چکیده: زیارت معصومین (علیهم السلام) حضوری عارفانه و مشتاقانه در بارگاه پاکترین انسانهای جهان و تشرّف به حرمهای مقدّس و نورانی این منوران نورانی به درگاه خداوند می‌باشد.
زیارت معصومین (علیهم السلام) حضوری عارفانه و مشتاقانه در بارگاه پاکترین انسانهای جهان و تشرّف به حرمهای مقدّس و نورانی این منوران نورانی به درگاه خداوند می‌باشد.
زیارت، طی مسافتی پر از اشتیاق و سرشار از خلوص و عشق، به سوی بارگاه معصومان و برگزیدگان الهی است. زیارت، اعلام دوستی و بیزاری دائمی شیعیان و پیروان و اظهار مودّت و دوستی واقعی ولایت مداران است.
شاید یکی از دغدغه‌های اصلی برای هریک از زائرین حرمهای مطهر معصومین این باشد که وقتی به مضجع و آرامگاه و ملجأ و پناهگاه این مشارق انوار الهی و سرچشمه انوار خدایی می‌روند که مخصوصاً در این ایام به حرم امام رضا (علیه السلام) می‌روند چه عملی را انجام دهند که ایجاد حس معنوی و ارتباط قوی در این زیارت ائمه (علیهم السلام) ایجاد شود و در زمره رائرین واقعی این حضرات واقع شوند.
ايجاد حس معنوي در انسان در زيارت ائمه حداقل به دو عامل بستگي دارد كه اگر آن دو عامل را توجه نموده و آنها را در خود پياده و مورد عنايت قرار دهيم، آن روح معنوي در ما ايجاد خواهد شد و آن دو عامل عبارتند از:
الف) كسب معرفت مقام و جايگاه و شأن ائمه معصومين، اگر عظمت و شأن والاي آنها مورد توجه قرار گيرد و از طرفي به فقر و نياز خود توجه داشته باشيم، ناخودآگاه متوجه آن وجودات مقدس مي‌شويم و به آنها پناه مي‌آوريم و همين، يعني ايجاد حس و روح معنوي در وجود ما، و اين معرفت با اندكي تأمل و تفكر در اينكه اهل بیت (علیهم السلام) وسائط فيض الهي هستند همانطوری که در زیارت جامعه کبیره به آن اشاره شده است «بكم فتح الله و بكم يختم، و بكم ينزل الغيث و بكم يمسك السماء ان تقع علي الارض الابأذنه و بكم ينفس الهم و يكشف الضر...» براي انسان به وجود خواهد آمد.
و همچنین وقتی به روایاتی که از خود امام رضا (علیه السلام) در شأن اهل بیت آمده توجه کنیم، می‌توانیم این ارتباط را غلیظ تر و عمیق تر کنیم.
مرحوم صدوق در كتاب اكمال الدين با اسناد از امام رضا (عليه السلام) نقل می‌كند كه حضرت فرمودند:
«ما ائمه حجت هاى خداوند بر روى زمين و جانشينان وى در ميان بندگانش و امانت داران سرّ الهى هستيم ما ائمه كلمه تقوا و ريسمان محكم و گواهان خداوند و برگزيدگان وى در ميان بندگانش هستيم به سبب وجود ما آسمان و زمين نگه داشته شده اند و سقوط نمی‌كنند و نيز باران فرود مى آيد و رحمت خداوند بندگانش را فرا می‌گيرد. هيچ زمانى زمين از امام قائمى از ما اهل بيت چه آشكار و چه پنهان خالى نيست. اگر زمينى يك روز بدون امام قائم باشد ساكنانش را در خود فرو مى برد همان طور كه دريا، غرق شدگان را در كام خود فرو مى برد». [1]
وقتی انسان با این معرفت نسبت به حضرات معصومین وارد یکی از بقاع متبرکه ایشان می‌شود که پای در کجا نهاد و شان و منزلت صاحب این مکان در نزد خداوند به چه مقدار بوده لذا با درک این جایگاه معرفت بیشتر و لذا زیارت حال و هوای خاص خود را می‌یابد.
ب) دومین نکته برای زیارت بهتر رعايت آداب زيارت ائمه معصومين که نقش مهمي در ايجاد آن روح معنوي با توجه به آن معرفت ايجاد شده دارد، اینکه انسان قبل از زیارت حرمهای شریف این بزرگواران مقدماتی از طهارت ظاهری و باطنی برای خود ایجاد کند.
اما در ایجاد طهارت ظاهری، آيت الله ميرزا جواد ملكي تبريزي دراين رابطه نكاتي را مطرح نموده‌اند كه عبارتند از:
1. چون جلالت و حق او را شناختي و دانستي كه او زنده در نزد پروردگار خود به زائر خويش نظر دارد و سلام آنها را مي‌شنود و از ضمير آنها آگاه است، براي گناهان آنها طلب آمرزش مي‌كند ... در هنگام زيارت چيزي تو را از توجه به او مشغول نمي‌سازد و سراسر وجود تو به حضرت او با محبت و هيبت او و تملق و حيا و مراقبت ادب حضور متوجه خواهد بود.
2. غسل كند و پاكيزه‌ترين لباس خود را بپوشد و به آنچه تواند خود را خوشبو سازد و با وقار قصد حرم كند و در حال راه رفتن گامهاي كوچك بردارد و اذن دخول در هنگام وارد شدن بخواند و شوق خود را به زيارت روي مبارك او عرضه بدارد و اگر دلت رقت يافت و چشمانت گريان گشت و شوقت تو را به هيجان آورد، حاكي از حسن اقبال او با تو و پذيرفتن توست و سلام بر او دهد و با اخلاص زيارت نمايد و دعا كند. [2]
اما طهارت حقیقی و باطنی، عبارت است از پاک نمودن درون از هر آنچه رنگ و بوی غیر خدایی دارد؛ همانطور که کارآیی آینه اگر بخواهد بهتر شکل جسمی که در درون او به نمایش در می آید را نشان دهد، در صورتی است که از جلا و روشنایی کامل برخوردار باشد.
از مهمترین نشانه پاکی و طهارت نفس، گناه نکردن و دوری از محرّمات الهی و معاصی است. پس اگر شخصی گناهی در صحیفه اعمال داشته باشد، باید به سرعت توبه و استغفار کند و با حالت توبه و انابه به زیارت برود و از ثوابها و بهره‌های معنوی آن استفاده کند و در ضمن از این موقعیت مناسب برای تحکیم و قبولی توبه بهره برد.
عارف ربانی مرحوم بهاری همدانی می‌نویسد:
«اگر بتواند، یک توبه درستی با جمیع مقررات معلوم در محل خود در خدمت پیامبر (صلی الله علیه وآله) و امام (علیه السلام) بجا آورد. آن بزرگوار را شاهد و شفیع خود قرار دهد و بنا بگذارد عند المراجعه، اگر دهانی که به آن آستانه شریفه رسیده و اعضایی که بر آنجاها مالیده شده و از برکت آنها اکتساب نور کرده، دوباره به لوث معاصی تلوّن نگرداند; بلکه از لغویات بی‌فایده هم اجتناب ورزد». [3]
پس بر زائر مرقد منوّر حضرت رسول و ائمه (علیهم السلام) باید با طهارت جسم و روح و با توبه کامل، به آن مکان مقدّس قدم بگذارد و به زیارت آن حضرات بپردازد. که اگر این شرایط صورت پذیرد ان‌شاءلله در زمره زائرین واقعی حضرا معصومین واقع می‌گردد.
در نتیجه هریک از زائرین ابتداءً بدانند که در کجا قدم بر می‌دارند و معرفت و شناخت به این حضرات بیابند و در مرحله بعد برای حضور در حرم شریفشان مقدماتی از طهارت ظاهری و باطنی برا خود ایجاد کنند.
منبع بیشتر برای مطالعه:
المراقبات، میرزا جواد آقا ملکی تبریزی
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پی نوشت:
[1]. اكمال الدين، صدوق، ص 202.
[2]. المراقبات، میرزا جواد آقا ملکی تبریزی، ج2، ص 233.
[3]. تذکره المتقین، عارف بزرگوار بهاری همدانی، ص 78.