چکیده: از مهم‌ترین ارتباطات نیکویی، که انسان می‌تواند باهم نوع خود داشته باشد، رابطه نیک همسایه با همسایه است که در روایات اسلامی نیز بر این ارتباط تأکید بسیار زیادی شده است.
از موارد احسان و نیکوکاری که دین اسلام در بعد زندگی اجتماعی به آن توجه خاص دارد، نیکی و احسان به همسایگان است. پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) دراین‌باره و در اهمیت حقوق همسایه فرمودند: «جبرئیل درباره همسایه آن‌قدر به من سفارش کرد که پنداشتم همسایه از همسایه ارث خواهد برد». [1] و نیز احادیث متعدد دیگر درباره احسان به همسایگان و چگونگی راضی نگه‌داشتن مردم تأکید فراوانی شده چه اینکه انسان فطرتاً تمایل دارد در اجتماع باشد و نیازهای خود را از طریق ارتباط با دیگران مرتفع سازد و زندگی بدون ارتباط نیکو با جهان پیرامون بسیار دشوار است.
در همین راستا از مهم‌ترین ارتباطات نیکویی، که انسان می‌تواند باهم نوع خود داشته باشد، رابطه نیک همسایه با همسایه است که در روایات اسلامی نیز بر این ارتباط تأکید بسیار زیادی شده است به‌طوری که علی (علیه السّلام) تأکید می‌فرماید: «متّقین کسانی هستند که به همسایگان ضرر و زیان نمی‌رسانند». [2]
بنابراین حداقل حقی که بر هر همسایه‌ای واجب است این است که آزار و اذیت او به همسایه خود نرسد. حتی اگر همسایه‌اش کافر باشد. آزار و اذیت مؤمن. به‌خصوص اینکه اگر همسایه نیز باشد. به‌اندازه مذموم و پلید است که امام صادق (علیه السّلام) فرمودند: «از ما نیست کسی که با همسایه خود به‌خوبی رفتار نکند» و رسول خدا نیز تأکید فرمودند: «هر کس همسایه خود را آزار رساند خدا بوی بهشت را بر او حرام سازد و جایش دوزخ است و بد جایگاهی است». [3]
مردی از انصار نزد رسول خدا شرفیاب شده و عرض کرد: در فلان محله خانه‌ای خریدم و نزدیکترین همسایه‌ام کسی است که امیدی به خیرش نیست و از شرش آسودگی ندارم. رسول خدا: به علی (علیه‌السّلام) سلمان، ابوذر، مقداد فرمود تا در مسجد به صدای بلند جار بزنند: هر که همسایه‌اش از آزار او آسوده نباشد، ایمان ندارد. و سه بار جار زدند. سپس آن حضرت با دست خود به هر چهل باب خانه که در برابرش بودند سمت راست و چپ اشاره فرمود. (یعنی تا چهل خانه از چهار طرف همسایه است.) [4] و نکته مهم اینکه نباید همسایه را از دعای خیر فراموش کرد حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) دراین‌باره به امام حسن (علیه‌السّلام) فرمودند الجار ثمَّ الدار، اول همسایه بعد خودمان.
-------------------------------------------
پی‌نوشت:
[1]. من لا يحضره الفقيه، شيخ صدوق، قم، جامعه مدرسين قم، 1404ق، ج1، ص52.
[2]. دشتي، محمد، شرح نهج البلاغه، نشر مشرقين، ص 406.
[3]. گناهان كبيره، دستغيب، سيد عبدالحسين، انتشارات جامعه مدرسين، قم ،1376، صص 305، 306.
[4]. همان، ص306.