چکیده:از جمله علمایی که به روایت تاریج عامل واقعی به دستورات دین بوده که خصوصیات زهد و تقوا و شجاعت را در تمام امور دنیایی ایشان میتوان مشاهده کرد، شهید مدرس میباشد.
یکی از موثرترین افراد در جوامع دینی بالاخص کشور اسلامی ما، عالمان دینی میباشد. در نقش روحانیت و علما همین قدر کافیست که هم در عرصه حضور معصوم و هم در برهه غیبت، حضرات معصومان (علیهم السلام) جامعه را به پیروی از علما توصیه کرده اند و علما را ستارگانی دانستهاند که معیار، میزان و مدار حرکت الهی برای انسانها است.که این نقش عالمان دینی را میتوان در روایت امیرالمومنین (علیه السلام) دید، هنگامی که از امیرالمومنین سوال شد:
بهترین مردم بعد از ائمه کیانند؟
حضرت میفرمایند: «علماء هنگامی که صالح باشند».
و چون سوال شد، بدترین مردم بعد از ابلیس و فرعون و نمرود کیان اند؟
حضرت فرمودند:
«علما آن زمانی که فاسد شوند و به نشر اباطیل و به کتمان حقایق روی آورند». [1]
با این فرمایش حضرت به نقش موثر علما در هدایت و گمراهی مردم پی برده و به همان مقدار که میتوانند در هدایت مردم موثر باشند اگر هوای نفس، آنها را به خود مشغول کند باعث گمراهی مردم میشوند.
اینها همگی از نقش خطیر رهبران فکری و علمای هر جامعه در تعالی و انحطاط آن جامعه حکایت دارند و نشانگر آن هستند که صلاح و فساد این گروه تا چه اندازه میتواند در سرنوشت جامعه ای تاثیر گذار باشد تا آنجا که گفته اند: «اذا فسد العالِم فسد العالَم [2] اگر عالِم فاسد شود عالَم فاسد میشود».
همچنین وقتی به قرآن نیز رجوع میکنیم مصداقی بارز از عالمی که آیات و نشانه های الهی به وی ارزانی شده بود و مورد فضل و رحمت الهی قرار داشت و از علوم الهی بهره مند گردیده بود و فرصت مناسبی برای رشد و هدایت در اختیار او قرار داشت، با دلبستن به دنیا و مشغول شدن به هوای نفس، با یک چرخش تند از آیات الهی خارج میگردد و از هدی به هوی گرائیده و از اوج عزت به حضیض ذلت فرو میغلتد که آیات الهی در سوره اعراف آیات (175ـ176) به داستان این عالم میپردازد که بخاطر علاقه مندی به دنیا به سگی تشبیه میشود که زبانش آویزان بوده، چه به او حمله کنند چه به خود واگذارند باز همین کار را تکرار میکند. که امام باقر (علیه السلام) میفرمایند:
«این آیه درباره بلعم (باعورا) است، سپس خداوند آن را به عنوان یک مثال دربارهی افراد این امت که هواپرستی را بر خداپرستی و بر هدایت الهی مقدم شمارند ارائه نموده است». [3]
از آن طرف علمایی که عاملین واقعی به دستورات الهی میباشند چقدر موثر و موجب تاثیرات در اقشار مردم شده و از کجرویها و ضلالت و فرو رفتن در شهوات دنیایی باز میدارند که آنها را میتوان وارثان انبیاء برای هدایت مردم بیان کرد.
از جمله این افراد از زمره علما، میتوان به شخصیت شهید مدرس اشاره کرد که شخصیتی مبارز و سیاستمدار شجاع و نترس بوده است.
حضرت امام خمینی در مورد شخصیت این شهید بزرگوار میفرمایند:
«بزرگداشت مجاهدى عظيم الشأن و متعهدى برومند و عالم بزرگوارى كه در دوران سياه اختناق رضا خانى مىزيست لازم مى باشد. زيرا در زمانى كه قلمها شكسته و زبانها بسته و گلوها فشرده بود، او از اظهار حق و ابطال باطل دريغ نمى كرد. در آن روزگار، در حقيقتْ حق حيات از ملت مظلوم ايران سلب شده بود، و ميدان تاخت و تاز قلدرى هتاك در سطح كشور باز، و دست مزدوران پليدش در سراسر ايران تا مرفق به خون عزيزان آزاده وطن و علماى اعلام و طبقات مختلف آغشته بود. اين عالِم ضعيف الجثه، با جسمى نحيف و روحى بزرگ و شاداب از ايمان و صفا و حقيقت و زبانى چون شمشير حيدر كرار، رويارويشان ايستاد و فرياد كشيد و حق را گفت و جنايت را آشكار كرد، و مجال را بر رضا خان كذايى تنگ و روزگارشان را سياه كرد. و عاقبت جان طاهر خود را در راه اسلام عزيز و ملت شريف نثار كرد. و به دست دژخيمان ستمشاهى در غربت به شهادت رسيد.» [4]
همچنین مقام معظم رهبری در مورد شهید مدرس میفرمایند:
«مدرّس خصوصیت عمدهاش این بود که هیچ عامل ارعاب و تهدید و تطمیع و فریبگری در او اثر نمیکرد. همان وقتی که علیالظّاهر فضا را بر ضدّ او آنچنان متشنّج کرده بودند که علیه ش شعار میدادند، او ایستاد و حرف خودش را زد». [5]
از جمله خصوصیاتی که امام و مقام معظم رهبری به آن اشاره می کنند فریب نخوردن به زر و دنیا و نترسیدن از تهدیدات و شجاعت ایشان را بیان میکنند.
به نقل چند داستان از این شخصیت بزرگوار بسنده میکنیم:
الف: زهد ورزیدن و فریب دنیا را نخوردن:
یکی از خصوصیاتی که یک عالم دینی باید در خود ملکه کند و در تمام مدت زندگی دنیایی خود به اندازه بال مگسی به آن اعتنا نکند امور دنیوی و مال دنیا میباشد که علاقه مندی به مال دنیا موجب گمراهی و ضلالت و همچنین دور شدن مردم از میراث انبیاء که همان زهد ورزی و بی اعتنایی به مال دنیا میباشد، میگردد.
در مورد شهید مدرس نقل کردند:
«در دورهی هفتم مجلس که نگذاشتند مدرّس و یارانش وکیل شوند، تیمورتاش از طرف رضاشاه نزد مدرّس آمد و پیشنهاد کرد که تولیت آستان قدس رضوی را بپذیرد.
مدرّس قبول نکرد و گفت:
اوّلاً، رضاخان میخواهد که من در تهران نباشم.
ثانیاً، میخواهد به دیگران بگوید: مدرّس که اعتنا به دنیا نداشت، تولیّت خراسان را قبول کرد». [6]
شهید مدرس حتی در مورد اولیات شخصیت ظاهری خود که هر فرد به آن توجه بسیاری میکند نیز بسیار در امور دنیا رعایت میکردند، نقل میکنند:
«موقعی که مدرّس به عنوان مجتهد طراز اوّل عازم تهران بود، در قم توقّف کوتاهی داشت. در طول این مدّت کوتاه، جمعی از علما و اساتید حوزهی علمیّهی قم به دیدار مدرّس میرفتند. آیتالله سیّدمحمّد بهبهانی (فرزند آیتالله سیّد عبدالله بهبهانی) از جمله شخصیّتهایی بود که به ملاقات مدرّس رفت و او را با همان لباس ساده کرباسی ملاقات نمود.
مرحوم بهبهانی در حالی که لبخندی بر لب داشت، به شوخی خطاب به مدرّس گفت: آقا! شما از مجتهدین طراز اوّل در مجلس هستید، صلاح نمیدانید لباسها را عوض کنید؟
مدرّس در جواب گفت: شخصیّت انسان به لباس و ظاهر نیست، به فهم و درک و اندیشهی اوست». [7]
ب: شجاعت و نترس بودن
یکی دیگر از خصوصیات شهید مدرس را شجاعت و نترس بودن ایشان بیان میکنند که حضرت امام و مقام معظم رهبری به این خصوصیت بارز ایشان اشاره میکنند و آن خصوصیت شهید مدرس شجاعت و نترس بودن ایشان است.
«در موردي که مدرّس نسبت به فرمانفرما انتقاد کرده و ایراد گرفته بود، فرمانفرما به وسیلهی یکی از دوستان مدرّس که با او نزدیک بوده، به مدرّس پیغام میدهد: خواهش میکنم حضرت آیتالله اینقدر پا روی دُم من نگذارند.
مدرّس جواب میدهد: به فرمانفرما بگویید: حدود دُم حضرت والا باید معلوم شود زیرا من هرجا پا میگذارم دُم حضرت والاست». [8]
ج: زکاوت و هوشیاری در سیاست:
«سیّدحسن تقیزاده تازه از اروپا برگشته بود. روزی به منزل مدرّس آمد و طیّ مذاکرات مفصّل اظهار داشت: آقا! انگلیسیها خیلی قدرتمند و باهوش و سیاستمدارند. نمیتوان با آنان مخالفت کرد.
مدرّس پاسخ داد: اشتباه میکنی، آنها مردم باهوشی نیستند، شما نادان و بیهوشید که چنین تصوّری دربارهی آنان دارید».[9]
نتجه:
نقش روحانیت و علما همین قدر کافیست که هم در عرصه حضور معصوم و هم در برهه غیبت، حضرات معصومان جامعه را به پیروی از علما توصیه کرده اند و علما را ستارگانی دانستهاند که معیار، میزان و مدار حرکت الهی برای انسانها است ولی عالمی که عامل به دستورات الهی و اخلاقی نباشند و آلوده به مادیات و شهوات دنیایی گردد که این جز ضلالت برای خودش و گمراهی برای مردم چیزی ندارد. که از جمله علمایی که به روایت تاریج عامل واقعی به دستورات دین بوده که خصوصیات زهد و تقوا و شجاعت را در تمام امور دنیایی ایشان میتوان دید شهید مدرس میباشد.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پی نوشت:
[1]. بحار الانوار، علامه مجلسی، ج77، ص 138.
[2]. منهاج البراغه فی شرح نهج البلاغه، خویی، ج6، ص186.
[3]. تفسیر مجمع البیان، طبرسی، ج4، ص769.
[4]. صحيفه امام، ج19،ص 73.
[5]. سایت نشر آثار مقام معظم رهبری
[6]. حاضر جوابیهای شهید مدرس
[7]. همان
[8]. همان
[9]. همان
نظرات
مرحوم مدرس اسوه برای نمایندگان مجلس است. روحش شاد
با سلام
ان شاءالله