ادب که یکی از مقوله های مهم و اساسی و در عین حال وسیع است، در یک نگاه کلی بر بر دو قسم است: ادب در برابر خلق و ادب در برابر خالق.از نمونه های ادب با خلق که خداوند در آیات قرآن به پیامبر رحمت می فرماید: دستور به گذشت و امر به معروف و...(1)
نظایر این آیات در ادب کردن با خلق بسیار است که ما از آن تعبیر به آداب معاشرت می کنیم یا مثلا ادب اجتماعی یعنی انسان که در جامعه زندگی می کند باید با اطرافیان خود رعایت ادب را داشته باشد.
اما ادب با خالق که در قرآن اشاره شده و نمونه آن شریک قرار ندادن با خداوند است(2)
ادب کردن با پیامبر که می فرماید: آنچه پیامبر آورده بگیرید و عمل کنید و آنچه شما را از آن بازداشته انجام ندهید(3)
یا اطاعت کردن خدا و رسول و اولی الامر (4)*
به طور کلی می توان گفت در همه چیز ادب وجود دارد! و هر چیزی برای خودش یه نحوه آدابی دارد و اینها گاهی جنبه فردی دارد و گاهی اجتماعی.
از کارهای ساده گرفته مثل غذا خوردن ، خوابیدن، راه رفتن و... تا عبادات که همه دارای آداب هستند: آداب نماز ، روزه، حج و... که در حقیقت همه این عبادات به نحوی رعایت ادب در برابر معبود است.
لذا بیراه نیست که گفته اند: ادب آداب دارد. باید آداب ادب را بیاموزیم تا مؤدب شویم.
بله همین مؤدب بودن هم باید با رعابت آدابش باشد برای رسیدن به این مهم می توان از الگوهایی آموخت که برترین آنها را قرآن به ما معرفی می کند و آن کسی نیست جز پیام آور رحمت(5) و خاندان او که همگی الگوهای و نمونه های ادب کاملند و انواع ادب در وجود آنها متجلی است.
پی نوشت :
1.اعراف:49
2.اسراء:39
3.حشر:7
4.نساء:59
5.احزاب:21
*. خصائص فاطمیه:292