرا مي‌گردد.

پاورقی:

1. توضيح‌المسائل مراجع, مطابق با فتاواي دوازده نفر از مراجع تقليد, قم، دفتر انتشارات اسلامي.
2. مطهري, مرتضي، گفتگويي با دكتر ساچيكومورآتا خانم ژاپني دربارة مسائل اسلامي به ضميمه حقوق زن و... انتشارات دفتر مذهبي سيمان و فارسيت دورود, ص159.
3. رافعي, طلعت, تحليلي بر روان‌شناسي زن در ازدواج موقت, نشر دانژه، 1381, اقتباس.
4. ر.ك, محمدي ري‌شهري, محمد، كيمياي محبت, قم, دارالحديث.
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات

کلمات کلیدی: 

با عضویت در خبرنامه مطالب ویژه، روزانه به ایمیل شما ارسال خواهد شد.