جلسه اوّل: ازدواج در جواني
همچنانكه فصلي از طبيعت بهار نام گرفته است كه در آن سرسبزي و شادابي و نشاط مشاهده مي‌شود، دوران عمر انسان نيز داراي بهاري است كه همان دوران جواني باشد. در اين دوران، انسان سرشار از قدرت و نيرو و نشاط و شادابي است.
ازدواج نيز بهاري دارد و آن زماني است كه انسان در اوج بلوغ جسماني قرار دارد، اگر ازدواج در اين دوران انجام گيرد آثار گرانبها و مفيدي را در پي خواهد داشت و محصول چنين ازدواجي فرزندان شاداب و بانشاط خواهد بود.
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: «ما مِنْ شابٍّ تَزَوَّجَ في حِداثَةِ سِنِّهِ اِلاّ عَجَّ شَيطانُهُ: يا وَيلَهْ، يا وَيلهْ! عَصَمَ مِنّي ثُلْثَي دينِهِ. فَلْيتَّقِ اللّه الْعَبْدُ فِي الثُّلْثِ الْباقي؛ 27 هيچ جواني نيست كه در ابتداي جواني ازدواج كند مگر آنكه ناله شيطان بلند مي‌شود:اي واي،اي واي، دو سوم دين خود را از من حفظ كرد. پس اين بنده بايد تقواي الهي را در يك سوم باقي مانده پيشه سازد.»
گاه در روايات تعبيرات و تشبيهات معنا داري براي سرعت ورزيدن به ازدواج در دوران جواني وارد شده است كه سخت قابل دقت است، از جمله امام هشتم عليه السلام فرمود: «جبرئيل بر پيامبر صلي الله عليه و آله نازل شد و گفت:اي محمد! پروردگارت سلام مي‌رساند و مي‌فرمايد: دوشيزگان همچون ميوه درخت اند كه هرگاه ميوه رسيد، چاره‌اي جز چيدن آن نيست وگرنه خورشيد آن را فاسد مي‌كند، و باد رنگ آن را دگرگون مي‌سازد، و به حقيقت دوشيزگان هرگاه دريابند آنچه را زنان دريافته اند، دوايي جز شوهر براي آنان نيست وگرنه ترس فتنه بر آنها مي‌رود. سپس پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله بر منبر رفت و مردم جمع شدند و آنچه را خداوند عزيز و جليل دستور داده بود اعلام نمود.» 28
حكايت
مرد و زني روستايي، پسرشان به سن بلوغ رسيده بود. روزي زن به شوهرش گفت: اگر مي‌تواني و برايت ميسر است الاغي را كه داريم بفروش تا براي پسرمان زن بگيريم.
از آن روز به بعد هرگاه پدر مي‌خواست صحبت كند، پسر كلامش را قطع مي‌كرد و فوراً مي‌گفت: بابا از فروختن الاغ سخن بگو.29
جلسه دوم: سهل گيري در امر ازدواج
از مسائل مهمي كه امروزه به صورت يك معضل جدي درآمده است، تجملات و رسم و رسومات سنگيني است كه دُور امر مقدس ازدواج را احاطه نموده است مانند: مهريه سنگين، جهيزيه كمرشكن، جشن عروسي مفصل همراه با رقابتهاي ناروا و اسراف فراوان، توقعات بيش از حد مانند داشتن كار با درآمد زياد، خانه آنچناني، ماشين و....
اسلام در اين بخش سفارشاتي دارد كه مي‌تواند گره گشا باشد.
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله درباره مهريه مي‌فرمايد: «اَفْضَلُ نِساءِ اُمَّتي اَقَلُّهُنَّ مَهْرا وَاَحْسَنُهُنَّ وَجْها؛ 30 بهترين زنان امت من، زناني هستند كه مهريه كمتر و سيماي نيكوتري داشته باشند.»
و درباره شرائط خواستگار و اينكه حتما لازم نيست داماد و يا پدر او از ثروتمندان باشند، فرمود: «اِذا خَطَبَ اِلَيكُمْ رَجُلٌ فَرَضيتُمْ دينَهُ وَاَمانَتَهُ فَزَوِّجُوهُ وَاِلاّ تَفْعَلُوهُ تَكُنْ فِتْنَةً فِي الاْرْضِ؛ 31رگاه خواستگاري [براي دختر شما] نزد شما آمد كه دين و امانتداري وي رضايت بخش بود، پس [دختر خود را] به او تزويج نماييد. در غير اين صورت، فتنه و فساد در زمين پيدا مي‌شود.»
خاطره‌اي از مرحوم كاشف الغطاء
مرحوم آيت الله شيخ جعفر كاشف الغطاء ملجأ و پناه مستمندان بود و تا مي‌توانست در رفع نيازهاي مردم مي‌كوشيد. در حالات او نوشته اند: روزي بعد از تمام شدن كلاس درس شيخ، طلبه‌اي نزد او آمد، ولي از اظهار حاجت خويش خجالت مي‌كشيد. شيخ جعفر آنقدر با او گرم گرفت و با او با مهرباني صحبت كرد كه او جرأت يافت و عرض كرد: «دختر خود را همسر من گردان.»
شيخ بلافاصله دست او را گرفته، به اندرون خانه‌اش برد و بدون هيچ تشريفاتي، بعد از رضايت دختر، عقد آنها را خواند، و در همان شب مراسم عروسي صورت گرفت. 32
آري آنچه مورد نظر اسلام است، ازدواجهاي ساده و بي آلايش است كه باعث راحتي دنيا و بركات معنوي مي‌شود.
جلسه سوم: ويژگي هاي شوهر مطلوب
خواسته‌ها و سليقه‌هاي افراد در تمام امور مختلف است، از اينرو تكيه كردن بر خواسته‌هاي فردي اشخاص در هر امري از جمله ازدواج كار را دچار مشكل مي‌كند. براي حل معضل انتخاب در ازدواج، خوب است انسان نگاهي به راهنماييهاي معصومين داشته باشد.
ما دراين جا به برخي از ويژگيهاي شوهر خوب از ديدگاه معصومين عليهم السلام اشاره مي‌كنيم.
1. خوش اخلاق باشد.
حسين بشار مي‌گويد: به امام هفتم نامه نوشتم كه يكي از بستگان من دخترم را خواستگاري نموده است، ولي خلقش بد است. حضرت فرمود: اگر بداخلاق است با او وصلت نكن.33
2. با تقوا باشد.
مردي نزد امام حسن مجتبي عليه السلام آمد تا درباره ازدواج دخترش با او مشورت كند. حضرت به او فرمود: «زَوِّجْها مِنْ رَجُلٍ تَقي فَاِنَّهُ اِنْ اَحَبَّها اَكْرَمَها واِنْ اَبْغَضَها لَمْ يظْلِمْها؛ 34 دخترت را به مرد با تقوا تزويج كن؛ زيرا اگر دخترت را دوست بدارد او را گرامي مي‌دارد و اگر او را دوست نداشته باشد، به او ستم روا نمي‌دارد.»
3. اهل شراب نباشد.
امام هشتم عليه السلام فرمود: «بر تو باد كه از تزويج [دختر خويش] با شرابخوار دوري كني. پس اگر او را به تزويج شرابخوار درآوردي، گويا وي را به كار خلاف عفت سوق داده اي.» 35
واضح است كه شارب الخمر علاوه بر دردسرهايي كه دارد و رنجهايي كه بر همسرش تحميل خواهد كرد، نسل او نيز دچار مشكلاتي خواهد شد. در يك گزارش آمده است: «به طور كلي هشتاد درصد اشخاص ناقص الخلقه و معلول، محصول شب اول ژانويه مي‌باشند؛ زيرا در اين شب، مسيحيان عيد بزرگي دارند، به عيش و نوش پرداخته و بيش از حد متعارف مشروب خواري و عياشي مي‌كنند؛ به حدي كه مريض مي‌شوند.» 36
4. اهل گناه نباشد.
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: «كسي كه دخترش را به شخص فاسق تزويج نمايد، هر روز بر او هزار لعنت نازل مي‌گردد.»37
آئين همسرداري
جلسه اوّل: پرهيز از ستم و خشونت
پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله فرمود: «فَاَي رَجُلٍ لَطَمَ اِمْرَأَتَهُ لَطْمَةً اَمَرَ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ مالِكَ خازِنِ النّيرانِ فَيلْطَمُهُ عَلي حَرِّ وَجْهِهِ سَبْعينَ لَطْمَةً في نارِ جَهَنَّمَ؛ 38 كس به صورت زنش سيلي بزند، خداوند عزيز و جليل، به آتشبان جهنّم دستور مي‌دهد تا در آتش جهنّم هفتاد سيلي بر صورت او بزند.»
زن نيز مانند مرد خودش را دوست دارد و به حفظ شخصيت خويش علاقه مند است. دوست دارد محترم و گرامي باشد و از تحقير و توهين رنجيده خاطر مي‌گردد. مخصوصا اگر توهين به صورت آزار بدني و زدن باشد كه سخت مورد نكوهش قرار گرفته است و عذاب آخرتي دردناكي را در پي خواهد داشت.
زن داراي روحيه‌اي حساس و لطيف است و اِعمال خشونت با او، قبل از هر چيز سبب جريحه دار شدن روحيه‌اش مي‌گردد و اگر چه ممكن است در بسياري از موارد در مقابل رفتار بد و خشن مرد عكس العملي نشان ندهد و حتي اعتراض نكند، ولي آثار اين رفتار و حركت مرد به صورت عقده‌هاي نهفته در زن در مي‌آيد و به انحاء مختلف از جمله بدرفتاري و خشونت با فرزندان بروز مي‌كند.
قلوه سنگ مانع كتك شد
البته گاهي زبان برخي خانمها در آزار آنان توسط شوهر نقش دارد، گويند زني مرتب توسط شوهر آزار مي‌ديد، و كتك مي‌خورد، براي جلوگيري از اين مسئله به دعانويس مراجعه كرد و از او خواست دعايي براي جلوگيري از كتك شوهر بنويسد. دعانويس متوجه شد كه زن، آدم زبانداري است و همين زبان او را چنين گرفتار نموده است. لذا قلوه سنگي به او داد و گفت: هرگاه دعوا شروع شد اين سنگ را در دهان خويش مي‌گذاري و گزندي به تو نمي‌رسد. اتفاقا يكي از روزها دعوا از طرف شوهر شروع شد و منتظر جواب زن بود كه جوابي نيامد؛ چرا كه قلوه سنگ مانع جواب دادن همسر او شده بود. دعوا بدون كتك كاري خاتمه يافت. زن رفت تا از دعانويس تشكر كند، دعانويس گفت: دعايي در كار نبود، من فقط جلو زبان تو را بستم.
زبان، ما را عدوي خانه زاد است // زبان، بسيار سر بر باد داده است
جلسه دوم: آراستگي و پاكيزگي ظاهر
امام باقر عليه السلام فرمود: «النِساءُ يحْبِبْنَ اَنْ يرَينَ الرَّجُلَ في مِثْلِ ما يحِبُّ الرَّجُلُ اَنْ يري فيهِ النّساءَ مِنَ الزّينَةِ؛ 39مان گونه كه مردان دوست دارند زينت و آرايش را در زنانشان ببينند، زنان نيز دوست مي‌دارند كه در مردانشان زينت و آراستگي را ببينند.»
رعايت نظافت در همه جا و براي همه كس لازم است. انسان موظف است بدن و لباسش را هميشه، مخصوصاً در محيط خانه تميز نگهدارد.
پاكيزگي، آراستگي و زيبايي اختصاص به زن ندارد. مرد هم بايد به سر و وضع خويش برسد و شيك باشد.
البته اكثر مردها به زينت و آراستگي در خارج از منزل مقيدند ولي در منزل و نزد همسر به اين مسئله توجّه ندارد. همچنانكه مرد دوست دارد كه زن براي او آرايش كند و ظاهر آراسته داشته باشد، زن هم همين توقع و انتظار را از شوهر خويش دارد.
امام هشتم و آراستگي ظاهر
حسن بن جهم مي‌گويد: حضرت امام رضا عليه السلام را ديدم كه خضاب كرده بود. عرض كردم خضاب كرده ايد؟ فرمود: بله. مرتب بودن و آراستگي [ظاهر] باعث عفّت زنان مي‌شود. به واسطه نامرتبي و مهيا نبودن مردان است كه زنان، عفت خويش را از دست مي‌دهند. سپس فرمود: آيا دوست داري همسرت را نامرتب [و ژوليده [ببيني؟ گفتم: نه. فرمود: همسرت نيز مانند تو است [و دوست دارد مرتب و آراسته باشي] .» 40
همان حضرت درسخن ديگري فرمود: «زنان بني اسرائيل بدان جهت از طريق عفّت خارج شدند كه مردانشان به مرتب بودن و زيبايي مقيد نبودند.»41
جلسه سوم: شاديها را به خانه انتقال دهيد
امام صادق عليه السلام فرمود: «وَلا تَكُونُ فاكِهَةٌ عامَّةٌ اِلاّ اَطْعَمَ عِيالَهُ مِنها وَلا يدَعُ اَنْ يكُونَ لِلْعيدِ عِنْدَهُمْ فَضْلٌ في الطَّعامِ وَاَنْ يسْنِي لَهُمْ في ذلِكَ شَي ءٌ ما لَمْ يسْنِ لَهُمْ في سائِرِ الاَيامِ؛ 42هر ميوه‌اي كه عموم مردم از آن استفاده مي‌برند به عيالش بخوراند و در روزهاي عيدي كه دارند، طعام آنان را افزايش دهد و چيزهايي براي آنان فراهم كند كه در روزهاي ديگر فراهم نمي‌كرده است.»
كارهاي روزمرّه آنقدر مردم را گرفتار كرده است كه مخصوصاً مردان كمتر مي‌رسند در كنار اهل و عيال باشند، در ساعاتي هم كه با خانواده بسر مي‌برند، تلفنهاي دوستان، و ارتباط با تلفن همراه بين آنان و خانواده فاصله ايجاد مي‌كند.
حدّاقل بياييم در روزهاي عيد و شاد جامعه، مثل ايام ولادت پيشوايان معصوم عليهم السلام شاديها را از خيابانها و حسينيه‌ها و... به درون خانه‌ها انتقال دهيم. اين كار با كمترين بودجه ميسّر است.
جلسه چهارم: كمك كردن در كار خانه
فاطمه زهرا عليهاالسلام فرمود: «خيارُكُمْ اَلْينُكُمْ مُناكِبَةً وَاَكْرَمُهُمْ لِنِسائِهِمْ 43بهترين شما كسي است كه در برخورد با مردم نرم‌تر و مهربان‌تر است؛ و [ارزشمندترين مردم كساني هستند [كه با همسرانشان كريمانه‌تر برخورد كنند.»
هرچند كارهاي داخل منزل نوعا به عهده زنها است، ولي بايد توجه داشت كه اداره يك منزل كار آساني نيست.
يك بانوي خانه دار اگر شبانه روز هم تلاش كند، باز هم مقداري از كارها لنگ مي‌ماند، مخصوصا در مواقع غيرعادي مانند مهمان داري و.... خوب است شوهران گاه آستين همت را بالا بزنند و بجاي فرمان و دستور، در برخي كارها مشاركت كنند، چرا كه خانه ستاد فرماندهي نيست بلكه كانون صفا و محبت و محل همكاري و تشريك مساعي است. و هرگز اين فكر را به ذهن نپرورانند كه اگر در منزل كار كنيم از ابهت و جلالمان كاسته مي‌شود. بر عكس، اگر مردي در كارهاي خانه همكاري كند، نزد همسرش با صفا و نزد ديگران دلسوز و مهربان قلمداد مي‌شود. 44
پيامبر صلي الله عليه و آله و كمك در كار منزل
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله ـ با آن همه عظمت ـ در منزل كار مي‌كرد. از عايشه همسر پيغمبر نقل شده است كه: وقتي خلوت مي‌شد، رسول خدا لباسش را مي‌دوخت و كفشش را وصله مي‌كرد و مانند ساير مردها در منزل كار مي‌كرد.45
علي عليه السلام و كمك به فاطمه عليهاالسلام
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله بين علي عليه السلام و فاطمه عليهاالسلام تقسيم كار كرده بود؛ كارهاي داخل منزل را فاطمه عليهاالسلام و كارهاي بيرون منزل را علي عليه السلام انجام مي‌داد، 46 با اين حال حضرت در كارهاي منزل فاطمه عليهاالسلام را همراهي مي‌كرد؛ گاه مي‌ديدند كه علي عليه السلام عدس پاك مي‌كند و گاه بچه‌ها را نگه مي‌داشت. چنانكه در موردي فاطمه زهرا عليهاالسلام به پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله عرض كرد:
«اي رسول خدا هر دو دستم به علّت آرد كردن گندم با آسياب دستي ورم كرده، با اين حال ديشب مشغول آرد كردن گندم بودم و ابوالحسن (علي عليه السلام) حسن و حسين را نگهداري و حمل مي‌كرد.» 47
پی نوشت:
27) بحار الانوار، ج103، ص221؛ ر. ك: كنزالعمّال، حديث 44441.
28) بحارالانوار، ج16، ص223.
29) امثال و حكم، ج1، ص124.
30) ميرزا حسين نوري، مستدرك الوسائل، ج14، ص161.
31) همان، ج14، ص189.
32) حكايتهاي شنيدني، محمدي اشتهاردي، ص207.
33) بحارالانوار، ج103، ص235.
34) مكارم الاخلاق، ص204.
35) بحارالانوار، ج79، ص142.
36) دكتر غياث الدين جزايري، اعجاز خوراكيها، ص214.
37) مستدرك الوسايل، ج14، ص192.
38) همان، ص250.
39) مكارم الاخلاق، ص80.
40) وسائل الشيعه، ج14، ص183.
41) بحارالانوار، ج76، ص102.
42) فيض كاشاني، محجّة البيضاء، ج3، ص70.
43) كنز العمال، ج7، ص225؛ تاريخ بغداد، ج12، ص50؛ دلائل الامامة، ص7.
44) كنزل العمال، ج7، ص225؛ تاريخ بغداد، ج12، ص50.
45) ر. ك: بحارالانوار، ج16، ص227 ـ 230.
46) مستدرك الوسائل، ج13، ص48؛ بحارالانوار، ج43، ص81 و 31.
47) بحارالانوار، ج43، ص134 و 84 و 85.
منبع:سایت ذی طوی
نظرات
با سلام
بنده مطالب شما رو با ذکر منبع در وبسایتم گذاشتم باز اگر ناراضی باشین میتونین نظر بدین حذف کنم
با تشکر
زیبا بود ... مختصر و مفید ...
فقط ای کاش سخنی از عایشه نداشت!