چکیده:علی(علیه‌السلام) در شب عروسی، همسر گرامش فاطمه را نگران و گریان دید، پرسید، فاطمه! چرا ناراحتی؟ حضرت فاطمه(سلام‌الله‌علیها) پاسخ داد: «یا علی! پیرامون حال و رفتار خویش فکر کردم، به یاد پایان عمر و قبر و خویش افتادم که امروز از خانه پدر به خانه شما منتقل شدم و روزی دیگر ازاین‌جا به‌طرف قبر و قیامت خواهم رفت، پس تو را به خدا سوگند می‌دهم که بیا تا به نماز بایستیم و باهم در این شب خدا را عبادت کنیم.
خداوند متعال برای زندگی انسان‌ها، برخی را به عنوان الگو و نمونه معرفی می‌کند تا به دنبال الگوهای کاذب و دروغین نروند. یکی از این الگوهای معرفی شده معرفی‌شده حضرت فاطمه زهرا(سلام‌الله‌علیها) می‌باشد. می‌خواهیم بدانیم که سیره زندگی فاطمه زهرا(سلام‌الله‌علیها) چه ویژگی‌هایی داشته است که خداوند این بانوی بزرگ را انتخاب کرده است. ما در این نوشتار به برخی از فضایل زندگی این بانوی بزرگ جهان اسلام اشاره می‌کنیم:
1. یاد قبر و قیامت در شب عروسی
شب ازدواج و آغاز لحظه‌های شروع یک زندگی تازه برای هر زن و مردی شیرین و خاطره‌انگیز است. بسیاری از انسان‌ها این لحظه‌های شیرین را به انواع گناه آلوده می‌کنند، به بهانه اینکه شب زفاف و شب عروسی است و باید خوش بود. اما ببینیم کامل‌ترین زن، الگوی بانوان جهان حضرت فاطمه(سلام‌الله‌علیها) در شب عروسی چه حالاتی دارد؟ و زندگی مشترک خود با همسرش را چگونه شروع می‌کند؟
امیرالمومنین(علیه‌السلام) در شب عروسی، همسر گرامی‌اش را نگران و گریان دید، پرسید، فاطمه! چرا ناراحتی؟
حضرت فاطمه(سلام‌الله‌علیها) پاسخ داد: «یا علی! پیرامون حال و رفتار خویش فکر کردم، به یاد پایان عمر و قبر و خویش افتادم که امروز از خانه پدر به خانه شما منتقل شدم و روزی دیگر از این‌جا به طرف قبر و قیامت خواهم رفت، پس تو را به خدا سوگند می‌دهم که بیا تا به نماز بایستیم و با هم در این شب خدا را عبادت کنیم».[1]
2. عروس و داماد یکدیگر را می‌ستایند
شخصیت فاطمه زهرا(سلام‌الله‌علیها) از همان شب اول ازدواج چنان برای امیرالمومنین(علیه‌السلام) جلوه می‌نماید که وقتی پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه وآله) فردای آن شب از امیرالمومنین(علیه‌السلام) می‌پرسد همسرت فاطمه را چگونه یافتی؟ بی‌درنگ پاسخ می‌گوید: «بهترین یار و یاور برای طاعت و عبودیت خداوند». همچنین از فاطمه زهرا(سلام‌الله‌علیها) می‌پرسد شوهرت علی را چگونه یافتی؟ در پاسخ می‌فرماید: «ای پدر! ایشان را بهترین شوهر دیدم».[2]
در دنیای مادی امروز، همه‌چیز را با مادیات و زرق‌وبرق دنیایی امروز می‌سنجند، افراد را با داشته‌های مادی‌شان می‌سنجند، افراد هرچه که ثروت‌شان بیشتر باشد، عزت و احترام آن‌ها در نزد بعضی از مردم بیشتر است. اما انسان‌هایی که به کمال رسیده‌اند، کمال را در طاعت و پیروی مطلق از خداوند بزرگ می‌دانند. همان‌طوری که امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) در توصیف فاطمه (سلام‌الله‌علیها) او را مطیع‌ترین افراد نسبت به خداوند عالم معرفی می‌کند.
3. رضایت کامل علی و فاطمه از همدیگر
امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) می‌فرمایند: «هیچ‌گاه فاطمه از من نرنجید و او نیز هرگز من‌را نرجانید، او را به هیچ کاری مجبور نکردم، او نیز من‌را آزرده نساخت، در هیچ امری قدمی برخلاف میل باطنی من برنداشت و هر گاه به رخسارش نظاره می‌کردم تمام غصه‌هایم برطرف می‌شد و دردهایم را فراموش می‌کردم». در جای دیگر فرمود: «به خدا قسم! هرگز کاری نکردم که فاطمه(سلام‌الله‌علیها) خشمگین شود، و او نیز هیچ‌گاه من‌را خشمگین نکرد».[3]
4. نزدیک‌ترین حالات زن
روزی رسول اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) از اصحابش پرسید که نزدیک‌ترین حالت زن به پروردگار خود کدام لحظه است؟ هر کدام از اصحاب جوابی می‌داد، یکی می‌گفت: هنگام عبادت، نزدیک‌ترین شخص به پروردگار است، یکی می‌گفت: هنگام سجده نزدیک‌ترین لحظه به پروردگار است. پیامبر هیچ‌کدام از این جواب‌ها را نپسندید. حضرت فاطمه زهرا(سلام‌الله‌علیها) سؤال پدر گرامی‌اش را شنید، در پاسخ فرمودند: که نزدیک‌ترین حالت زن به پروردگارش زمانی است که در اندرون خانه‌اش باشد و از دید نامحرم به دور باشد. رسول خدا(صلی‌الله‌علیه وآله) وقتی این جواب را شنید بسیار خوشحال شد و این جواب را پذیرفت و فرمود: «همانا فاطمه پاره تن من است».[4]
5. بخشش فاطمه(سلام‌الله‌علیها)
حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) دارای پیراهنی وصله‌دار بود، رسول خدا(صلی‌الله‌علیه وآله) در شب عروسی او پیراهن نویی را برای او تهیه کرد. سائلی در خانه حاضر شد و گفت: من از خاندان نبوت پیراهن کهنه‌ای می‌خواهم، حضرت خواست پیراهن وصله‌دار را به او دهد. به یاد این آیه شریفه افتاد که خداوند متعال می‌فرماید: «لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّون [آل‌عمران/ 92] هرگز به مقام نیکوکاران نخواهید رسید تا اینکه از آنچه دوست دارید انفاق کنید». و پیراهن نوی خود را به فقیر وسائل داد».[5]
6. ادب و ایثار فاطمه
ادب و ایثار حضرت فاطمه(سلام‌الله‌علیها) به حدی بود که گرسنگی خود و فرزندانش را از امیرالمومینن(علیه‌السلام) پنهان می‌کرد و از هرگز شوهرش تقاضایی نمی‌کرد. در روایت وارد شده روزی رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) از دخترش پرسید: فاطمه جان! چرا رنگ رخسارت پریده است؟ چرا رنگ و رخسار فرزندانم حسن و حسین دگرگون شده است؟
عرض کرد: پدر جان! سه روز است که غذا نخورده‌ایم و فرزندانم حسن و حسین از شدت گرسنگی بی‌تاب شده‌اند و هم‌اکنون نیز از گرسنگی به خواب‌رفته‌اند.[6]
در روایت دیگر وارد شده است که روزی امیرالمومنین(علیه‌السلام) از آن حضرت تقاضای غذایی کرد، آن حضرت گفت: دو روز است که خودم چیزی نخورده‌ام و هر چه در خانه بود برای شما و فرزندانم آوردم. وقتی حضرت به او می‌گوید: چرا من‌را آگاه نکردی تا برای شما غذائی تهیه کنم؟ فاطمه(سلام‌الله‌علیها) در پاسخ فرمودند: از خدای خود شرم کردم که چیزی از تو بخواهم که انجام آن برایت دشوار باشد».[7]
در عصری که مادیات و ثروت و پول، جای همه چیز را گرفته و کمالات انسانی و الهی به فراموشی سپرده شده است، هستند بسیاری از خانواده‌ها، که به خاطر پول و ثروت با افراد ازدواج می‌کنند و در صورتی‌که از این‌جهت به بن‌بست برسند، رشته زندگی آن‌ها به راحتی از هم پاره می‌شود و به خاطر عدم تحمل سختی‌ها و مشکلات به‌راحتی طلاق می‌گیرند؛ اما برترین زن عالم با تمام مشکلات و سختی‌ها در کنار شوهر خود باقی می‌ماند و او را در بدترین شرایط و بحران‌های زندگی یاری می‌کند.
7. ساده زیستی
سلمان فارسی(رحمه‌الله‌علیه) می‌گوید: روزی حضرت فاطمه(سلام‌الله‌علیها) را دیدم که چادری وصله‌دار بر سر داشت، در شگفتی ماندم و گفتم: عجبا! دختران پادشاهان ایران و روم بر کرسی‌های طلایی می‌نشینند و پارچه‌های زربافت به تن می‌کنند و این دختر رسول خداست! نه چادرهای گران‌قیمت بر سر دارد و نه لباس‌های زیبا!!!
فاطمه(سلام‌الله‌علیها) پاسخ داد: ای سلمان! خداوند بزرگ، لباس‌های زینتی و تخته‌های طلائی را برای ما، ذخیره کرده است.
حضرت سپس به خدمت پدر گرامی‌اش رفت و شگفتی سلمان را مطرح کرد و گفت: ای رسول خدا، سلمان از سادگی لباس من تعجب کرد، سوگند به خدایی که تو را مبعوث فرمود: مدت پنج سال است فرش خانه ما پوست گوسفندی است که روزها بر روی آن شترمان را علف می‌دهیم و شب‌ها بر روی آن می‌خوابیم و بالش ما چرمی است که از لیف خرما پر شده است».[8]
8. مدارا و مهربانی با همسر
رسول خدا(صلی‌الله‌علیه وآله) چند روز بعد از عروسی فاطمه(سلام‌الله‌علیها) به دیدار آن‌ها رفت. از امیرالمومنین(علیه‌السلام) خواست تا چند لحظه از اتاق بیرون برود، سپس از فاطمه(سلام‌الله‌علیها) پرسید: دخترم! همسرت را چگونه یافتی؟ عرض کرد: پدر جان، خدا بهترین مردن را نصیب من کرده، لیکن زنان قریش که به دیدنم آمدند، به‌جای تبریک، عقده‌ای بر دلم نهادند و گفتند: پدرت تو را به مردی فقیر و تهیدست داد، با اینکه ثروت‌مندان و رجال بزرگی خواستگار تو بودند.
رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) دخترش را دل‌داری داد و فرمود: نوردیده‌ام! پدر و شوهر تو فقیر نیستند، به خدا سوگند، گنج‌های زمین را بر من عرضه داشتند، ولی من نعمت‌های اخروی را بر ثروت و مال دنیا ترجیح دادم. عزیزم! من برای تو همسری برگزیدم که از همه زودتر اسلام آورد او از حیث علم و دانش و عقل بر تمام مردم برتری دارد. خدا در بین بشر، من و همسر تو را برگزید. تو همسر خوبی داری، قدرش را بدان و از فرمانش سرپیچی نکن.
سپس علی(علیه‌السلام) را خواند، و فرمود: با همسرت مدارا و مهربانی کن، بدان که فاطمه(سلام‌الله‌علیها) پاره تن من است. هر کس او را اذیت کند من‌را اذیت کرده است و هر کس او را خشنود کند من‌را خشنود کرده است».[9]
همان‌طور که در روایت بالا دیدیم زنان قریش تمام کمالات و فضائل انسانی را در مال و ثروت می‌دانستند در حالی پیامبر خدا(صلی‌الله‌علیه وآله) این را رد کرده و فضائل انسانی و معنوی و الهی را، کمالات واقعی هر انسانی دانستند.
____________________________________________
پی‌نوشت
[1]. فاطمه زهرا از ولادت تا شهادت، 133.
[2]. ریاحین الشریعه، ج 1، ص 101؛ بحارالانوار، ج 43، ص 133.
[3]. منتهی الامال، ج 1، ص 294.
[4]. بحارالانوار، ج 43، ص 91-92.
[5]. احقاق الحق، ج 10، ص 402.
[6]. احقاق الحق، ج 10، ص 321-320، بحارالانوار، ج 43، ص 72.
[7]. بحار، ج 43، ص 77.
[8]. فرهنگ سخنان فاطمه زهرا، ص 139.
[9]. فاطمه زهرا بانوی نمونه اسلام، ص 67.
برای مطالعه بیشتر: ج 43 بحارالانوار و کتاب الگوهای رفتاری در زندگانی حضرت فاطمه زهرا(سلام‌الله‌علیها)