بسم الله الرحمن الرحیم
در مطالب قبل از خلیفة اللهی گفتیم و مشخص شد که انسان جانشین خداوند هست هر انسانی فطرتا دنبال کمال است که خود را به بالاترین مرحله انسانیت برساند قبل از پرداختن به این بحث (کمال چگونه و از چه راهی بدست می اید) به این نکته اشاره کنیم که کیست مانع من شود برای رسیدن به این کمال.
از ابتدائی ترین مرحله شروع کنیم، انجا که خداوند انسان را افرید و خلقت به اتمام رسید به فرشتگان فرمود انسان را سجده کنند، همه فرشتگان سجده کردند جز ابلیس.
«وَ إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْليسَ أَبى وَ اسْتَكْبَرَ وَ كانَ مِنَ الْكافِرين»1
و [ياد كن] هنگامى كه به فرشتگان گفتيم: به آدم سجده كنيد، [پس] سجده كردند مگر ابليس كه سر پيچيد و تكبّر ورزيد و از كافران شد.
اینجا، اولا: سجده برای انسان به خاطر بعد جسمانی او نیست بلکه به خاطر بعد نفسانی و روحانی اوست که خداوند تبارک و تعالی در ایه 29 سوره حجر میفرماید:
«فَإِذا سَوَّيْتُهُ وَ نَفَخْتُ فيهِ مِنْ رُوحي فَقَعُوا لَهُ ساجِدينَ»
(هنگامى كه كار آن را به پايان رساندم، و در او از روح خود (يك روح شايسته و بزرگ) دميدم، همگى براى او سجده كنيد)
خداوند وقتی از روح خود در ان کالبد انسان دمید دستور سجده را داد و این بعد روحانی انسان است که به مراتب عالیه میتواند برسد همچنان که شاعر میگوید:
تن آدمى شريف است به جان آدميّت نه همين لباس زيباست نشان آدميّت
و ثانثا: از اینجا در مقابل انسان دشمنی سرسخت قرار گرفت که در مقابل عبادت شش هزار ساله خود (به نقلی) از خداوند درخواستهایي کرد من جمله درخواست زنده ماندن تا روز قیامت:
«إِلى يَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ»2
تا روز معلوم، که مفسرین چند احتمال در مورد روز معلوم داده اند. اما طبق روایت امام صادق علیه السلام همان پایان جهان و برچیده شدن دوران تکلیف است.3
و ابلیس اولین مانع برای رسیدن انسان به کمال شد در درخواستهای بعدی خود یارانی را طلبید که امروزه برای گمراهی انسانها از هیچ کاری دریغ نمیکنند.
----------------------------------------------------
1- بقره/34
2- حجر/38
3- تفسير نمونه، ج11، ص: 73