نوجواني و نيازها
شناخت نيازهاي نوجوانان و پاسخگويي به آنها از مهمترين وظايف والدين و مربيان مي باشد. اين نيازها را مي توان به دو دسته نيازهاي زيستي و رواني تقسيم نمود.
الف) نيازهاي زيستي
اين نيازها شامل نوع تغذيه، خواب، استراحت، فعاليتها و... مي باشد و با توجه به تغييرات همه جانبه در دوران نوجواني مي توانند تا حدودي در بهداشت و بهبود وضعيت جسمي و روحي او موثر باشند.
ب) نيازهاي رواني
اين دسته از نيازها از دسته نخست مهمتر است؛ چرا كه بي توجهي به آنها موجب اختلالات شخصيتي و بيماريهاي رواني مي شود. بسياري از مردم آزاريها، بزهكاريها، افسردگيها، پرخاشگريها و بدبينيها، نتيجه عدم ارضاي كافي و به موقع اين نوع از نيازها است. از اين رو به صورت چكيده و فهرست وار به بررسي اين گونه نيازها مي پردازيم 1:
1. محبت جويي: نوجوان علاقه مند است تا دوست بدارد و دوست داشته شود؛ به تعبيري محبت كند و محبت ببيند. به همين خاطر وي در جستجوي محبت به هر سويي مي رود. و در اين ميان جمع دوستان، خانواده، مدرسه و... از جمله كانونهاي مورد توجه نوجوان است كه مي تواند اثرات مثبت يا منفي بر وي برجاي گذارد. بر پايه همين نيازها است كه برخي نوجوانان به دنبال عدم ارضاي اين حس به كانونهاي منحرف و خارج از خانواده و محيطهاي نامطلوب جذب مي شوند و در دام آنها گرفتار مي شوند.
2. امنيت خواهي: بر خلاف ادعاهاي استقلال طلبانه دوران نوجواني، وي نيازمند به احساس امنيت خاطر و آرامش بوده، در مواقع اضطراب و هراس همواره در پي يافتن پناهگاه و ياراني است كه از او در برابر ناملايمات دفاع نمايند. به همين دليل وي به گروههاي حمايتگر جذب مي شود، هر چند اين گروهها از ديدگاه اجتماع ناپسند جلوه كنند.
3. نياز به مقبوليت و محبوبيت: در اين سنين وي با ورود به جمع همسالان خود تلاش مي كند تا با بروز استعدادهايش، طرف توجه آنان واقع گردد. در اين سالها او معيارهاي گروهي را بر بسياري از مرزها و معيارهاي اجتماعي، مذهبي و خانوادگي ترجيح مي دهد. و از آنجا كه از مطرود شدن مي هراسد، با فعاليتهاي گروهي هم سويي و همدلي بيشتري نشان مي دهد. امروزه با توجه به گسترش زندگي شهرنشيني و زمانه درهم شكسته شدن صميميتها و پراكندگي خانواده ها، مسئله گروه گرايي غالبا به شكلهاي منفي جلوه گر مي شود و موجب پيدايش گروه هاي هنجارشكن مانند رپ، هوي متال و ده ها دسته و گروه كوچك و بزرگ در سطح كشوري يا بين المللي شده است.
4. تشويق و تكريم: نوجوان احترام خواه و تكريم پذير است. او در برابر همراهي با ارزشهاي موجود توقع تشويق و احترام دارد. از سوي ديگر علاقه مند است تنها رفتارهاي مسئولانه اش مورد توجه قرار گيرد و از خطاهايش چشم پوشي شود.
پاسخگويي به اين نيازها ثمرات پرباري در پي دارد كه از جمله آنها مي توان به اعتماد به نفس، احساس ارزش، توانايي، موفقيت و شايستگي اشاره نمود.
5. استقلال: بسياري از نوجوانان از تسلط والدين و مربيان بر رفتارهاي خود برمي آشوبند و در صدد كسب استقلال برمي آيند. استقلال اقتصادي و استفاده از آزاديهاي فردي و اجتماعي از مهمترين خواسته هاي ايشان در اين دوران است. همين نياز موجب برخوردها و تنشهايي در روابط نوجوان، والدين و نيروهاي اجتماعي مي شود كه مي توان با شكيبايي، پاسخگويي و مهرورزي در تعديل اين خواستها، قدمهاي مؤثري برداشت؛ به گونه اي كه با جهت دهي اين نياز، آسيبهاي اين مرحله را به حداقل رساند.
6. نياز به مذهب و فلسفه زندگي: بي گمان نوجواني يكي از عقيدتي ترين دوران حيات انسان است. نوجوان به دنبال تكيه گاهي روحي مي باشد تا به مدد پشتيباني آن راز وجودي خود و علت هستي اش را دريابد.
گاه اين روحيه در وي چنان شدت مي يابد كه به رياضتهاي سخت روي مي آورد. او در اين مرحله داراي احساسات و عواطف خالصانه و لطيفي مي شود كه كشش و جاذبه آن تمام وجودش را تحت تاثير قرار مي دهد.
بر همين اساس است كه اميرمؤمنان در نامه خويش به فرزند دلبندش سير تربيت او را در آغاز بر مبناي آموزشهاي مذهبي قرار مي دهد و او را براي رويارويي با شبهه هاي زمانه آماده مي نمايد و مي فرمايد: «وان ابتدئك بتعليم كتاب الله عزوجل وتاويله وشرايع الاسلام واحكامه وحلاله وحرامه لا اجاوز ذلك بك الي غيره، ثم اشفقت ان يلتبس عليك ما اختلف الناس فيه من اهوائهم وآرائهم مثل الذي التبس عليهم فكان احكام ذلك علي ما كرهت من تنبيهك له احب الي من اسلامك الي امر لا آمن عليك به الهلكة»2
«پس در آغاز تربيتت تصميم گرفتم تا كتاب خدا را به همراه تفسيرش به تو بياموزم و شريعت اسلام و احكام آن را از حلال و حرام به تو تعليم دهم و به چيز ديگري نپردازم. پس از آن ترسيدم كه مبادا بينشهاي منحرف كه سبب پراكندگي و شبهه مردم گرديده است به تو نيز هجوم آورد؛ از اين رو آگاهي تو را از اين موارد بر ناراحتي و دغدغه ام - از مواجهه تو با اين مسائل - ترجيح دادم تا تسليم هلاكتهاي اجتماعي نشوي. »
7. نياز به رشد و كمال يافتگي: با فرا رسيدن ايام نوجواني، نوجوانان تمايل دارند استعدادهاي خود را شكوفا ساخته از ظرفيتهاي خود بيشترين بهره را ببرند 3 .
همين حس است كه سبب مي شود آنان بي هيچ هراسي در جاده هاي سخت زندگي و شرايط دشوار گام نهند و در بسياري از مواقع قله هاي موفقيت را فتح نمايند. نمونه زيباي اين كمال يافتگي را كه بيشتر ناظر به روحيات ارزشي و حماسي است در دوران دفاع مقدس و حضور حماسي نوجوانان به خوبي مي توان يافت.
پی نوشت:
1-جهت اطلاع بيشتر از مباحث اين بخش مراجعه شود به: ظوابطي، مهدي، مباني مشكل شناسي كودكي و نوجواني، تهران، دانشگاه علامه طباطبايي، 1365.
2-نهج البلاغه نامه 31.
3-جهت اطلاع نك: ابراهام فرلو، انگيزش و شخصيت، ترجمه احمد رضواني، مشهد: آستان قدس رضوي: 1367.
منبع:سایت ذی طوی