نقش اعمال انسان‌ها در غیبت امام زمان

یکی از مهم‌ترین عوامل غیبت امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) عدم همراهی و اطاعت اکثریت مردم از آن حضرت و سستی و کم کاری در یاری رساندن به ایشان است. چنان که با مراجعه به تاریخ زندگی امامان پیشین هم به این نتیجه می‌رسیم که ائمه اطهار(علیهم‌السلام) از این ناحیه آسیب‏‌های فراوانی دیدند و سختی‌های زیادی کشیدند و همه به شهادت رسیدند.
به همین دلیل می‌توان گفت علت اساسی غیبت امام مهدی(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) بیشتر از ناحیه خود مردم بوده است؛ نه از سوی خود امام. خواجه نصیر الدین طوسی درباره وجود و غیبت امام عصر(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) می‏‌گوید: «وجود امام، لطف است(از سوی خدا) و تصرّف او (در امور) لطفی دیگر است و غایب بودن او از ناحیه خود ماست».[1] يعنى، عدم حضور و غیبت امام از جانب مشكلات و موانعى است كه ما انسان‌ها به وجود آورده‏‌ايم.

در مورد نقش مردم در غيبت امام مهدى(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) مى‏‌توان به چند مورد اشاره كرد:
ظلم و جهل انسان‌ها
ظلم و ستمى كه انسان‌ها در حق خود و ديگران مرتکب می‌شوند و از حجت الهى، به جهت جهل و نادانى‏‌شان بهره كافى نمى‏‌برند، موجبات غيبت امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) را فراهم می‌آورد. امیرالمومنین(علیه‌السلام) در اين زمينه مى‏‌فرمايد : «ای مردم بدانید که زمین هرگز از حجت الهی خالی نمی‌ماند، اما پروردگار عالم مردم را به خاطر ظلم و ستمی که مرتکب می‌شوند و همین‌طور به جهت زیاده‌روی‌هایی که در حق خود انجام می‌دهند، به‌زودی از دیدن حجت خودش -امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف)- محروم خواهد ساخت».[2]
هم‌چنین در نقل ديگری آمده است: «خداوند به واسطه نادانى و ستم‌كارى مردم، چشمان ايشان را از ديدن حجتش فرو مى‏‌بندد ... سپس حجت(در زمان غيبت) مردم را مى‏‌شناسد؛ ولى آنان او را نمى‏‌شناسند».[3]

تأدیب مردم
وقتى مردم به وظايف و مسئوليت‏‌هاى خود، در برابر امام معصوم و پيشواى بر حق پايبند نباشند و از اطاعت و يارى او سرپيچى كنند و از جان و مالش مراقبت نكنند، بدون شک مرتکب نافرمانی خداوند شده‌اند.
در نتیجه خداوند عالم، آن امام را براى مدتى از مردم جدا می‌کند تا به این وسیله مردم را تأديب نماید. در اين صورت مردم از بسيارى از مواهب و الطاف امام معصوم(علیه‌السلام) بى‏‌بهره مانده و از بركات ظاهرى وجود او محروم مى‏‌شوند و اين نشان‌گر خشم و غضب الهى است.
محمد بن فرج مى‏‌گويد: امام باقر (علیه‌السلام)  برايم نوشت: «وقتى خداوند متعال بر مردم خشم گيرد، ما را از كنارشان دور مى‏‌سازد».[4]
مروان انبارى نقل مى‏‌كند: از امام باقر (علیه‌السلام) پیامی رسید که: «وقتى خداوند، از حضور ما را در ميان قومى ناراضی باشد، ما را از ميان آنان خواهد برد».[5]

در نتیجه: ظلم و ستمى كه انسان‌ها در حق خود و ديگران مرتکب می‌شوند و همچنین وقتى که به وظايف و مسئوليت‏‌هاى خود، در برابر امام معصوم و پيشواى بر حق پايبند نباشند خداوند عالم، آن امام را براى مدتى از مردم جدا می‌کند تا به این وسیله مردم را تأديب نماید.

______________________________
پی‌نوشت:
[۱]. «وجوده لطفٌ و تصرّفه لطف آخر و عدمه منّا» كشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، علامه حلی، ج1، ص362.
[2]. «وَ اعْلَمُوا أَنَّ الْأَرْضَ لَا تَخْلُو مِنْ حُجَّةٍ لِلَّهِ وَ لَكِنَّ اللَّهَ سَيُعْمِي خَلْقَهُ مِنْهَا بِظُلْمِهِمْ وَ جَوْرِهِمْ وَ إِسْرَافِهِمْ عَلَى أَنْفُسِهِم‏». بحار الانوار، محمد باقر مجلسی، داراحیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۰۳ق، ج۵۱، ص۱۱۳.
[3]. «لكن الله سيعمى خلقه عنها بظلمهم و جهلهم، ولو خلت الارض ساعة واحدة من حجّة الله ساخت باهلها لكن الحجة تعرف الناس و لا يعرفونها» اثبات الهداه بالنصوص و المعجزات، چاپ اعلمی، بیروت، 1425ق، ج5، ص154.
[4]. «كَتَبَ إِلَيَّ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِذَا غَضِبَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى عَلَى‏ خَلْقِهِ‏ نَحَّانَا عَنْ‏ جِوَارِهِمْ‏»، اصول كافى، محمد بن یعقوب کلینی، دار الكتب الإسلاميه، تهران‏، چاپ چهارم، 1407 ق‏، ‏ج 1، ص 343.
[5]. «إِنَ‏ اللَّهَ‏ إِذَا كَرِهَ‏ لَنَا جِوَارَ قَوْمٍ‏ نَزَعَنَا مِنْ‏ بَيْنِ‏ أَظْهُرِهِمْ‏»، علل الشرایع، شیخ صدوق، کتاب فروشی داوری، قم ، 1385ش، ج1، ص244.