چکیده: معرفت حقیقی به خداوند متعال و شناخت اوصاف و خصوصیات او، امکان ندارد، مگر از طریق امام معصوم؛ امامی که توسط خداوند متعال برای هدایت بشر قرار داده شده است. و به او علمی تام به شریعت و اوصاف الهی داده شده است.
شیعه معتقد است خداوند حکیم بعد از پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) جامعه را به حال خود رها نکرد و آنان را از نعمت هدایت خود بهره‌مند کرده و امام معصوم را برای هدایت جامعه و نشان دادن راه سعادت به بشریت قرار داد. به عبارت دیگر امام، تنها کسی است که می‌تواند انسان را به سوی خداوند متعال راهنمایی کند و او را به سرمنزل سعادت و قرب الی الله برساند. امام، تنها کسی است که با داشتن علمی متصل به علم الهی، به تمام شریعت و راه‌های هدایت آگاهی دارد و می‌تواند انسان را به قله انسانیت برساند.
معرفت حقیقی به خداوند متعال تنها از طریق امام معصوم امکان دارد و این امام معصوم است که می‌تواند با علم لدنی خود، مراتب توحید و خداشناسی را به انسان تعلیم دهد و معارف ناب اسلامی را به انسان بیاموزد. امامت، چنان از اهميت و ارزش بالايى برخوردار است كه مىتوان گفت: بدون معرفت امام، شناخت خداوند متعال، ميسر نيست. در حقيقت، امامشناسى و معرفت ائمّه اطهار(عليهم‌السلام) پايه و اساس خداشناسى است. اين يك حقيقت انكارناپذير است كه از زبان خود ائمه اطهار(علیهم‌السلام) نیز نقل شده است.
امام صادق(عليه‌السلام) فرمود: «امام حسين(عليه‌السلام) روزى بر يارانش وارد شد و پس از ستايش پرودگار و درود بر پيامبر اكرم(صلى‌اللّه‌عليه‌وآله) و خاندان وى، فرمود: «اى مردم! سوگند به خدا كه خداوند، بندگانش را نيافريد، مگر برای اين كه او را بشناسند و هنگامى كه او را شناختند، او را پرستش و عبادت كنند و زمانى كه او را پرستيدند، از پرستش غير او بىنياز شوند. در اين هنگام، كسى عرض كرد: اى فرزند رسول خدا! پدر و مادرم فداى تو باد! معرفت و شناخت خدا چيست؟ امام(عليه‌السلام) فرمود: معرفت خدا اين است كه مردم هر عصر و زمان، امام و رهبر دوران خود را شناسايى كرده، فرمان‌بردارى و اطاعت او را واجب بدانند».[1]
علامه مجلسی(رحمه‌الله‌علیه) نیز بعد از نقل این حدیث در بحارالانوار، در شرح آن می‌نویسد: «ممکن است منظور امام(علیه‌السلام) از اینکه معرفت خداوند متعال متوقف بر معرفت امام شده است، این باشد که معرفت خداوند متعال حاصل نمی‌شود، مگر از طریق امام معصوم؛ یا اینکه منظور این باشد که بدون معرفت امام، معرفت خدا سودی نخواهد داشت».[2]
هم‌چنین امام صادق(علیه‌السلام) فرمودند: «تنها، کسی خدای(عزوجل) را می‌شناسد و او را عبادت می‌کند، که امام خود را از میان ما اهل بیت بشناسد؛ و هر کس خدا و امام خود را از میان ما اهل بیت را نشناسد، به تحقیق غیر خدا را شناخته و عبادت می‌کند و قسم به خدا که این افراد در ضلالت و گم‌راهی هستند».[3]
حضرت در حدیث دیگری فرمود: «ابن کواء، خدمت امیرالمومنین(علیه‌السلام) آمد و آیه «وَ عَلَى الْأَعْرافِ رِجالٌ يَعْرِفُونَ كُلاًّ بِسيماهُم[اعراف/46] پرسید، حضرت در پاسخ فرمودند: «ما در اعراف هستیم، یاران خود را با چهره‌هایشان می‌شناسیم؛ و ما اعراف هستیم که هیچ کسی خداوند(عزوجل) را نمی‌شناسد، مگر از طریق ما؛ و ما اعراف هستیم و خداوند متعال ما را در روز قیامت بر صراط قرار داده و معرفی می‌کند و احدی به بهشت نمی‌رود الا اینکه ما را بشناسد، و احدی به جهنم نمی‌رود الا اینکه منکر ما باشد و ما نیز او را انکار کنیم».[4]
با توجه به این احادیث، معرفت حقیقی به خداوند متعال و شناخت اوصاف و خصوصیات او، امکان ندارد، مگر از طریق امام معصوم، امامی که توسط خداوند متعال برای هدایت بشر قرار داده شده است. و به او علمی تام به شریعت و اوصاف الهی داده شده است.
_________________________________________________________
پی‌نوشت:
[1]. «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ خَرَجَ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ ع عَلَى أَصْحَابِهِ فَقَالَ أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ اللَّهَ جَلَّ ذِكْرُهُ مَا خَلَقَ الْعِبَادَ إِلَّا لِيَعْرِفُوهُ فَإِذَا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ فَإِذَا عَبَدُوهُ اسْتَغْنَوْا بِعِبَادَتِهِ عَنْ عِبَادَةِ مَا سِوَاهُ فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي فَمَا مَعْرِفَةُ اللَّهِ قَالَ مَعْرِفَةُ أَهْلِ كُلِّ زَمَانٍ إِمَامَهُمُ الَّذِي يَجِبُ عَلَيْهِمْ طَاعَتُه»(شیخ صدوق، عللالشرائع، ج1، ص9، باب عله خلق الخلق و اختلاف أحوال).
[2]. «بيان لعله ع إنما فسر معرفة الله بمعرفة الإمام لبيان أن معرفة الله لا يحصل إلا من جهة الإمام أو لاشتراط الانتفاع بمعرفته تعالى بمعرفته ع و لما ذكره الصدوق رحمه الله أيضا وجه»(بحارالأنوار ج23، ص83).
[3]. «عَنْ جَابِرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع يَقُولُ إِنَّمَا يَعْرِفُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ يَعْبُدُهُ مَنْ عَرَفَ اللَّهَ وَ عَرَفَ إِمَامَهُ مِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ وَ مَنْ لَا يَعْرِفِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا يَعْرِفِ الْإِمَامَ مِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ فَإِنَّمَا يَعْرِفُ وَ يَعْبُدُ غَيْرَ اللَّهِ هَكَذَا وَ اللَّهِ ضَلَالًا»(الكافي، ج1، ص181، باب معرفة الإمام و الرد إليه .....).
[4]. قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ جَاءَ ابْنُ الْكَوَّاءِ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع فَقَالَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ عَلَى الْأَعْرافِ رِجالٌ يَعْرِفُونَ كُلًّا بِسِيماهُمْ فَقَالَ نَحْنُ عَلَى الْأَعْرَافِ نَعْرِفُ أَنْصَارَنَا بِسِيمَاهُمْ وَ نَحْنُ الْأَعْرَافُ الَّذِي لَا يُعْرَفُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَّا بِسَبِيلِ مَعْرِفَتِنَا وَ نَحْنُ الْأَعْرَافُ يُعَرِّفُنَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَى الصِّرَاطِ فَلَا يَدْخُلُ الْجَنَّةَ إِلَّا مَنْ عَرَفَنَا وَ عَرَفْنَاهُ وَ لَا يَدْخُلُ النَّارَ إِلَّا مَنْ أَنْكَرَنَا وَ أَنْكَرْنَاه»(الكافي، ج1، ص184، باب معرفة الإمام و الرد إليه .....).