چکیده:ایمان و تدین، استقامت وپایداری، دشمن ستیزی و تخصص ویژگی های قرآنی یک کاندیدای اصلح است.
خداوند به انسان اختیار داده و او را در انتخاب سرنوشت خویش آزاد گذاشته است. انسان با استفاده از این اختیار می‌تواند سرنوشت خود را انتخاب کرده و یا آن را تغیر بدهد، ازاین‌رو با توجه به اختیار انسان در انتخاب‌های خود، او نتیجه کاری را که در دنیا انجام داده به‌صورت مادی و یا معنوی خواهد دید. قرآن کریم درآیات متعددی به این بحث پرداخته که می‌توان به این آیات شریفه اشاره کرد « وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَی آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَیْهِم بَرَکَاتٍ مِّنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْض [اعراف/۶۹] و اگر اهل شهرها و آبادی‌ها، ایمان می‌آوردند و تقواپیشه می‌کردند، برکات آسمان و زمین را بر آنها می‌گشودیم» و در نقطه مقابل، عدم وجود تقوا و ایمان، باعث ایجاد انحراف در میان اقوام و ملت‌ها می‌شود و خداوند نعمت‌های آنها را تغییر داده و به نقمت و سختی تبدیل می‌کند«إِنَّ اللَّـهَ لَا یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّی یُغَیِّرُوا مَا بِأَنفُسِهِمْ [رعد/۱۱] خداوند سرنوشت هیچ قوم (و ملّتی) را تغییر نمی‌دهد مگر آنکه آنان آنچه را در خودشان است تغییر دهند!» این آیات نشان از سنتی است که خدای متعال در عالم قرار داده و هیچ تغییر و تحولی تا پایان دنیا در آنها رخ نخواهد داد.«سُنَّةَ اللَّـهِ الَّتِی قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلُ وَلَن تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّـهِ تَبْدِيلًا [فتح/۲۳] این سنّت الهی است که درگذشته نیز بوده است؛ و هرگز برای سنّت الهی تغییر و تبدیلی نخواهی یافت!»
انتخابات مصداق تعیین سرنوشت
یکی از مصادیق بارز و مهمی که نقش اساسی در تعیین سرنوشت یک ملت دارد، بحث انتخابات است که بر اساس آن افرادی برای مدتی اداره امور یک کشور را در دست می‌گیرند و هرگونه تصمیم آنها به‌صورت مستقیم و گاهی غیرمستقیم در سرنوشت یک کشور وملت نقش تعیین‌کننده دارد و می‌تواند نعمت‌های فراوانی از قبیل آسایش و امنیت یک کشور را در معرض خطر و یا حتی نابودی قرار دهد. ازاین‌رو شناخت و تعیین افرادی که بتوان در هر شرایطی اعم از بحرانی و یا غیر بحرانی به آنها اعتماد کرد، به‌عنوان یک وظیفه و تکلیف مهم بر عهده تک تک افراد جامعه است تا بتوانند نقش اساسی در تعیین سرنوشت خود و جامعه داشته باشند.
چه افرادی قابل‌اعتمادند؟
برای یافتن شرایط و ویژگیهای افراد قابل‌اعتماد به قرآن مراجعه می‌کنیم تا بر اساس آنها ویژگیهای یک نماینده قابل‌اعتماد را بیان کنیم.
ایمان و تدین
اولین شرط انتخاب افراد، ایمان و تدین آنهاست، چراکه قرآن به دنبال تشکیل حکومت صالحان است و نخستین شرط تشکیل چنین حکومتی، وجود کارگزارانی متدین و پای بند به احکام اسلامی است؛ زیرا اصولاً افرادی که متدین نبوده و پای بند به اصول اسلامی و اخلاقی نیستند، نمی‌توانند قابل‌اعتماد باشند تا مقدرات یک کشور اسلامی را به آنها سپرد، چنین شخصی هرچند جزء متخصص‌ترین افراد باشد؛ ولی اگر ایمان او ضعیف باشد، ممکن است مردم را در طوفان بی‌ایمانی غرق کند؛ چراکه چنین افرادی تمایل به‌سوی کسانی که دوستان آنها هستند دارند و می‌کوشند تا جامعه را به‌سوی بی‌دینی و لاابالی‌گری سوق دهند. قرآن کریم می‌فرماید «وَ الَّذینَ کَفَرُوا أَوْلِیاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ یُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَی الظُّلُمات [بقره/۲۵۷] (اما کسانی که کافر شدند، اولیای آنها طاغوت‌ها هستند؛ که آنها را از نور، به‌سوی ظلمتها بیرون می‌برند»
ایستادگی و مقاومت
دومین شرط، ایستادگی و استقامت است، مقاومت در برابر دشمنان و فشارهای بین المللی و سودجویانی که تصمیمات نظام اسلامی با منافع آنها در تضاد است از مهمترین ویژگیهای یک کاندیدای اصلح است، کسی که با کوچکترین تهدید دشمن و یا به‌واسطه پول تطمیع می‌شود و در مقابل قدرتهای مستکبر از خود ضعف نشان می‌دهد، نمی‌تواند نماینده‌ای مورد اعتماد باشد. قرآن در این زمینه می‌فرماید«وَلَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِینَ أُوتُواْ الْکِتَابَ مِن قَبْلِکُمْ وَمِنَ الَّذِینَ أَشْرَکُواْ أَذًی کَثِیرًا وَإِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ فَإِنَّ ذَلِکَ مِنْ عَزْمِ الأُمُورِ [اعراف/۱۸۶] از کسانی که پیش از شما به آنان کتاب داده‌شده و [نیز] از کسانی که به شرک گراییده‌اند، [سخنان دل] آزار بسیاری خواهید شنید، و [لی] اگر صبر کنید و پرهیزگاری نمایید، این [ایستادگی] حاکی از عزم استوار [شما] در کارهاست.» عزم در فرهنگ قرآن به معنای « تصمیم جدی برکاری است و منظور از تصمیم جدی آن تصمیمی است که از جهت کمیت، امتداد و دوام به‌گونه‌ای باشد که موجب تحقق اراده برای انجام کاری شود.»[۱] بنابراین می‌توان گفت که از دیدگاه قرآن، برای پیروزی در برابر مخالفین و بنگاههای سخن‌پراکنی آنها، باید باقدرت و شجاعت ایستادگی کرد تا بتوانیم به اهداف مقدس خود برسیم.
دشمن ستیزی
سومین شرط، دشمن‌ستیزی است، کسی که می‌خواهد به‌عنوان نماینده انتخاب شود، می‌بایست با هر کس که مخالف با اسلام و نظام اسلامی است دشمن باشد و از واردکردن چنین افرادی به بدنه نظام به هر بهانه‌ای خودداری نماید، چراکه مسببات نفوذ دشمن در نظام و ضربه خوردن انقلاب را فراهم خواهد کرد. خدای متعال در قرآن چنین می‌فرماید:«لَّا تَجِدُ قَوْمًا یُؤْمِنُونَ بِاللَّـهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ یُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّـهَ وَرَ‌سُولَهُ وَلَوْ کَانُوا آبَاءَهُمْ أَوْ أَبْنَاءَهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِیرَ‌تَهُمْتَهُمْ [مجادله/۲۲] هیچ قومی را که ایمان به خدا و روز رستاخیز دارند نمی‌یابی که با دشمنان خدا و رسولش دوستی کنند، هرچند پدران یا فرزندان یا برادران یا خویشاوندانشان باشند.» بنابراین با توجه آیات قرآن، کسانی که با مخالفان نظام اسلامی و کسانی که تنها دغدغه فکری آنها نابودی این نظام مقدس است، به بهانه‌های واهی ارتباط برقرار می‌کنند و دل درگرو آنها دارند و به دوستی آنها افتخار می‌کنند، شایستگی آن را ندارند که در حکومت اسلامی به منصبی منصوب شوند.
تخصص وتعهد
چهارمین شرط تخصص در کنار تعهد است، ازآنجاکه امروزه تصمیم‌گیری کلان کشوری در زمینه‌های علوم و صنایع مختلف است، می‌طلبد تا افرادی با گرایش‌های علمی مختلف انتخاب شوند تا در هنگام تصمیم‌گیری اشتباهات کمتری صورت گیرد، زیرا کوچکترین اشتباه می‌تواند تبعات سیاسی، فرهنگی و اقتصادی بزرگی را به همراه داشته باشد، اما صرف تخصص، برای انتخاب و اعتماد به کسی کافی نیست، او باید متعهد باشد، به این معنا که در کنار علم، از فضایل اخلاقی نیز بهره‌مند باشد تا از پرتگاههای که در مسیر رشد وپیشرفت وجود دارد در امان بماند. خدای متعال این ویژگی را در سوره یوسف آنگاه‌که حضرت یوسف (علیه السلام) خود را نامزد پذیرش یک مسئولیت خطیر و مهم مثل خزانه‌داری مصر می‌کند چنین بیان کرده است « قَالَ اجْعَلْنِی عَلَی خَزَائِنِ الْأَرْ‌ضِ إِنِّی حَفِیظٌ عَلِيمٌ [یوسف/۵۵] (یوسف) گفت: «مرا سرپرست خزائن سرزمین (مصر) قرار ده، که نگهدارنده و آگاهم!»
نتیجه
ملاک‌های انتخاب در قرآن، با ملاک‌های ما متفاوت است، درحالی‌که ملاک اعتماد به افراد و انتخاب آنها از دیدگاه برخی ثروت، قدرت، انتسابات قبیله‌ای و یا حتی انتساب به پیامبر و امام است، قرآن تدین، شجاعت و ایستادگی، دشمن‌ستیزی و تخصص در کنار تعهد را به‌عنوان مهمترین ویژگیهای یک شخص برای سپردن مسئولیت به او معرفی می‌کند، امید که با تمسک به قرآن بتوانیم قدمی هرچند اندک درراه پیشبرد اهداف نظام اسلامی و تحقق حکومت صالحان بر روی کره خاکی برداریم.
پی‌نوشت
۱. التحقیق فی کلمات القرآن، ج ۸، ص ۱۱۹