کی اذن پدر برای ازدواج دختر لازم نیست؟

23:05 - 1394/12/21

چکیده: در مورد ازدواج دختر باکره بدون اذن ولی مباحث فراوانی صورت گرفته است و خیلی از افراد حکم واقعی این مسئله را بلد نیستند و گاهی اوقات احتیاط های مراجع را در این امر حمل بر فتوا می‌کنند.

کی اذن پدر برای ازدواج دختر لازم نیست؟

در مورد ازدواج دختر باکره بدون اذن ولی مباحث فراوانی صورت گرفته است و خیلی از افراد حکم واقعی این مسئله را بلد نیستند و گاهی اوقات احتیاط های مراجع را در این امر حمل بر فتوا می‌کنند.
راضیه دختری است که اخیرا در شرکتی مشغول به کار شده است و ظاهرا صاحب شرکت یک فرد متأهلی هست که به وی ابراز محبت می‌کند و پیشنهاد ازدواج موقت داده است! او می‌گوید صاحب کارش استفتاء کرده و مرجع تقلیدش گفته این ازدواج بدون اشکال هست! و... این در حالی است که مراجع در این زمینه حکم صریح ندارند ضمن اینکه فردی که مرجع تقلیدش فلان مجتهد بزرگوار هست نمی‌تواند بگوید چون یک مرجع دیگر گفته چنین ازدواجی مشکل ندارد پس من از وی تقلید کردم! [1]
با توجه به پیچیدگی این مبحث در این مقاله این موضوع را از تمام جهات مورد بررسی قرار می دهیم.
در مورد ازدواج دختر باکره، مشهور فقهای زنده و حاضر، فتوا یا احتیاط واجب به لزوم اذن پدر (و در صورت فقدان پدر، اذن جد پدری) دارند (که جزئیات فتاوا در ادامه می آید)
احتیاط واجب را به چه مرجعی می توان رجوع کرد؟
هر جایی که مرجع تقلید در مورد مساله ای احتیاط واجب نموده باشد، مقلد یا باید به همان نظر عمل کند، و یا به مرجع اعلم یا مساوی جایز التقلید بعدی رجوع کند.
و اگر او هم همان احتیاط واجب را داشت، باز هم به مرجع رتبه بعدی و... تا جایی که به مجتهد جایز التقلیدی برسد که نظر او مثلا بر احتیاط مستحب یا اباحه هست و به نظر او عمل نماید.
نظرات فقها در این زمینه چند دسته هست:
این نظرات مربوط به مراجع قدیم و جدید هست. لذا طبیعتا عمل به فتوای مراجعی که از دنیا رفته اند، برای کسانی که مقلد آنها نبوده اند جایز نیست.
به طور کلی در این که در ازدواج (دائم یا موقت) دختر باکره ای که به حد بلوغ رسیده و رشیده است، (یعنی مصلحت خود را تشخیص می دهد)، اذن پدر شرط است یا نه، پنج نظر هست:
۱-اذن پدر لازم است. (آیات عظام: امام خمینی، سیستانی (البته آیت الله سیستانی در دختری که متصدی امور زندگی خویش باشد اذن پدر را بنا بر احتیاط واجب لازم می‌داند نه به فتوا)، شبیری زنجانی، تبریزی، نوری همدانی)
۲-بنا براحتیاط واجب اذن پدر لازم است. (آیات عظام: خامنه ای، مکارم شیرازی، اراکی، خوئی، گلپایگانی، فاضل لنکرانی، صافی، وحید خراسانی) [2]
۳-تکلیفاً لازم است، یعنی اگر بدون اذن پدر عقد خوانده شود عقد صحیح است، ولی فردی که باید اجازه می‌گرفت و نگرفته، معصیت کار است. (مرحوم آیت الله بهجت).
۴-اذن پدر لازم نیست ولی خوب است رعایت شود. [3]
۵-گروهی نیز معتقدند که در عقد دائم اذن لازم نیست، ولی در عقد موقت لازم است.
نتیجه گیری:
۱-کسانی از دختر خانم ها که مقلد مراجع دسته اول هستند، بدون اذن پدر ازدواج‌شان صحیح نیست.
۲-همچنین بنا به فتوای مراجع دسته سوم و چهارم چنین ازدواجی ایراد شرعی ندارد. (البته طبق نظر دسته سوم، مرتکب کار حرام شده است، ولی ازدواج باطل نیست.)
۳-ولی اگر کسی مقلد مراجع دسته دوم باشد، دو حالت دارد:
الف:اگر در امور زندگانی خود مستقل از پدر هست، می تواند با رجوع به نظر آیت الله روحانی، بدون اذن پدر ازدواج نماید.
ب:اگر در امور زندگانی خود مستقل از پدر نیست، ظاهرا نمی تواند به نظر آیت الله روحانی رجوع کند. چون گرچه مرجع خودش احتیاط واجب داده است، ولی در هنگام رجوع قبل از آیت الله روحانی، به آیت الله سیستانی می‌رسد که در دختر باکره غیر مستقل از پدر، فتوا به لزوم اذن دارند.
در این حالت اگر آیت الله سیستانی را اعلم از آیت الله روحانی بداند، دیگر نمی‌تواند به نظر آیت الله روحانی عمل کند. چون نظر آیت الله سیستانی بر لزوم اذن هست.
ولی اگر آیت الله روحانی را اعلم از آیت الله سیستانی یا مساوی با ایشان بداند، در اینصورت باز هم می تواند مثل مورد الف، به ایشان رجوع نموده و نیازی به اذن پدر برای ازدواج نداشته باشد.(در این مورد تشخیص با خود مکلف هست که از راه‌های تعیین مجتهد اعلم به نتیجه برسد)
و اما اگر پدر یا جد پدری، بدون هیچ دلیل منطقی از اذن خودداری کردند:
1-از لحاظ شرعی:
اگر دختر به بلوغ فکری و اجتماعی رسیده باشد و در سنی باشد که بتواند مصلحت خودش را تشخیص دهد، (اصطلاحا: رشیده باشد)، طبق نظر فقهایی که اذن پدر را لازم می دانند، موقع ازدواج لازم است ابتدا از پدر (یا در صورت فوت پدر، از جد پدری) اجازه بگیرد.
حالا اگر پدر مصلحت دختر را رعایت نکند. مثلا این دختر به هر دلیل نمی‌تواند و نمی‌شود که ازدواج دائم داشته باشه و مصلحتش الان در ازدواج موقت است و پدر این مصلحت را رعایت نمی‌کند، این جا دختر می‌تواند بدون اذن پدر ازدواج کند. مرجع تشخیص مصلحت این دختر عرف عقلاء و جامعه است. اگر عرف عقلاء به این معنا برسند که مصلحت این دختر ازدواج دائم یا موقت است و پدر مانع می‌شود این دختر می‌تواند ازدواج کند.
۲-از جهت قانونی:
اما از جهت ثبت قانونی هم راهش مراجعه به دادگاه هست. و در انجا اگر به این نتیجه رسیدند مخالفت پدر بدون دلیل هست، حق را به دختر داده و گواهی ثبت ازدواج در محضر را برایش صادر می‌کنند.
قانون مدنی نظر فقهایی را كه اذن پدر را شرط می‌دانند، اخذ كرده است.
در ماده ١٠٤٣ قانون مدنی آمده است:
«نكاح دختر باكره اگرچه به سن بلوغ رسیده باشد، موقوف به اجازه پدر یا جد پدری اوست و هرگاه پدر یا جد پدری بدون علت موجه از دادن اجازه مضایقه كند، اجازه او ساقط و در این صورت دختر می تواند با معرفی كامل مردی كه می خواهد با او ازدواج نماید و شرایط نكاح و مهری كه بین آن ها قرار داده شده است، پس از اخذ اجازه از دادگاه مدنی خاص به دفتر ازدواج مراجعه و نسبت به ثبت ازدواج اقدام نماید.» [4]
این امر هم در مورد ازدواج دائم هست هم موقت.
البته در ازدواج موقت معمولا کمتر کسی حاضر به اینکار می‌شود، ولی در ازدواج دائم در مواردی ممکن است دختری مجبور شود از این راه قانونی استفاده کرده و گواهی ثبت ازدواج در محضر را از دادگاه بگیرد.(و البته طبیعتا مخالفت‌ها و کدورت‌های بعدی با خانواده را هم در پی خواهد داشت.)
پی‌نوشت‌ها
1- به باب تقلید رسائل مراجع مراجعه شود.
2- توضیح المسائل مراجع، ج۲، مسئله۲۳۷۶؛ و رساله آیت الله وحید، مسئله ۲۳۸۵؛ و سوال تلفنی از دفتر آیت الله خامنه ای درقم و دفتر آیت الله نوری
3- آیت الله سید صادق روحانی، سوال حضوری از محضر ایشان، و آیت الله گرامی، توضیح المسائل، مسئله 2603
4-ماده ١٠٤٣ قانون مدنی

این مبحث را در انجمن دنبال کنید

نظرات

تصویر ناشناس
نویسنده ناشناس در

اولا که چرا انقدر اختلاف نظر دارند علما مگه میشه مساله به این مهمی از معصومین با جزءیاتش به ما نرسیده باشه!
دوم اینکه ما تا الان یه جور دیگه شنیده بودیم چون با این شرایط که شما گفتین با اکثر دختر ها میشه ازدواج موقت کرد با این همه تبصره که شما گفتین..
سوما مطمین باشین از چیزی که گفتین و اینکه اون مراجعی که نام بردین رو که مشکل نمیدونن اذن پدر رو بقیه مراجع قبولشون دارن به عنوان مرجع؟؟؟
چهارم اینکه من شنیدم مرد مسلمان میتونه با خانوم مجرد غیر مسلمان اهل کتاب حالا چه دختر و چه زن عقد کنه میخواستم اگه اطلاع دارین جزءیاتشو بیان کنید که چطوره مثلا میشه با دختر اهل کتاب که مثلا باکره هست عقد کرد بدون اذن پدر یا فرقی نداره شرایطش مثل بالاست که گفتین؟
و پنجم اینکه شنیدم اگر همه شرایط شرعی هموار بود برای عقد واجب نیست که جایی ثبت شه یا یکی عقد رو بخونه خود پسر اگه بلده میتونه عقد رو جاری کنه و مشکلی نداره این درسته؟
لطفا این پنج مورد را همشو توضیح بدید.
ممنون.

تصویر حسین وجدانی «مشاور»

با سلام

از اظهار نظر شما در این پست ممنونم

پاسخ مطالبی که مطرح کردید به ترتیب عرض می کنم

1- اختلاف علما فقط در این بحث نیست و خیلی از بحث های مهمتر هم اختلاف نظر وجود دارد، اختلاف نظر علما بر می گرده به برداشت آنها از منابع روایی و ایات قران و همچنین مسلک آنها در فقه متفاوت هست لذا برداشت ها متفاوت می شود یا اینکه بعضی بیشتر احتیاط می کنند و حتی به روایات ضعیفه هم اهمیت می دهند لذا طبیعی است رای‌شان متفاوت می شود

2- در این مورد هرکس باید به نظر مرجع تقلید خود عمل کند همچنین از نظر قانونی هم اذن پدر لازم است

3- تشخیص اعلمیت مرجع با خود شخص می باشد(راههای تشخیص در رسائل مراجع موجود هست)

4- پاسخ آیت الله صافی گلپایگانی : چنانچه خود آنها در دين خود اذن پدر را شرط نمى‌دانند، رعايت آن لازم نيست.والله العالم

5- از لحاظ شرعی اشکال ندارد اما قانونا ازدواج باید ثبت شود و الا ممکن است با پیگرد قانونی مواجه شوید

Plain text

  • تگ‌های HTML مجاز:
  • آدرس صفحات وب و آدرس‌های پست الکترونیکی بصورت خودکار به پیوند تبدیل می‌شوند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
1 + 6 =
*****