يکي از ابزارهاي شناخت، ابزار دل است، دل به اصطلاح عرفاني نه اصطلاح قرآني، تأثير تغذيه بر دل از اهميت زيادي برخوردار است، چون دل جايگاه عاطفه و انگيزه و احساس است، داراي لطافت بيشتري است و تأثير گذاري بر آن هم، از اهميت زيادي برخوردار است.
قرآن مجيد در آيات متعدد به اين ابزار اشاره کرده و خاطرنشان ساخته است که انسان در پرتو تصفيه و تزکيه دل، ميتواند به آگاهي ها و راهنمايي هاي خاصي دست يابد. در صورتي که انسان تقواي الهي را به دست آورد، و خود را از ناپاکي ها به دور سازد و زمينه و لياقت درک حقايق را در خود به وجود آورده باشد، معلم او خدا خواهد بود، و خداوند او را تعليم خواهد داد. به عنوان مثال در آيه 29 سوره انفال مي فرمايند:
يا أَيهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ يجْعَلْ لَکُمْ فُرْقَانًا وَيکَفِّرْ عَنْکُمْ سَيئَاتِکُمْ وَيغْفِرْ لَکُمْ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ
اي کساني که ايمان آورده ايد اگر از خدا پروا داريد براي شما [نيروي] تشخيص [حق از باطل] قرار ميدهد و گناهانتان را از شما ميزدايد و شما را مي آمرزد و خدا داراي بخشش بزرگ است و يا در آيه ديگر ميفرمايند:
وَاتَّقُوا اللَّهَ وَيعَلِّمُکُمُ اللَّهُ وَاللَّهُ بِکُلِّ شَيءٍ عَلِيمٌ تقوا پيشه کنيد و خداوند به شما تعليم مي دهد و خداوند به همه چيز داناست.1
تزکيه دل در سايه حلال الهي و پرهيز از حرام بوجود مي آيد، چشم دل زماني مي بيند که خود دل، زنده باشد و زنده بودن دل به خوراک و نوشاک اندک است، آن هم حلال و پاک، چنانکه پيامبر خدا (صلي الله عليه واله و سلم) مي فرمايند: دلها را با فراواني خوراک و نوشاک نميرانيد؛ زيرا دل به سان کشت است، اگر آب زيادي بدان رسانده شود، مي ميرد.2 اميرالمؤمنين عليه السلام ميفرمايند: اگر شکم (حتي) از مباح پر شود، دل از يافتن راه درست کور ميگردد.
در حديث معروف امام حسين (عليه السلام) در روز عاشورا آمده است که بعد از ايراد آن سخنان داغ و پر محتوا و گيرا در برابر لشکر لجوج و قساوتمند کوفه، هنگامي که ملاحظه کرد آنها حاضر به سکوت و گوش دادن به سخنانش نيستند، فرمودند: آري! شما حاضر به شنيدن سخن حق نيستيد زيرا «ملئت بطونکم من الحرام فطبع الله علي قلوبکم» شکم هاي شما از غذاهاي حرام پر شده است، در نتيجه خداوند بر دلهاي شما مهر زده است و هرگز حقايق را درک نمي کنيد!3
تغذيه نقش مؤثري در دل دارد و باعث تقويت دل و روشن شدن آن مي شود و همچنين با تأثير گذاري در رفتارها، باعث اثر رواني مثبت يا منفي در حالات دروني انسان ميشود. بنابراين اگر توجه کافي بر تغذيه مناسب بر اساس روايات شود، ميتواند نقش مهمي در درک مسايل فرا حسي داشته باشد يا اينکه در صورت عدم توجه، باعث تيرگي دل شده و از درک حقايق و معرفت باطني دور مي ماند. تأثير تغذيه بر تهذيب نفس و اثرات آن در احاديث زيادي آمده است که به چند مورد اشاره ميشود.
1- تأثير ميوه ها بر دل از ديدگاه روايات
امام صادق (عليه السلام) مي فرمايند: سرکه دل را روشن مي کند.4
پيامبر خدا (صلي الله عليه وآله وسلم) مي فرمايند: هرکس اناري را کامل بخورد خداوند قلب او را چهل شب نوراني مي گرداند.5
امام صادق (عليه السلام) مي فرمايند: مردي نزد پيامبر از سنگ دلي شکايت کرد به او فرمود، بر تو باد عدس، چرا که دل را نازک مي کند و اشک را شتاب مي دهد.6
امام علي (عليه السلام) مي فرمايند: گلابي قلب را جلا مي دهد و دردهاي درون را تسکين مي دهد. 7
2- تأثير کم خوري در تزکيه دل از ديدگاه روايات
در مصباح الشريعه حديثي که به امام صادق (عليه السلام) منسوب است مي فرمايند: بسيار خفتن از نوشيدن بسيار، و بسيار نوشيدن، از سيري فراوان، زاده ميشود و اين دو، انسان را نسبت به فرمانبري از خدا سنگين مي کنند و دل را سخت تر از آن مي کنند که تفکر و خضوع داشته باشد. 8
پيامبر خدا (صلي الله عليه واله وسلم) مي فرمايند: دل، به هنگام تهي بودن درون، بار حکمت، برمي گيرد. 9
پيامبر خدا (صلي الله عليه واله وسلم) مي فرمايد: اگر کسي خوراک خود را کم کند درونش از نور سرشار مي گردد. 10
همان طور که در روايات آمده است تغذيه نقش مؤثري در دل دارد و باعث تقويت دل و روشن شدن آن مي شود و همچنين با تأثير گذاري در رفتارها باعث اثر رواني مثبت يا منفي در حالات دروني انسان دارد و با توجه به اينکه دل نقش مهمي در جهت گيري عقل و فهم و درک انسان دارد از همين طريق بر ساير منابع شناختي هم تأثير مي گذارد. بنابراين اگر توجه کافي بر تغذيه مناسب بر اساس همين روايات شود ميتواند نقش مهمي در درک مسايل فرا حسي داشته باشد يا اينکه در صورت عدم توجه باعث تيرگي دل شده و از درک حقايق و معرفت باطني دور مي ماند.
پی نوشت ها:
1) بقره آيه 282
2) مكارم الاخلاق، 1412، ج 1، ص 320
3) سخنان حسين ابن علي از مدينه تا كربلا، 1364، ص 241
4) دانش نامه احاديث پزشكي، 1384، ج 2، ص 305
5) دانش نامه احاديث پزشكي،ج2، ص309
6) دانش نامه احاديث پزشكي، ج 2، ص 395
7) دانش نامه احاديث پزشكي، ج 2، ص 451
8) دانش نامه احاديث پزشكي، ج 2، ص 65
9) دانش نامه احاديث پزشكي، ج 2، ص 35
10) دانش نامه احاديث پزشكي، ج 2، ص 17
نویسنده:علي تقي زاده سايت پرسمان
منبع: سایت ذی طوی