چکیده: احسان و نیکی به پدر و مادر پس از مرگ، به صورت استغفار برای آنان، نماز خواندن و اطعام فقرا تجلی میکند. چنان که نیکی و احسان به انها در زمان حیاتشان با احترام گذاشتن و دستگیری از آنان است.
با نزدیک شدن بهروز چهارده اسفندماه روز احسان و نیکوکاری باید خاطرنشان نمود از موارد احسان و نیکوکاری که دین اسلام در بعد زندگی خانوادگی و اجتماعی به آن توجه خاص دارد، احسان و نیکی به والدین است که حداقل بیش از ده بار خداوند متعال در قران کریم و بهطور ویژه ای پس از توحید خود به آن سفارش فرموده است.
از جمله قرآن کریم تأکید میفرماید: «وَ قَضی رَبُّکَ أَلاَّ تَعْبُدُوا إِلاَّ إِیَّاهُ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِنْدَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ کِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً کَریماً [اسراء / 23 و 24] و پروردگارت فرمان داده: جز او را نپرستید! و به پدر و مادر احسان و نیکی کنید! هرگاه یکی از آن دو، یا هردوی آنها، نزد تو به سن پیری رسند، کمترین اهانتی به آنها روا مدار! و بر آنها فریاد مزن! و گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آنها بگو» که رفتار نیکو با والدین را در زمره احسان و نیکی به آنان برشمرده و بر روا نداشتن کمترین اهانت به پدر و مادر، گفتار نرم، نیکو و سنجیده، نهایت فروتنی از سر مهر و شفقت (ونه از سر ناچاری)، طلب آمرزش و رحمت الهی و نیز کمک مالی بهصورت مصادیق احسان و نیکی به پدر و مادر بهویژه در اوان پیری، تأکید نموده و نکته قابلتوجه اینکه در آیاتی که به نیکی به پدر و مادر سفارش شده، از پاداش آن سخنی نیامده است و این میتواند بدین سبب باشد که احسان یادشده در برابر زحمات و رنجهای پدر و مادر است و نباید انتظار پاداش و ستایش داشت.
بیتردید، اگر انسان به زحمتها و رنجهای بیشائبه والدین توجه کند، هرگز نیکیهای آنان را از یاد نمیبرد کما اینکه امام زینالعابدین (علیهالسلام) تأکید میفرماید: «حق مادرت آن است که بدانی، او بهگونهای تو را حمل کرد که هیچکس کسی را چنین حمل نکرده است و چنان ثمرهای از قلبش را به تو داده است که هیچکس به کسی نمیدهد. او با جوارحش تو را حفظ کرده و هراسی از آن نداشته است که باوجود گرسنگی، تو را سیر و با وجود تشنگی، تو را سیراب کند و تو را بپوشاند. درحالیکه خود برهنه است، خویشتن را در آفتاب، سایبان تو سازد و از برای تو از خواب دست کشد و تو را از گرما و سرما حفظ کند تا برای او باقی بمانی و تو نمیدانی سپاسش را بهجای آری، مگر به یاری و توفیق الهی». [1]
بهحکم عقل و اندیشه اگر فردی کوچکترین نیکی و احسانی در حق ما به جای آورد، تشکر و قدردانی از او را لازم میآید، حال با توجه به اینکه پدر و مادر سمبل نیکی و احسان به فرزند هستند و از جان خود برای پرورش او مایه میگذارند، سزاوارترین انسانها برای احترام، نیکی و قدردانیاند و از بهترین راههای ابراز نیکی و احترام به پدر و مادر، نرمگویی و خوشزبانی با آنهاست.
در این بین ممکن است والدین کسی در قید حیات نباشد که این امر نیز مانع از احسان و نیکی به آنها نیست، زیرا احسان و نیکی به پدر و مادر پس از مرگ، بهصورت استغفار برای آنان، نمازخواندن، صدقه دادن، حج نمودن، روزه گرفتن از طرف آنان، ادای دین و اطعام فقرا تجلی میکند. چنانکه احترام گذاشتن به آنان در زمان حیات نیز باکارهایی چون پیشقدم نشدن از آنان، ننشستن پیش از آنان، بلند شدن در مقابل آنان، فروبردن خشم و ناراحتی خود، صدای خود را بلند نکردن و نخواندن آنان با اسم کوچک شکل میگیرد.
---------------------------------------------------
پی نوشت:
[1]. «و اما حق امک فان تعلم انها حملتک حیث لا یحتمل احد احدا واعطتک من ثمرة قلبها ما لا یعطی احد احدا، و وقتک بجمیع جوارحها و لم تبال ان تجوع و تطعمک و تعطش و تسقیک و تعری و تکسوک و تضحی و تظلک و تهجر النوم لاجلک و وقتک الحر و البرد لتکون لها و انک لا تطیق شکرها الا بعون الله و توفیقه» من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، ج 2، ص 621 و امالی، شیخ صدوق، ص 371 .