چکیده: تقویت روحیه برادری و دوستی در جامعه، موجب موفقیت، پیشرفت و استحکام درونی جامعه در برابر دشمنان و آسیب ها
هر چه جامعه به سوی شهر نشینی و تکنولوژی پیش می رود، شهروندان نیاز به آرامش، اخلاق، دوستی و برادری را بیشتر احساس می کنند. بسیاری از مشکلات جامعه را می توان با فرهنگ برادری برطرف نمود. تقویت روحیه برادری و دوستی در جامعه، موجب استحکام درونی جامعه در برابر دشمنان و آسیب ها و سبب پیشرفت، موفقیت و تعالی افراد جامعه می شود.
ترویج فرهنگ دوستی و برادری در جامعه اسلامی
خداوند در قرآن کریم مومنین را برادر بر شمرده و می فرماید: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ[حجرات/ ۱۰] در حقيقت مؤمنان با هم برادرند، پس ميان برادرانتان را سازش دهيد و از خدا پروا بداريد، اميد كه مورد رحمت قرار گيريد.»
بنابراین فرهنگ برادری ریشه در دستورات نورانی قرآن کریم داشته و دین مبین اسلام، مومنان را برادر یکدیگر معرفی می نماید. و اصلاح بین برادران، یکی از رهنمودهای آن دین آسمانی است.
سستی و ضعف نتیجه نزاع و دعوا
خداوند عزیز در قرآن مسلمین را از نزاع و اختلاف برحذر داشته و آثار و عواقب بد منازعه را به آنها گوشزدنموده و فرموده است: «وَ لَا تَنَزَعُواْ فَتَفْشَلُواْ وَ تَذْهَبَ رِيحُكمُْ [انفال/ ۴۶] با هم کشمکش نداشته باشید(برای دنیا، مال و مقام منازعه نکنید،) چرا که سست می شوید( سستی و ضعف شما را فرا می گیرد) و آبرویتان می رود....» در نتیجه نیروی شما در هم می شکند، قوّت و شوکتتان از بین می رود. مسلمانان باید این آیه شریفه را مد نظر داشته و هنگام بروز حوادثی که موجب خشم و دعوا می شود، با یاد آوری آثار بد دعوا ، از ستیزه جویی و منازعه پرهیز نموده و با ایثار و گذشت و روحیه برادری از وقوع صحنه های درد آور، جلوگیری کنند.
دوستی برای خدا از شعبه های ایمان
رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) نیز در سخنان نورانی خویش، پیروان خود را به دوستی با مومنین تشویق نموده و فرمودند: «دوستی مومن با مومن برای خدا، از بزرگترین شعبه های ایمان است . آگاه باشید هر که دوستی اش برای خدا ، دشمنی اش برای خدا ، عطایش برای خدا و منعش برای خدا باشد ، از برگزیدگان الهی است.»[۱] بنابراین آنچه که به دوستی ها ارزش و بقا می بخشد، الهی بودن آن است. و دوستی هایی که برای خدا است، علاوه بر اینکه آثار مهم بر جامعه دارد، برای همیشه ماندگار خواهد شد.
برادران دینی اعضای یک پیکرند
امام صادق(علیه السّلام) در سخنان گرانقدر خویش، مطلب مهمتری را بیان فرموده و مومین را اعضای یک پیکر بر شمرده اند: «مومنان را در نیکی و مهرورزی به یکدیگر و دوستی و ملاطفت به همدیگر، همانند یک پیکر می بینی که وقتی عضوی به درد آید و شکایت کند، اعضای دیگر با بی خوابی و تب با او هم صدا شوند و یکدیگر را فراخوانند.»[۲] اگر افراد به این سطح معرفت و آگاهی برسند که یکدیگر را اعضای یک پیکر بدانند دوستی و محبت فضای جامعه را پر خواهد کرد و اختلافات از بین خواهد رفت.
صدقه ای که خداوند دوست دارد
اگر نگاهی به روایاتی که درباره اصلاح بین افراد وارد شده، نگاهی بیندازیم، سعی و کوشش ائمه اطهار(علیهم السّلام) را برای ایجاد دوستی و برادری و صلح بین مومنین مشاهده خواهیم کرد، به عنوان مثال حضرت امام صادق(علیه السّلام) درسخنان خویش اصلاح بین افراد را صدقه ای ذکر فرموده که خداوند بسیار آن را دوست دارد: «آن صدقه ای که خدا خیلی دوست دارد، این است که کینه توزی و دشمنی و فساد بین افراد را به صلاح و دوستی مبدّل کنید.»[۳]
رهنمودهای روشنی بخش اهل بیت(علیهم السّلام)
اصلاح بین به قدری اهمیت دارد که امام اول شیعیان حضرت على(علیه السّلام) در آخرین روزهای عمر خویش و در بستر بیماری به آن این گونه سفارش فرمود:«وَ صلاحُ ذاتِ بَینِکُم؛ صلاح ذات البین داشته باشید. دنیا می گذرد، شما فردا در عالم آخرت زندگی خواهید کرد، حیات ابدی خواهید داشت، سرمایه ی شما اینهاست؛ من از رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) شنیدم که می فرمود : اصلاح ذات البین در پیشگاه خدا از انواع نمازها و روزه های مستحبی برتر و با فضیلت تر است.»[۴] اهل بیت(علیهم السّلام) سعی داشتند، فاصله ها رابین مسلمین کم نموده و با رهنمودهای روشنی بخش خویش، اختلافات را از بین جامعه اسلامی ریشه کن سازند و برای همین، بر مساله اصلاح ذات البین زیاد تاکید نموده اند.
هزینه کردن اموال برای رفع اختلاف
مفضّل بن عمر از اصحاب امام صادق(علیه السّلام) بود. روزی دو تن از شیعیان را دید که بر سر ارث دعوایی دارند. آن دو نفر را به منزل خود برد و معلوم شد که اختلاف بر سر چهارصد درهم یا دینار است. صندوق خود را آورد و از پول خودش چهارصد درهم، یا دینار برداشت و به آن کس که ادّعای طلب داشت داد و دعوا تمام شد. بعد گفت: خیال نکنید این پول مال من بود، این پول متعلّق به امام صادق(علیه السّلام) است. ایشان پولی نزد من گذاشته اند که هر وقت دیدم دو نفر شیعه با هم منازعه ای دارند، نگذارم کارشان به محاکم طاغوت بکشد و از پول امام بدهم و اصلاح کنم.[۵]
این روایات همگی نشانگر اهمیت پیوستگی، وحدت و برادری جامعه اسلامی است که موجبات سعادت و فلاح افراد را فراهم ساخته و جامعه را در برابر دشمنان، تهدیدها و آفات ایمن می سازد.
و به این نکته باید توجه نمود که اختلاف بین دوستان اهل بیت(علیهم السّلام) موجب آزار آنها بوده و اهل بیت(علیهم السّلام) از منازعه شیعیان با هم راضی نیستند؛ پس دوستداران آنها نباید با اختلاف و دعوا به آن عزیزان آزار برسانند.
به امید اینکه با نزدیک شدن افراد جامعه به فرهنگ قرآن و اهل بیت که فرهنگ اخوت و برادری است، همه اختلافات از جامعه اسلامی برطرف شده و همیشه فضای صفا و صمیمیت و اخوت و برادری بر جامعه اسلامی حاکم باشد .
(وصلّی الله علی محمّد وآل محمّد)
(والحمدلله ربّ العالمین)
پی نوشت:
[۱] کافی، ج2، ص125، حدیث 3.
[۲] بحارالانوار، ج74، ص274، حدیث 19.
[۳] اصول کافی، ج2، ص209.
[۴] نهج البلاغه ی فیض نامه 47.
[۵] اصول کافی، ج2، ص209.