چکیده: حضرت فاطمه (سلاماللهعلیها) همتای قرآن کریم است، همتای نبوت است، همتای رسالت است، همتای ولایت است؛ چیزی از ولی الله مطلق کم ندارد، اینها یک نورند و مانند آن. این گونه از مباحث به هر نتیجهای که منتهی بشود برای ما ثمره اعتقادی دارد.
سخن گفتن از حضرت فاطمه(سلاماللهعلیها) فراتر از اندیشهی بشری است. بنابراین باید شناخت او را در کلمات خدا و رسولش یافت. آیاتی در قرآن کریم مطرح است که هم اهل سنت و هم شیعه، اتفاق نظر دارند که راجع به حضرت زهرا(سلاماللهعلیها) میباشد.
اسم فاطمه زهرا(سلاماللهعلیها) در هیچ جای قرآن به صراحت بیان نشده اما آیاتی در قرآن مطرح است که به نقل از شیعه و سنی مراد فاطمه (سلاماللهعلیها) میباشد.
در بخش قبلی به سه نمونه از آیات اشاره شد در این نوشتار نیز به دو آیه دیگر میپرداریم:
1. آیه ذا القربی
واژه «ذوالقربی» به معنای نزدیکان است و در قرآن کریم در چند مورد، از جمله آیه خمس «وَاعْلَمُواْ أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَيْءٍ فَأَنَّ لِلّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ إِن كُنتُمْ آمَنتُمْ بِاللّهِ وَمَا أَنزَلْنَا عَلَى عَبْدِنَا يَوْمَ الْفُرْقَانِ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ وَاللّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ [انفال/41] و بدانيد كه هر چيزى را به غنيمت گرفتيد يك پنجم آن براى خدا و پيامبر و براى خويشاوندان [او] و يتيمان و بينوايان و در راهماندگان است اگر به خدا و آنچه بر بنده خود در روز جدايى [حق از باطل] روزى كه آن دو گروه با هم روبرو شدند نازل كرديم ايمان آوردهايد و خدا بر هر چيزى تواناست»
و آیه ذوالقربی «وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَلاَ تُبَذِّرْ تَبْذِيرًا [اسرا/26] و حق خويشاوند را به او بده و مستمند و در راهمانده را [دستگيرى كن] و ولخرجى و اسراف مكن» به کار رفته است.
مصداق بارز آیه ذوالقربی، حضرت فاطمه(سلاماللهعلیها) است؛ زیرا در روایات آمده است که چون این آیه نازل شد، رسولخدا(صلیاللهعلیهوآله) حضرت فاطمه(سلاماللهعلیها) را فراخواند و فدک را به وی بخشید.[1]
همچنین مفسّران شيعه وسنّی مانند طبری، با الهام از روايات، مینويسند: امام سجاد (علیهالسلام)، در دوران اسارت وقتی همراه قافله و اسرا به شام رسيد، در مقام محاجّه با آنان كه اسرای اهلبيت را بی دين و خارجی میخواندند، با استناد به اين آيه فرمودند: مراد از (ذا القربي) ما هستيم.[2]
2. آیه ایثار
براساس برخی روایات، مردی خدمت پیامبر(صلیاللهعلیهوآله)، آمد و از گرسنگی شکایت کرد. آن حضرت او را به خانه همسرانش راهنمایی کرد، اما آنان گفتند ما چیزی جز آب نداریم. سپس آن حضرت فرمود: «چه کسی امشب او را میهمان میکند؟» امیرالمومنین(علیهالسلام) اعلام آمادگی کرد و آن مرد را به خانه برد.
حضرت فاطمه(سلاماللهعلیها) فرمود: «ما چیزی جز غذای فرزندانمان نداریم، اما میهمان را بر خودمان ترجیح میدهیم».
امیرالمومنین(علیهالسلام) نیز فرمود: «کودکان را بخوابان و من چراغ را برای میهمان خاموش میکنم».
آنان چنین کردند و میهمان، غذایش را خورد و چون صبح شد خداوند این آیه را نازل کرد: «وَالَّذِينَ تَبَوَّؤُوا الدَّارَ وَالْإِيمَانَ مِن قَبْلِهِمْ يُحِبُّونَ مَنْ هَاجَرَ إِلَيْهِمْ وَلَا يَجِدُونَ فِي صُدُورِهِمْ حَاجَةً مِّمَّا أُوتُوا وَيُؤْثِرُونَ عَلَى أَنفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ وَمَن يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ [حشر/9] و نيز كسانى كه قبل از [مهاجران] در [مدينه] جاى گرفته و ايمان آوردهاند هر كس را كه به سوى آنان كوچ كرده دوست دارند و نسبت به آنچه به ايشان داده شده است در دلهايشان حسدى نمىيابند و هر چند در خودشان احتياجى [مبرم] باشد، آنها را بر خودشان مقدم مىدارند و هر كس از خست نفس خود مصون ماند ايشانند كه رستگارانند». که به آن آیه ایثار گفتهاند در شأن آنان نازل فرمود.[3]
پس حضرت فاطمه(سلاماللهعلیها) همتای قرآن کریم است، همتای نبوت است، همتای رسالت است، همتای ولایت است؛ چیزی از ولی الله مطلق کم ندارد، اینها یک نورند و مانند آن. این گونه از مباحث به هر نتیجهای که منتهی بشود برای ما ثمره اعتقادی دارد.
------------------
پی نوشت
[1]. شواهد التنزیل، حسکانی، ج ١، ص ۴۴٠؛ مقتل الحسین، خوارزمی، ص١٠٧؛ الدرالمنثور، سیوطی، ج ۴، ص ١٧٧.
[2]. احتجاج طبرسي ، ج 2، ص 33.
[3]. شواهد التنزیل، ج ٢، ص ٣٣١.