چکیده: با مراجعه به سخنان اميرالمومنين(علیهالسلام) مییابیم که عواملی چون پرهیز از بيعت با ستمگران، مشخص شدن گمراهان از صالحان، ظلم و ستم مردم در حق خودشان و حفظ نشانههای هدايت را از جمله مهمترین عوامل غیبت امام عصر (عجلاللهتعالیفرجهالشریف) به حساب آورد.
یکی از مسائلی که ذهن افراد را به خود مشغول نموده است، مساله غیبت امام زمان(عجلاللهتعالیفرجهالشریف) است. برای پاسخ به این سؤال از جوانب مختلفی میتوان به آن پرداخت. در یک نگاه کلان میتوان گفت برنامه حضرت مهدی(عجلاللهتعالیفرجهالشریف) با برنامه پیامبران و سایر پیشوایان متفاوت است. در واقع برنامه اصلی حضرت اجرای قوانین هدایتبخش الهی برای تمام جهان است. به این معنی که آن حضرت مأموریت دارد تمام اصول تعلیمات اسلام را در جهان پیاده کند و بهاینترتیب عدالت و حقیقت در جهان نهادینه گردد.
درست است که پیامبران و امامان نیز قسمتهایی از این برنامه را اجرا کردهاند. ولی بر اثر نبودن آمادگی در بسیاری از مردم جهان، این موضوع جنبه جهانی و عمومی به خود نگرفت و تنها در شعاع معینی از جوامع انسانی رشد نمود.
روشن است که پیاده شدن چنین برنامه جهانی که بهوسیله آن اصول عدالت و دادگری و حق و حقیقت، در میان همه مردم جهان گسترش یابد، شرایط و مقدماتی لازم دارد و این شرایط و مقدمات جز با مرور زمان و تکامل همهجانبه اجتماع، ممکن نیست.
اما تنها راه درک صحیح از غیبت امام عصر(عجلاللهتعالیفرجهالشریف) مراجعه به روایات معصومین(علیهمالسلام) است و ما در این نوشتار میکوشیم تا با مراجعه به روایات امیرالمؤمنین(علیهالسلام) برخی از علل غیبت امام زمان(عجلاللهتعالیفرجهالشریف) را بیان نماییم.
1. پرهیز از بیعت با ستمگران
به دلیل اینکه یکی از ویژگیهای حضرت قیام در راه خداوند است، لازم است که بیعت هیچ حاکمی بر گردن حضرت نباشد؛ اميرالمؤمنين(علیهالسلام) دراینباره میفرماید: «زمانی که قائم ما -حضرت مهدی (عجلاللهتعالیفرجهالشریف)- قیام کند بیعت کسی در گردن او نخواهد بود و به همین دلیل تولد او بهصورت مخفی انجام خواهد یافت و بعد نیز وجود مبارکش غایب خواهد شد». [1]
2. مشخص شدن گمراهان از صالحان
یکی از راههای تشخیص قوت ایمان و میزان پایبندی افراد به دستورهای پروردگار، عملکرد آنان در دوره غیبت رهبران الهی است. بهعنوان مثال زمانی که حضرت موسی(علیهالسلام) به امر الهی چهل روز برای مناجات در کوه طور اقامت کرد، اغلب مردم به دلیل ضعف یا عدم ایمان، فریب نیرنگ سامری را خوردند و از آیین الهی دست کشیدند. اميرالمؤمنين(علیهالسلام) در روایتی پس از اشاره حضرت مهدی(عجلاللهتعالیفرجهالشریف) یکی از عوامل غیبت را مشخص شدن افراد گمراه از افراد باایمان ذکر میکند و میفرماید: «آن حضرت از چشم مردم نهان خواهد شد تا مردمان گمراه از غیرگمراهان مشخص شوند».[2]
3. ستم و ظلم مردم به خودشان
امیرالمؤمنین(علیهالسلام) هنگامیکه از لزوم وجود حجت الهی در نظام هستی سخن میگوید، یکی از مهمترین علل غیبت را ظلم و ستم مردمان در حق یکدیگر و خودشان بیان میکند و میفرماید: «ای مردم بدانید که زمین هرگز از حجت الهی خالی نمیماند، اما پروردگار عالم مردم را به خاطر ظلم و ستمی که مرتکب میشوند و همینطور به جهت زیادهرویهایی که در حق خود انجام میدهند، بهزودی از دیدن حجت خودش -مهدی (عجلاللهتعالیفرجهالشریف)- محروم خواهد ساخت».[3]
4. حفظ نشانههای هدایت
پروردگار متعال زمانی که مردم نعمت بینظیر امام معصوم(علیهمالسلام) را فراموش میکنند در مقطعی از زمان و بهمنظور تداوم هدایت آنان وجود مبارک امام را در پس پرده غیبت قرار میدهد تا علاوه بر حفظ نظام عالم، نزول فیض و رحمت الهی از طریق وی به بندگان تداوم پیدا کند و باب هدایت مردم بهسوی خدا همچنان باز باشد. امیرالمؤمنین(علیهالسلام) دراینباره میفرماید: «خدا حجتهای خود را بهصورت آشکار یا پنهان، یا حتی درحالیکه خطر آنان را تهدید میکند، در میان مردم حفظ خواهد کرد تا حجت و دلیلهای روشن و واضح(هدایت و رستگاری) از بین نروند».[4]
در نتیجه: با مراجعه به سخنان گهربار اميرالمومنين(علیهالسلام) میتوان عواملی چون پرهیز از بيعت با ستمگران، مشخص شدن گمراهان از صالحان، ظلم و ستم مردم در حق خودشان و حفظ نشانههای هدايت را از جمله مهمترین عوامل غیبت امام عصر(عجلاللهتعالیفرجهالشریف) به حساب آورد.
______________________________
پینوشت
[۱]. «إِنَّ الْقَائِمَ مِنَّا إِذَا قَامَ لَمْ يَكُنْ لِأَحَدٍ فِي عُنُقِهِ بَيْعَةٌ فَلِذَلِكَ تَخْفَى وِلَادَتُهُ وَ يَغِيبُ شَخْصُهُ». كمال الدين و تمام النعمه، شیخ صدوق، تصحح، علی اکبرغفارى، چاپ دوم، تهران، 1395ق، ج1، ص303.
[2]. «فَقَالَ عَلِيٌّ ع أَمَا وَ اللَّهِ لَأُقْتَلَنَّ أَنَا وَ ابْنَايَ هَذَانِ وَ لَيَبْعَثَنَّ اللَّهُ رَجُلًا مِنْ وُلْدِي فِي آخِرِ الزَّمَانِ يُطَالِبُ بِدِمَائِنَا وَ لَيَغِيبَنَّ عَنْهُمْ تَمْيِيزاً لِأَهْلِ الضَّلَالَة». الغیبه، محمد بن ابراهیم نعمانی، نشر صدوق، تهران، 1397ق، ص141.
[3]. «وَ اعْلَمُوا أَنَّ الْأَرْضَ لَا تَخْلُو مِنْ حُجَّةٍ لِلَّهِ وَ لَكِنَّ اللَّهَ سَيُعْمِي خَلْقَهُ مِنْهَا بِظُلْمِهِمْ وَ جَوْرِهِمْ وَ إِسْرَافِهِمْ عَلَى أَنْفُسِهِم». بحار الانوار، محمد باقر مجلسی، داراحیاء التراث العربی، بیروت، 1403ق، ج51، ص113.
[4]. نهجالبلاغه، (گردآوري: السيدالشريف الرضي)، [طبق نسخهي فيض الاسلام] ص 1158، ح 139.
نظرات
عجل لولیک الفرج