چکیده: یکی از احادیثی که بر افضلیت و امامت امیرالمومنین (علیه‌السلام) نسبت به دیگران دلالت دارد، حدیث وراثت امام علی (علیه‌السلام) از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) است. در منابع شیعی و سنی این وراثت امیرالمومنین با عنوان وارث پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) معرفی شده است.
یکی از احادیثی که بر افضلیت و امامت امیرالمومنین (علیه‌السلام) نسبت به دیگران دلالت دارد، حدیث وراثت امیرالمومنین (علیه‌السلام) از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) است. در منابع شیعی و سنی امیرالمومنین (علیه‌السلام) به عنوان وارث پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) معرفی شده است. با استناد به گزارش‌های تاریخی و روایی می‌توان گفت: این وراثت بر جانشینی و امامت حضرت از منظر اهل سنت دلالت دارد.
ذکر این نکته ضروری است که استدلال به امامت و ولایت امیرالمومنین (علیه‌السلام) از آیات و روایات و گزارشات تاریخی مانند «آیه ولایت»، «آیه مباهله»، «واقعه غدیر خم» و ... روشن و بدیهی است، و ما در این پست می‌خواهیم بگوییم که حدیث وراثت امیرالمنین(علیه‌السلام) از پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) نیز مؤید و ادامه دهنده همان راهی است که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) از همان روز اوّل بعثت تا آخرین روزی که رحلت کردند، ترسم کردند و این راه، همان معرفی امیرالمومنین (علیه‌السلام) به ولایت و امامت بود.
1. به اجماع مسلمانان و در موارد متعدد، پیامبراکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله)، امیرالمومنین را وارث خود معرفی کرد. برای نمونه در جریان عقد اخوت بین اصحاب، زمانی که امیرالمومنین(علیه‌السلام) تنها ماند و ناراحت شد، پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) به او فرمود: «سوگند به خدایی که من‌را به پیامبری مبعوث نمود تو را برای خودم نگه داشتم و تو نسبت به من مانند هارون هستی نسبت به موسی، مگر این که پیامبری بعد از من نیست و تو برادر و وارث من هستی».[1]
2. امیرالمومنین(علیه‌السلام) به اجماع مسلمین از اموال پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) ارث نمی‌برد؛ زیرا از نظر اهل سنت، وارثان پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) و عباس عموی پیامبر هستند و نيمى از اموال و دارایی ایشان سهم حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) و نيم ديگر از آن سهم «عباس» بود. و از نظر علمای شیعه نیز همه اموال و دارایی پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) متعلق به حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) مىباشد. بنابراين به اجماع علمای اسلام، امیرالمومنین(علیه‌السلام) از آن حضرت ارث نمىبرد.[2]
3. در بسیاری از روایات و گزارشات اهل سنت و شیعیان، این ارث مشخص و معین شده است. به‌طوری که امیرالمومنین(علیه‌السلام) وارث علم و سنت پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) معرفی شده است. برای نمونه در روايتی از «ابن عباس» گزارش شده است كه حضرت على(علیه‌السلام) فرمود: «به خدا سوگند! من، برادر و ولى و وارث علم پيامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) هستم». و از سوی دیگر این لقب «وارث پیامبر» در میان صحابه اختصاص به امیرالمومنین(علیه‌السلام) دارد و کسی غیر از علی(علیه‌السلام) از صحابه مفتخر به این فضیلت نشده است. بنابراین امیرالمومنین وارث علم پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) بوده است.[3]
4. به حکم عقل و قرآن اگر کسی از جهت علم و آگاهی از دیگران برتر باشد و وارث علم پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) باشد، از جمیع مردم برتر بوده و تنها او استحقاق امامت را دارد؛ پس ثابت مىشود كه امیرالمومنین(علیه‌السلام) پس از پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) امام است؛ زیرا امیرالمومنین(علیه‌السلام) از دیگران افضل و برتر بود و با وجود افضل نوبت به کسی که دارای فضیلت نیست، نمی‌رسد. همان‌طور که قرآن کریم نیز این موضوع را با سوال مطرح می‌کند و می‌گوید«قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ[زمر/9] آيا كسانى كه مىدانند و كسانى كه نمىدانند يكسانند؟».
در نتیجه: با این‌که پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در موارد متعدد و به صورت مستقیم امیرالمومنین(علیه‌السلام) را به عنوان جانشین و امام پس از خود معرفی کرده بود، در گزارش‌هایی مانند وراثت و وصایت امیرالمومنین(علیه‌السلام) نیز خردمندان را به این امر ولایت و رهبری حضرت هدایت کرده بود. امیرالمومنین(علیه‌السلام) نیز در موارد متعدد با این استدلال خود را جانشین پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) معرفی کرده است.[4]
...................................................................................
جهت مطالعه بیشتر به کتاب جانشینی محمد(صلی‌الله‌علیه‌وآله) نوشته مادلونگ مراجعه فرمایید.
پی‌نوشت
[1]. الكافى، ج8، ص113؛من لا يحضره الفقيه، ج4، ص174.
[2]. المستدرك على الصحيحين، ج3، ص136.
[3]. همان و فضائل الصحابة، ج2، ص638؛ تاريخ دمشق، ج42، ص53؛دانشنامه امیرالمومنین احادیث وارث نبی.
[4]امیرالمومنین(علیه‌السلام) فرمودند: به خدا سوگند، من برادر، ولى، پسر عمو و وارث علم او [صلى الله عليه وآله] هستم. پس كيست از من به او سزاوارتر؟! المستدرك على الصحيحين، ج3، ص136.