آيا ازدواج موقّت ميتواند مشكلات اجتماعي را برطرف كند؟

20:21 - 1394/08/20

چکیده: با ازدواج موقت ميتوان بخشي از مشكلات اجتماعي را حل نمود، امّا در عين حال ازدواج موقت تنها راه حلّ و حتّي بهترين راه حلّ هم نيست. اساساً فلسفة تشريع ازدواج موقت براي جلوگيري از فحشاء و فساد در جامعه اسلامي است.

مشكلات اجتماعي، گسترة وسيعي دارد، لذا نميتوان ازدواج موقّت را تنها راه حلّ مشكلات اجتماعي دانست. آري بخشي از مشكلات اجتماعي را ميتوان از طريق ازدواج موقت حلّ نمود. امّا اينكه ازدواج موقت چگونه ميتواند پارهاي از مشكلات اجتماعي را حل كند و آيا در شرايط فعلي ميتوان از اين نظريه بدون ارائة يك طرح جامع و كاربردي طرفداري كرد و ترويج نمود، و ديگر اينكه آيا راه حلّ مناسبتري كه هم مقبوليت اجتماعي داشته باشد و هم پيامدهاي اجتماعي طرح ازدواج موقّت را نداشته باشد، وجود دارد يا نه؟ پرسشهايي است كه در اين نوشتار به صورت اجمالي به آنها پاسخ داده ميشود.

1. با ازدواج موقت ميتوان بخشي از مشكلات اجتماعي را حل نمود، امّا در عين حال ازدواج موقت تنها راه حلّ و حتّي بهترين راه حلّ هم نيست. اساساً فلسفة تشريع ازدواج موقت براي جلوگيري از فحشاء و فساد در جامعه اسلامي است.(1) زيرا ازدواج دايم مسئوليت و تكليف بيشتري براي زوجين و خصوصاً‌ مرد ايجاد ميكند، به همين دليل دختر يا پسري را نميتوان يافت كه از اول بلوغ جنسي كه تحت فشار غريزة جنسي قرار ميگيرد، آمادة ازدواج دايم باشد. چون مخارج عقد و عروسي، تهية منزل و اسباب و لوازم زندگي را ندارد و يا از آن جهت كه مشغول تحصيل است نميتواند خود را گرفتار مشكلات زندگي نمايد و از طرفي هم امروزه در جامعة ما آداب و رسوم و توقعات و تجملات غيرضروري باب است كه نميتوان به سادگي آنها را فراموش كرد.
با توجّه به همة اين مسايل، جوانان دو راه را پيش رو دارند، يا راه رياضت و رهبانيت پيش گرفته و با غرايز خود مبارزه كنند و يا اينكه روابط آزاد جنسي را به طور نامشروع برقرار سازند.(2) در انتخاب يكي از اين دو راه اگر محيط جامعه و تربيت مذهبي جوانان به گونهاي فراهم باشد كه جوانان بتوانند با استفاده از شيوههاي معقول و مشروع همچون ورزش، عبادت، روزه گرفتن و... غرايز جنسي خود را كنترل نمايند، بسيار مطلوب و پسنديده است. امّا از آنجا كه شرايط فرهنگي كشور به صورت ايدهآل فراهم نيست و عوامل مهيّج كشانندة جنسي از راههاي مختلف جوانان را تحت فشار قرار ميدهد و از طرفي زمينة ازدواج دايم براي همگان فراهم نيست. ازدواج موقّت به عنوان يكي از راه حلها ميتواند زمينة آرامش روحي جوانان جلوگيري از بيبند و باريها و هوسرانيها در جامعة اسلامي را فراهم سازد.
2. ازدواج موقّت گرچه به عنوان يكي از راه حلها ميتواند بخشي از مشكلات جامعه به خصوص جوانان را حلّ كند امّا از آنجا كه در جامعه استقبال خوبي از اين طرح به عمل نيامده، بلكه برعكس با مخالفتها و مقاومتهايي روبرو شده است، نميتوان براي هر كسي تجويز نمود. شايد علت اصلي اينكه طرح ازدواج موقت در جامعة ما مورد استقبال واقع نشد، اين بود كه اولاً براي مطرح نمودن اين موضوع، زمينهسازي لازم انجام نشد، به گونهاي كه به مرور زمان اذهان مردم آمادگي شنيدن و پذيرش چنين طرح را پيدا نموده و سرانجام فرهنگ جامعه با آن سازگار گردد.
و ثانياً در شرايط فعلي يك مكانيزم قابل اجرا و كاربردي با اين ويژگي كه بتواند از همة پيامدهاي منفي و ناخواستة ازدواج موقت جلوگيري كند، وجود ندارد. درست است كه ازدواج موقت به عنوان يك موضوع شرعي در اسلام وجود دارد و نميتوان اصل آن را انكار نمود، امّا شرايط خاصي دارد كه اجراي آن در جامعة پيچيدة امروزي، بدون طرح و برنامهريزي، امكانپذير نيست. و چه بسا اگر بدون برنامه و طرح كاربردي، جوانان را تشويق به ازدواج موقت كنيم، قطعاً پيامدهاي منفي به بار خواهد آورد و وسيلهاي براي هوسبازي عدهاي فرصتطلب خواهد شد كه در آن صورت نه تنها مشكلي را حلّ نميكند بلكه مشكلاتي چند بر مشكلات جامعه خواهد افزود.
علاوه بر پيامدهاي منفي حقوقي، اجتماعي، روانشناختي يكي از پيامدهاي خطرناك اين طرح، پيامد بهداشتي آن است كه اگر تدابير لازم در نظر گرفته نشود، عدة كثيري به انواع بيماري مقاربتي از جمله ايدز مبتلا خواهند شد.
با توجّه به نكات ياد شده به نظر ميرسد كه ازدواج موقّت تنها راه حل مشكلات اجتماعي نيست. بلكه ميتواند به عنوان يكي از راهحلها باشد، آن هم نه در شرايط فعلي كه هيچ طرح جامعي براي اجراي آن وجود ندارد. بنابراين براي حلّ مشكلات اجتماعي در شرايط فعلي سه طرح اساسي بايد به اجرا درآيد.
راه هاي كنترل مشكلات اجتماعي در حال حاضر1. تلاش بيشتر در زمينة بهداشت رواني جوانان و نوجوانان: اساسيترين برنامهاي كه ميتواند مصونيت فكري و اعتقادي و دوري از گناه و ناهنجاري را در خانوادهها، جوانان و نوجوانان ايجاد كند، اين است كه با هماهنگي و همسويي تمامي نهادهاي فرهنگي مانند صدا و سيما، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، مطبوعات، آموزش و پرورش و... زمينة تربيت مذهبي افراد جامعه و تعميق باورها و شناخت ديني آنان، فراهم گردد. يعني افراد جامه به گونهاي تربيت شوند كه آگاهانه و با اختيار كامل از آلودگي و گناه پرهيز نمايند. در اين صورت بخش عمدهاي از مشكلات اجتماعي و از آن جمله انحرافات جنسي و اعتياد حل خواهد شد.
2. دومين طرح كه ميتواند بخش عمدهاي از مشكلات جوانان و زمينه ازدواج را حل كند و در عين حال پيامدهاي منفي طرح ازدواج موقت را نيز نداشته باشد، «فرهنگسازي و ترويج ازدواج ساده» در جامعه است. در تبيين نظري اين طرح از اين نكته ميتوان استفاده نمود كه آيين اسلام آيين سهله و سمحه يعني آسان و بلندنظر است و تمام برنامههايش بر همين اساس استوار ميباشد. قانون ازدواج نيز در اسلام، بسيار سهل و آسان است و تمام مشكلات پيچيده و دست و پاگيري كه اكنون در ازدواجها مشاهده ميكنيم، ساخته و پرداختة خود ما است، و دستورهاي اخلاقي اسلام در مورد ساده برگزار كردن ازدواج به قدري متين و ظريف است كه با رعايت و فرهنگ شدن آن در جامعه، پائينترين طبقات اجتماع به راحتي ميتوانند ازدواج كنند و در نتيجه بسياري از مشكلات اجتماعي حل گردد. در سيرة عملي پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلّم ـ و امامان ـ عليهم السّلام ـ و گفتار آنها در مورد ازدواج، به روشني استفاده ميشود كه آنها دستور اكيد دادهاند تا مسلمانان هزينههاي ازدواج را اعم از مهريه و ساير هزينهها، سبك و آسان بگيرند.(3)
البتّه طرح فرهنگ سازي ازدواج آسان چند سالي است كه مورد توصيه و حمايت مسئولان فرهنگي كشور واقع شده و كارهاي مقدماتي كه در اين زمينه انجام شده، بسيار موّفق بوده است. اميد است اين طرح با برنامهريزي هرچه كارشناسانهتر بصورت جامع و فراگير در جامعه به اجرا درآيد تا جزء فرهنگ جامعه شود.
3. سومين طرح و برنامهاي كه ميتواند بخشي از مشكلات جامعه را حل كند و در عين حال اهميت و نقش كاربردي آن در مرحله بعد از دو طرح پيشين است، ترويج و فرهنگسازي ازدواج موقت ميباشد. همانگونه كه پيش از اين يادآور شديم، اين طرح نياز به كارشناسي و ارايه و تدوين يك برنامة اجرايي دارد كه در قدم اوّل آسيبهاي احتمالي اين طرح را آسيبشناسي كند و با در نظر گرفتن يك مكانيزم كاربردي و فراگير از پيامدهاي سوء آن جلوگيري نمايد. تأكيد ما بر اين است كه اجراي اين طرح چندين سال وقت لازم دارد تا از طرفي محققان و كارشناسان بتوانند طرح جامع و كاربردي تهيه نمايند و از سويي نيز جامعه آمادگي لازم را براي پذيرش آن پيدا نمايد، كه اين خود نيازمند به استفاده از روشهايي صحيح و مناسب ميباشد.

پاورقی:

1. عباسزاده، عباس، ازدواج موقت نياز امروز، نشر شاكر، 1378، ص 73ـ69.
2. گودهي، زهرا، سيماي زن در آينة فقه شيعه، سازمان تبليغات اسلامي، 1369، ص 79.
3. حر عاملي، محمد بن حسن، وسايل الشيعه، ج 15، ص 10، ج 14، ص78.‌ ج 15، ص 11.
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات

کلمات کلیدی: 

با عضویت در خبرنامه مطالب ویژه، روزانه به ایمیل شما ارسال خواهد شد.