نكات لازم برای حفظ قرآن

نكات لازم قبل از شروع حفظ قرآن :

1. گرفتن تصميم جدى و باقى ماندن بر تصميم و همچنين داشتن صبر و حوصله فراوان براي حفظ قرآن كريم.

2. داشتن جواب‏هاى قانع كننده ‏اى براى سؤال‏ هايى چون : چرا حفظ مى‏ كنم؟ فايده ‏اش چيست؟ قرآن چيست؟ سخن كيست؟ روى من چه اثراتى ممكن است داشته باشد؟ چقدر به قرآن علاقه دارم؟ چه چيزى از قرآن براى من مهم‏ تر است؟ چه كتابى از اين مهم ‏تر است؟ و ...

3. نيّت حفظ، بايد دوستي با خدا، تقويت ايمان و آشنايي بيش تر با قرآن باشد و هنگام حفظ قرآن بهتر است با وضو و طهارت و رو به قبله باشيم.

4. براي حفظ بايد نشاط و آمادگي داشت و در غير اين صورت، از حفظ قرآن پرهيز شود. بايد ساعات مشخصي از روز را براي اين كار در نظر گرفت و اگر يك روز از حفظ قرآن باز مانديد، روز بعد بايد جبران كنيد. زمان حفظ بهتر است اول صبح و شب، قبل از استراحت باشد.

5. براي تمركز حواس، بايد در مكان ثابت و ساده اي كه داراي سكوت و آرامش و هواي سالم و مطبوع باشد، مشغول به حفظ شويد.

6. بايد روش ترتيل را آموخت چون به كارگيري آهنگ هاي ترتيلي حفظ را راحت تر مي گرداند.

7. گوش فرا دادن به نوار ترتيل براي اين كار بسيار مفيد و مؤثر است.

8. خواندن دعاهاي وارد شده و كمك خواستن از خدا، اثر زيادي در آسان شدن حفظ و فهم قرآن دارد.

9. بايد براي اين كار يكي از دوستان را انتخاب كنيد تا بتوانيد ساعاتي از روز را با هم سپري كرده و با يكديگر تمرين نماييد.

10. حافظ قرآن بايد از پيروي و تقليد از ديگران پرهيز كند؛ زيرا تجربه نشان داده است كه عمرِ تقليد كوتاه است و نمي توان بر آن پايدار ماند؛ البته اين به معناي كنار گذاشتن تجربه ديگران نيست؛ بلكه منظور يافتن راهي مناسب با قابليت و استعداد خود است.
 

نكات لازم براي حفظ قرآن :
1. حفظ قرآن را بايد با روزي نيم ساعت و با آيات كوتاه شروع كرد و پس از گذشتِ حدود 20 روز، به مرور، آن را افزايش داد.

2. حفظ قرآن نيازمند تكرار بسيار زياد است؛ پس نبايد تمرين مداوم را فراموش كرد و بهتر است كه حفظ در زمان هاي مختلف انجام شود. (مثلاً نيم ساعت صبح و نيم ساعت شب قبل از استراحت).

3. حفظ قرآن با مباحثه دو نفري، بهتر و سريع تر انجام مي پذيرد؛ به اين شكل كه ابتدا يك نفر آيه يا قسمتي از آن را بخواند و نفر ديگر قسمت بعد را بخواند.

4. برخي آيات قرآن، با يك بار و برخي با دو بار و برخي با چند مرتبه خواندن حفظ مي شوند؛ از اين رو نبايد همه آيات را يكسان شمرد.

5. براي حفظ قرآن، نخست بايد آيه اولِ هر سوره را حفظ كرد، سپس به سراغ آيه بعد رفت و آن را حفظ كرد، بعد از آن هر دو آيه را با هم حفظ خواند، آن گاه آيه سوم و سپس هر سه آيه را از حفظ خواند و به همين ترتيب، آيات بعدي را بايد حفظ كرد تا يك صفحه تمام شود؛ آن گاه يكايك صفحه هاي بعد را بايد مانند صفحه اول حفظ كرد تا يك سوره به اتمام برسد. توجه به اين نكته لازم است كه تا يك قسمت خوب حفظ نشده، نبايد به سراغ قسمت ديگر رفت. شماره آيات نيز هم زمان با حفظ آيه بايد حفظ شوند.

6. در حفظ آياتي كه شبيه هم هستند، بايد دقت بيشتري شود و تكرار و تمرين زيادتر نمود.

7. در تمرين آيات حفظ شده خواندن بايد به ترتيب و سلسله وار و جزء به جزء باشد، نه به صورت پراكنده و متفرق.

8. تحت فشار گذاشتن ذهن به اين صورت كه يك باره معلومات زيادي بر آن عرضه كنند، باعث ملامت و ناراحتي مي شود و چه بسا در نهايت، منجر به كنار گذاشتن حفظ شود. اين كار گرچه ممكن است براي مدتي كوتاه موفقيت آميز باشد، ولي مضّر است و بايد دانست كم و خوب حفظ كردن بهتر از زياد و بي توجه حفظ كردن است.
 

موارد عمومي و مهم براي حفظ قرآن :
1. در طول مدت حفظ بايد از يك قرآن استفاده كرد، با اندازه متوسط و خطي زيبا و چشم نواز (خط عثمان طه مناسب است).

2. قبل از حفظ، نام سوره مورد نظر را از ميان 114 سوره، بايد به خاطر سپرد، سپس به حفظ سوره اقدام كرد.

3. سوره بقره به علت طولاني بودنش براي مبتديان مناسب نيست، بلكه بهتر است از جزء 30 قرآن شروع شود.

4. تكرار آيات حفظ شده براي ديگران، جهت جلوگيري از اشتباهات احتمالي بسيار مفيد است؛ زيرا صحيح خواندن، مقدّم بر حفظ است و حافظ بايد قرائت صحيح و روان قرآن را فرا بگيرد، به طورى كه در هيچ جاى قرآن، مشكل قرائت نداشته باشيد.

5. براي حفظ مي توان قسمتى از قرآن (يك صفحه، يا چند آيه) را چندين مرتبه خواند (از روى متن) و سپس از حفظ براى كسى قرائت كرد تا غلط هاى احتمالى را بگويد تا حافظ آن ها را اصلاح نمايد.

6. در هنگام حفظ، زبان كار كند و صدا بيرون بيايد. شمرده شمرده و با تأنى خوانده شود.

7. هر چه تسلط به روان خواني صحيح، تجويد و دستور زبان عربي بيش تر باشد، بهتر و زودتر مي توان قرآن را حفظ كرد.

8. انس با صوت قرآن و گوش كردن به نوار ترتيل قاريان معروف، حافظ را در تسلط يافتن بر قواعد تجويد ياري كرده و در مسير حفظ ياري مي رساند.

9. در تمرين و تكرار آيات، نبايد از قرآن، زياد استفاده شود؛ بلكه بعد از چند بار خواندن يك آيه از روي قرآن، بايد آيه از حفظ تكرار شود و هرگاه قسمتي از آن فراموش شد، بايد از ذهن كمك گرفت و در صورتي كه به ياد نيامد، به قرآن مراجعه شود.

10. بعد از حفظ يك سوره، مدت زماني كه صرف حفظ قرآن مي شود، بايد دو قسمت شود: يك قسمت براي حفظ آيات جديد و يك قسمت براي تكرار آيات حفظ شده.

11. هر روز، اول محفوظات از حفظ خوانده شود؛ بعداً هفته‏ اى يك بار و به مرور زمان ماهى يك بار، دوره شود و ... اگر به اين نحو حفظ گردد، فراموش نمى ‏شود و قرآن خودش در سختى‏ ها يار و مددكار شخص خواهد بود.

12. يكي از روش هاي حفظ قرآن، نوشتن با دقت و سپردنِ به ذهن است و به همين دليل امام صادق (عليه السلام)  فرموده اند : «بنويسيد! زيرا تا ننويسيد حفظ نخواهيد شد».

13. يكي از مؤثرترين تكنيك هاي حفظ قرآن مشاركت در كلاس هاي حفظ و كار گروهي كردن و رقابت با ديگران زير نظر استاد راهنما و شركت در مسابقات است.

14. روشي كه براي حفظ انتخاب مي شود و حافظ با آن مأنوس تر است، تغيير داده نشود و تا پايان، همان روش را ادامه دهد.

مواردي كه هنگام حفظ قرآن، بايد از آن ها اجتناب كرد :
1. هيچ گاه نبايد نااميد شد و بايد دانست كه با پشتكار و اراده قوي است كه عده اي توانسته اند به مقام هاي بالا برسند و حافظ قرآن شوند.

2. نبايد در حفظ قرآن عجله كرد، زيرا نگهداري محفوظات قرآني، مشكل تر از حفظ قرآن است و اين نياز به پشتكار و استمرار دارد.

3. نبايد در انتظار تشويق ديگران بود بلكه بايد حفظ قرآن فقط براي رضاي خدا و انس با قرآن باشد.

4. حافظ قرآن بايد از پيروي و تقليد از ديگران پرهيز كند، زيرا تجربه نشان داده است كه عمرِ تقليد كوتاه است و نمي توان بر آن پايدار ماند. البته اين به معناي كنار گذاشتن تجربه ي ديگران نيست؛ بلكه منظور يافتن راهي مناسب با قابليت و استعداد خود است.
 

راه هاي باقي ماندن محفوظات و فراموش نكردن آن ها :
- روش فردي: به اين صورت كه هر هفته يك ختم قرآن شود و حافظين قرآن در قديم اين كار را مي كردند تا محفوظات خود را فراموش نكنند. توضيح مطلب اين كه روز شنبه از اول قرآن تا سوره مائده؛ يك شنبه، از سوره مائده تا يونس؛ دوشنبه، از يونس تا اسراء؛ سه شنبه از اسراء تا شعراء؛ چهارشنبه از شعراء تا صافات؛ پنج شنبه از صافات تا ق و جمعه از سوره ق تا آخر قرآن.
- روش جمعي: به اين صورت كه دو نفر حافظ قرآن هر روز در ساعاتي معين آنچه كه از قرآن حفظ كرده اند را براي يكديگر بخوانند و آن ها را تكرار كنند؛ در اين روش، هم اشتباهات احتمالي برطرف مي شود و هم آيات حفظ شده كاملاً در ذهن باقي مي مانند.

منابعي جهت مطالعه بيشتر :
1. چگونه قرآن را حفظ كنيم؟، شهريار پرهيزكار؛ تهران : انتشارات نبوي.
2. اهميت و روش حفظ قرآن، الياس كلانتري؛ تهران : انتشارات بيان.
3. راهنماي حفظ قرآن، علاء بصري و صفاء الدين بصري؛ ترجمه : محمد مهدي رضايي؛ قم : انتشارات الهادي.
4. چگونه قرآن را حفظ كنيم؟، يحيي غوثاني؛ ترجمه : عليرضا اسماعيل آبادي؛ مشهد : انتشارات آستان قدس رضوي.
5. روش حفظ قرآن كريم، كاظم گرامي؛ مشهد : بنياد پژوهش هاي اسلامي آستان قدس رضوي.
6. درس هايي از قرآن، فاطمه جهانگير؛ قم : انتشارات آزاد گرافيك.
اميرالمؤمنين حضرت علي (علیه السلام) :
آرام باش، توكل كن، تفكر كن، سپس آستين ها را بالا بزن، آن گاه دستان خداوند را مي بيني كه زودتر از تو دست بكار شده اند.

نویسنده: علی حسینعلی پور سایت پرسمان

منبع: سایت ذی طوی