چکیده: حسن بن علی دومین امام شیعیان، فرزند امام علی (علیه‌السلام) و حضرت فاطمه (سلام الله‌علیها) و نوه پیامبر اسلام (ص) است. امام حسن(علیه‌السلام) در شب یا روز نیمه ماه رمضان سال سوم هجری در مدینه به دنیا آمد.
حسن بن علی دومین امام شیعیان، فرزند امام علی (علیه‌السلام) و حضرت فاطمه (سلام الله‌علیها) و نوه پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) است. امام حسن(علیه‌السلام) در شب یا روز نیمه ماه رمضان سال سوم هجری در مدینه به دنیا آمد.
پیامبر(صلی الله علیه و آله) در شأن امام حسن(علیه‌السلام) و امام حسین(علیه‌السلام) فرمود: «حسن و حسین دو سرور جوانان بهشت‌اند»[1] و نیز فرمود: «این دو فرزندم دو گل خوشبوی من از دنیا هستند؛»[2] این دو فرزند من امام هستند خواه قیام کنند یا صلح کنند؛» [3]
آقا امام حسن(علیه‌السلام) در سخنوری بسیار قوی بودند و با سخنرانی‌های آتشین مردم را برای جنگ تشویق می‌کردند. مثلاً در زمانی که ابوموسی اشعری فرماندار کوفه بود با فرستادگان امام علی(علیه‌السلام) برای مقابله با شورش داخلی برپاکنندگان جنگ جمل همکاری نکرد، امام علی(علیه‌السلام) فرزند خود امام حسن(علیه‌السلام) را به همراه عمار یاسر با نامه‌ای به کوفه اعزام کرد. امام حسن(علیه‌السلام) با سخنرانی خود در مسجد کوفه توانست حدود ده هزار نفر را به میدان جنگ علیه ناکثین بکشاند.[4]
در قرارداد صلح امام حسن (علیه‌السلام) با معاویه حضرت مواردی را قید کرد که در واقع با بندهای این قرارداد معاویه خلع صلاح شد. معاویه برگه سفیدی را که پایان آن مهر زده بود نزد حسن(علیه‌السلام) فرستاد تا آنچه خواهد بنویسد و حضرت چنین نوشت: این صلح‌نامه حسن بن علی و معاویة بن ابی سفیان است، با او صلح می‌کند که ولایت مسلمانان را به او بسپارد بدان شرط که:
1. به کتاب خدا و سنت پیامبر و سیرت خلفاء صالح رفتار کند.
2. کسی را ولیعهد خود نسازد و پس از او کار با شورای مسلمانان باشد.
3. مردم هر جا باشند بر جان و مال و فرزندان خود ایمن خواهند بود.
4. معاویه نباید در نهان و آشکار غائله‌ای علیه حسن(علیه‌السلام) برپا کند و یا کسی از یاران او را بترساند.
معاویه چند بار قصد داشت امام حسن را با سم به شهادت رساند ولی موفق نمی‌شد. در نهایت کسی را نزد جعده دختر اشعث بن قیس (همسر امام حسن) فرستاد که من تو را به همسری پسرم یزید درخواهم آورد به شرط آنکه تو حسن را زهر بدهی، و صد هزار درهم نیز برای او فرستاد. وی امام را مسموم کرد و معاویه پول را به او داد ولی او را به همسری یزید در نیاورد.
امام حسن در ماه صفر سال ۵۰ ه.ق. در ۴۸ سالگی توسط همسرش جعده دختر اشعث بن قیس به شهادت رسید. [5]
وقتی امام حسین(علیه‌السلام) جنازه برادر را به سمت مرقد رسول خدا(صلی الله علیه و آله) به حرکت در آورد تا با جد خویش تجدید عهد نماید، عایشه، مروان و همراهانش از طائفه بنی امیه پیش آمدند که مانع دفن وی کنار پیامبر(صلی الله علیه و آله) شوند. چیزی نمانده بود که میان بنی‌هاشم و بنی امیه جنگ و درگیری ایجاد شود که ابن عباس مانع درگیری شد. بدین ترتیب، جنازه امام حسن را به بقیع انتقال داده و در جوار جده‌اش فاطمه بنت اسد، به خاک سپردند.[6]
امام حسن(علیه‌السلام) در طول عمر با برکتش ۲۵ بار پیاده به حج رفت و سه بار مالش را در راه خدا تقسیم کرد به طوری که کفشش را بخشید و دمپایی را برای خویش نگه داشت.[7]
آقا شنيده‌ام جگرت شعله ور شده
بي کس شدي و ناله‌ي تو بي اثر شده
پيش حسين سرفه نکن آه کم بکش
خون لخته‌هاي روي لبت بيشتر شده
______________________________________________
پی نوشت:
[1]. امالی شیخ صدوق ، ص۳۳۳
[2]. بحار الأنوار، ج۳۷، ص۷۳
[3]. الارشاد ج ۲ ص۲۷
[4]. حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ص۱۲۴
[5]. الارشاد شیخ المفید ج ۲ ص۱۳ و کافی ج۲، ص۵۰۱
[6]. الارشاد ص ۲۸۰-۲۸۱
[7]. السنن الکبری للبیهقی، ۴/۳۳۱ و ترجمة الامام علی(علیه‌السلام) من تاریخ دمشق ص۱۴۲ ح ۲۳۶؛ به نقل از منتخب فضائل النبی و اهل بیته علیهم السلام من الصحاح الستة و غیرهما من الکتب المعتبرة عند اهل السنة، ص۲۷۹.