چکیده: نهضت حسینی با یادگار گذاشتن نشانه‌ای گران‌قدر حضرت رقیه در شهر شام باعث دگرگونی عمیق و تغییری شگرف در شهر شام شدند؛ زيرا شهر شام از زمان عثمان، خلیفه سوم تحت امارت معاویه بوده و به گواهی تاریخ او از همان زمان در تدارک تشکیل حکومت بنی‌امیه بود.
درباره حضور حضرت «رقیه»در واقعه عاشورا سخن بسیار است. گروهی از تاریخ‌نگاران منکر وجود چنین دختری برای امام حسین(علیه‌السلام) هستند؛ لذا یکی از سوالاتی که در مورد فرزندان امام حسین(علیه‌السلام) مطرح می‌شود، این است که آیا ایشان دختری به نام رقیه داشته است یا نه، که با تحقیق در منابع تاریخی به بررسی آن می‌پردازیم.
اصل وجود دختری چهار ساله برای امام حسین(علیه‌السلام) در منابع شیعی آمده است در کتاب کامل بهائی نوشته علاء الدین طبری(قرن ششم هجری) قصه دختری چهار ساله که در ماجرای اسارت در خرابه شام در کنار سر بریده پدر جان به جان آفرین تسلیم کرد آمده است.[1]
اما در مورد نام او که آیا رقیه بوده یا فاطمه صغری و... اختلاف است.
دو خطاب از امام حسین(علیه‌السلام) در کربلا در مصادر شیعی آمده است که یکی از دختران حرم خود را با نام رقیه صدا زده است، و این مطلب موید وجود حضرت رقیه در کربلاست.
1. حضرت برای وداع با اهل بیت خود فرمود: ««یا اختاه یا ام کلثوم، و انت یا زینب و انت یا رقیه و انت یا فاطمه و انت یا رباب، ...».[2]
2. فرمود: «ثم نادی: یا ام کلثوم و یا سکینه و یا رقیه و یا عاتکه و یا زینب یا اهل بیتی علیکن منی السلام».[3]
اکثر محدثان دو دختر به نام‌های سکینه و فاطمه را برای امام حسین(علیه‌السلام) ذکر کرده‌اند؛ اما «ابن شهر آشوب» و «محمد بن جریر طبری» سه دختر به نام‌های سکینه فاطمه و زینب (سلام‌الله‌علیها) را برای آن حضرت برشمرده‌اند.
در میان محدثان قدیم تنها «علی بن عیسی اربلی» صاحب کتاب کشف الغمه است که به نقل از کمال الدین گفته است که امام حسین(علیه‌السلام)، شش پسر و چهار دختر داشت، ولی او نیز هنگام شمارش دخترها، سه نفر به نام‌های زینب، سکینه و فاطمه را نام می‌برد و از چهارمی ذکری به میان نمی‌آورد. احتمال دارد که چهارمین دختر رقیه بوده است.
«علامه حائری» در کتاب معالی السبطین می‌نویسد: بعضی مانند محمد بن طلحه شافعی و دیگران از علمای اهل تسنن و شیعه می‌نویسند امام حسین(علیه‌السلام) دارای ده فرزند، شش پسر، و چهار دختر بوده است. سپس می‌نویسد: دختران او عبارتند از: سکینه، فاطمه صغری، فاطمه کبری و رقیه. آن‌گاه در ادامه می‌افزاید: رقیه پنج سال یا هفت سال داشت و در شام وفات کرد. مادرش «شاه زنان» دختر یزجرد بود.[4]
یکی از شهیدان قیام حسینی که نقش بسیار تاثیر‌گذاری در تبدیل واقعه عاشورا به یک جریان سیال تاریخی داشت، حضرت رقیه است که بارگاه آن در شهر شام واقع شده است. بعضی از مورخین درباره وجود تاریخی حضرت رقیه سعی در شبهه پراکنی دارند، اما با توجه به مستندات تاریخی که در کتاب منتخب التواریخ نقل شده میتوان به تمام این شک پایان داد.
جریان کربلا محدود به واقعه عاشورا نیست؛ چراکه پس از آن با ادامه حرکت کاروان اسرا، مبارزه خاندان اهل‌بیت(علیهم‌السلام) با یزید هم‌چنان ادامه داشت. ادامه نهضت‌حسینی را میتوان از خطبه‌های غرای امام سجاد(علیه‌السلام) تا نقش بیدارگری حضرت زینب(سلام‌الله‌علیها) در شهر‌های بزرگی چون کوفه و شام دانست.
چه بسیار مسیحیان و یهودیانی که به وسیله کاروان اسرا مسلمان شدند و از همه پررنگ‌تر آن که، خانواده یزید و غلامانش با دیدن اهل‌بیت پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در اسارت از او بیزاری جستند و جزء محبین خاندان عصمت و طهارت شدند.
نهضت حسینی با یادگار گذاشتن حضرت رقیه در شهر شام، باعث دگرگونی عمیق و تغییری شگرف در شهر شام شدند؛ زيرا شهر شام از زمان عثمان، خلیفه سوم تحت امارت معاویه بوده و به گواهی تاریخ او از همان زمان در تدارک تشکیل حکومت بنی‌امیه بود.
رقيه کوچک و يادگار امام حسين(علیه‌السلام) پس از رحلت در خرابه شام، همان‌جا مدفون گرديد، کم‌کم مقبره‌ای به روی قبر بی‌چراغ او ساخته شد و بارگاهی برای عاشقان اهل بیت(علیهم‌السلام) شد.
----------------------------------------------------------
پی نوشت
[1]. کامل بهائی، ج 2، ص 179.
[2]. لهوف، سید بن طاووس ص 140 و 141.
[3]. مقتل ابن مخنف، ص 131.
[4]. سرگذشت جانسوز حضرت رقیه (س) ص 9 به نقل از معالی السبطین، ج 2، ص 214.