چکیده: تحصیلات تاحدودی نوع نگرش افراد را نسبت به مسائل مهم زندگی تغییر میدهد و نمیتوان انکار کرد که تناسب تحصیلی میان زوجین در زندگی مشترک، بسیارخوب است، امّا ضرورتا اینگونه نیست که وجود اختلاف تحصیلی در زوجین، همواره منجر به مشکلات در زندگی زناشویی میشود.
تحصیلات تاحدودی نوع نگرش افراد را نسبت به مسائل مهم زندگی تغییر میدهد و نمیتوان انکار کرد که تناسب تحصیلی میان زوجین در زندگی مشترک، بسیارخوب است، امّا ضرورتا اینگونه نیست که وجود اختلاف تحصیلی در زوجین، همواره منجر به مشکلات در زندگی زناشویی میشود؛ بلکه موارد متعددی وجود دارد که با وجود اختلاف تحصیلی، زوجین زندگی رضایت بخشی را دارند. لذا اختلاف تحصیلی به خودی خود مسأله ساز نیست؛ بلکه مشکل ساز بودن آن را میتوان در مسائل دیگری جستجو کرد. در اینجا با پاسخ گویی به سوال یکی از کاربران به این مسأله میپردازیم؛
سوال:
بنده دختر و در حال تحصیل در دوره دکترا هستم. اخیرا آقا پسری جهت گفتوگو درباره ازدواج از من درخواست قرار کرده است. ایشان دارای مدرک کارشناسی بوده و از جهت خانواده و به لحاظ مذهبی بودن فرد مناسبی است. البته اطلاعات دیگری از ایشان ندارم. به نظرتان اجازه بدهم که به صورت رسمی اقدام کند؟
پاسخ:
در اینجا چند نکته قابل ذکر است:
نکته اول: همواره توصیه روانشناسان در زمینه ازدواج، تناسب تحصیلی است؛ چرا که عدم تناسب تحصیلی به ویژه در جایی که رتبه تحصیلی مرد از زن پایین باشد، باعث مشکلاتی در زندگی میشود؛ به اعتقاد روانشناسان، از آنجایی که مرد رئیس خانواده است، بهتر است سطح تحصیلات او برابر یا بالاتر از همسرش باشد، تا بتواند نقش خود را به خوبی ایفا کند. به خصوص که بالاتر بودن سطح تحصیلات زن از مرد در کشور ما چندان مرسوم نیست و ممکن است مرد در مورد هر یک از رفتارهای همسرش دچار سوءتعبیر شود و حس کند که همسرش قصد دارد ضعفهای او را به رُخش بکشد. لذا این امر در درازمدت، اعتماد به نفس مرد را کاهش داده و او دیگر قادر نیست نقش خود را به عنوان رئیس خانواده به خوبی ایفا کند. از طرف دیگر ممکن است مرد خانواده برای پنهان کردن ضعف خود در این مورد و ثابت کردن این موضوع که او رئیس خانه است، حتی حرفهای منطقی همسرش را هم نپذیرد.
نکته دوم: به گفتهی کارشناسان، اختلاف تحصیلی کم میان دختر و پسر، معمولا مشکل ساز نیست. امّا در اختلاف تحصیلی زیاد [مانند وضعیت شما] باید کمال دقت را در انتخاب داشت و نمیتوان به صرف اختلاف تحصیلی، کسی را رد و یا این اختلاف را به راحتی نادیده گرفت. از طرفی مدرک تحصیلی بیشتر در زمینه اشتغال کاربرد دارد و تاثیر مستقیمش در آنجاست، ولی باید توجه داشته که اختلاف تحصیلی به خودی خود در زندگی مشکل ساز نیست، مگر آنکه این اختلاف منجر به موراد ذیل شود:
1. طرفین، اختلاف زیادی در درک، فهم و علم مربوط به مهارتهای زندگی داشته باشند.
۲. طرفین اختلاف زیادی در علایق و سلایق داشته باشند.
۳. شما با بالا بودن رتبه تحصیلیتان، خود را بالاتر از ایشان بدانید و اهل تفاخر باشید و اطاعت پذیری کمتری نسبت به همسرتان در زندگی داشته باشید.
4. طرف مقابل گرچه از تحصیلات بالایی برخوردار نیست، ولی حداقل دید منفی نسبت به تحصیلات نداشته باشد.[تذکر: بسیاری از مردان هستند که اگر چه تحصیلات بالای دانشگاهی ندارند، امّا مرتب سعی میکنند به روز باشند، اطلاعات علمی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی خود را بالا ببرند، مطالعه گسترده داشته باشند، تحلیلهای مختلف را بشنوند، نظرات مختلف را بدانند و با بینش موضع خود را نسبت به هر چیزی مشخص کنند.]
بنابراین اگر اختلاف تحصیلی منجر به اختلافات مذکور شود، آن وقت در زندگی زوجین مشکل ساز خواهد بود و در اینصورت هرگز توصیه به چنین ازدواجی نمیکنیم.
نکته سوم: از کجا میتوان به اینگونه اختلافات پی برد؟
جواب: از طریق گفتوگوی طرفینی[در جلسات آشنایی و خواستگاری] به علاوه تحقیق از طرف مقابل و مشورتهایی که در ضمن خواستگاری صورت میگیرد، میتوان به تدریج با افکار، گفتار، رفتار، علایق و سلایق طرف مقابل آشنا شد و پی برد که چه مقدار تناسب لازمه میان طرفین برقرار است.
نکته چهارم: اینکه طرف مقابل از جهت مذهبی و خانوادگی شرایط مناسبی دارد، مسلما نقطه مثبت ایشان است، ولی نمیتوان صرفا به این دو مورد اکتفا کرد؛ بلکه همانطور که اشاره شد لازم است با گفتوگو، تحقیق و مشورت با خانواده و صاحب نظران پی به این نکته برد که چه مقدار از جهت اعتقادی، اخلاقی، فکری، رفتاری، فرهنگی و خانوادگی از تناسب لازمه برخوردار هستید.
بنابراین اگر ارزیابی اولیهتان از طرف مقابل [گرچه با عدم تناسب تحصیلی] مثبت است، توصیه میکنم بدون هیچ پیشداوری اجازه دهید ایشان به صورت رسمی و باخانواده اقدام کنند تا در جلسات آشنایی و با نظارت خانوادهها با هم گفتوگو کنید و در کنار تحقیق و مشورت[حتی اگر لازم شد مشاوره حضوری] بتوانید با شناخت بهتر و بیشتر نسبت به طرف مقابلتان، تصمیم منطقی، قاطعانه و درستی را برای زندگی خود بگیرید.
امّا تتمه پاسخ شما کاربر محترم؛ روایتی از امام جواد(علیهالسلام) است؛ آن حضرت، سه چیز را مایه پشیمان نشدن در کارها بیان کرده است: «ثلاثٌ من کنّ فیه لم یندم: تَرکُ العَجَلةِ وَ المَشوَرةُ وَ التَّوکّلُ عَلَی اللّهِ عِندَ العَزیمة؛ سه صفت است که در هر که باشد در کارهای زندگی دچار پشیمانی نگردد: 1ـ شتاب نکردن 2ـ مشورت نمودن 3ـ توکل بر خدا به هنگام انجام کار.»[1]
پینوشت:
[1]. بحارالانوار، ج75، ص81
معرفی کتاب جهت مطالعه بیشتر:
- زن امروز، مرد ديروز!: تحليلي بر اختلافات زناشويي، اصغر کیهاننیا، نشر ذهن آویز