چکیده: جنگ نهروان در صفر سال ۳۸ ه.ق. روی داد که سپاه مولی شکست سختی را بر خوارج تحمیل کرد و که بجز تعدادی که از معرکه گریختند مابقی به درک واصل شدند.
یکی از جنگ‌هایی که مولی امیرالمؤمنین انجام داد مبارزه با خوارج نهروان بود. جنگ نهروان در صفر سال ۳۸ ه.ق. روی داد که سپاه مولی شکست سختی را بر خوارج تحمیل کرد و که بجز تعدادی که از معرکه گریختند مابقی به درک واصل شدند؛ که یکی از فراری‌ها عبدالرحمن بن ملجم مرادی، قاتل امیرالمؤمنین (ع) بود.
جنگ با خوارج کار ساده‌ای نبود. بیشتر خوارج، از قاریان قرآن و کسانی بودند که به‌ظاهر اهل قرآن و نماز بوده و رهبر آن‌ها، عبدالله بن وهب راسبی، به ذوالثفنات (کسی که آثار سجده بر پیشانی دارد) شهرت داشت. بااین‌حال امام علی (ع) از همه آنان زاهدتر بود، لذا به‌راحتی توانست مردم کوفه و شیعیان خویش را برای جنگ با آن‌ها متقاعد کند.
از امام علی (ع) درباره خوارج سؤال کردند که آیا خوارج کافرند؟ امام فرمودند: آن‌ها از کفر فرار کرده‌اند.
مجدداً سؤال شد: آیا آنان منافق هستند؟ امام (ع) فرمود: منافقان خدا را جز اندک یاد نمی‌کنند، درحالی‌که اینان صبح و شام خدا را می‌خوانند.
سؤال شد: پس این‌ها چه گروهی هستند؟ امام فرمود: گروهی که گرفتار فتنه شده و پس‌ازآن کور و کر شده‌اند. [1]
جنگ نهروان یکی از کوتاه‌ترین جنگ‌هایی بود که حضرت داشت که آغاز و پایان آن‌یک روز بود و در یک روز اتفاق افتاد. جنگ به هنگام ظهر آغاز شد و بیش از دو ساعت بیشتر طول نکشید در این جنگ تعداد لشکریان امیر مؤمنان علی (ع) 68 هزار نفر بوده است زیرا که آماده نبرد با شامیان بودند که تحرکات شیطانی خوارج مسیر جنگ را عوض کرد و عدد خوارجی که به نبرد با مولی درآمدند طبق نقلی چهار هزار نفر و طبق نقل دیگر 2800 نفر بودند. [2]
جدا شدن خوارج به توطئه معاویه و تحریک آن‌ها بود که می‌بینیم حضرت در برخورد با خوارج پیوسته از تفرقه بر حذر می‌دارد در سخنی خطاب به آنان فرمود: «والزموا السواد الاعظم فان یدالله مع الجماعة و ایاکم والفرقة فان الشاذ من الناس للشیطان کما ان الشاذ من الغنم للذئب الا و من دعا الی هذا الشعار فاقتلوه ولو کان تحت عمامتی هذه» هماهنگ با توده عظیم مردم باشید که دست خدا یاور توده‌هاست از تفرقه بپرهیزید که بریده از جماعتِ مسلمانان و تنیده به گروهک‌ها طمعه شیطان است همان‌گونه که گوسفند تک‌رو خوراک گرگ است، هان هرکسی که به این شعار تفرقه و گروهک خوارج دعوت کند بکشیدش گرچه زیر این دستار من باشد. [3]
در سخن دیگر فرمود: «ان الشیطان یسنی بکم طرقه و یرید ان یحل دینکم عقدة عقدة و یعطیکم بالجماعة الفرقة و بالفرقة الفتنة» بی‌تردید شیطان راه‌های خود را برایتان هموارساخته و می‌خواهد پیوند دینتان را کم‌کم بگسلد و اجتماعتان را بپراکند و آنگاه در فتنه را بگشاید. [4]
_______________________________
پی‌نوشت:
[1]. ابن منظور، ج ۴، ص ۴۶۱
[2]. تاریخ طبری ج 5، 86
[3]. نهج‌البلاغه، خطبه 128
[4]. نهج‌البلاغه، خطبه 120