غیبت امام زمان برای فراهم شدن شرایط

غیبت و زندگی پنهانی  امام مهدی(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) را می‌توان از ناحیه و خواست خود آن حضرت برای فراهم شدن شرایط ارزیابی نمود. به این معنا که آن حضرت در برابر تحقّق برخی از اهداف و برنامه‌هایش و رهایی از قید و بند حکومت‌ها، با اذن الهی از دیده‌ها غایب شده است. در این رابطه می‌توان به مولفه‌های زیر اشاره کرد:

بیعت نکردن با حاکمان
یکی از عواملی که در روایات بسیار به آن اشاره‌ شده، عدم بیعت امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) با خلفای ستم‌گر و طاغوت است، آن حضرت به جهت اینکه مثل پدرانش مجبور به بیعت با آنان نشود، به‌فرمان خدا از چشم مردم مخفی شد.
آن حضرت هنگامی ظهور می‌کند که بیعت هیچ کس و هیچ حکومت غاصب و ستمگری را -حتی به‌عنوان تقیه- بر گردن ندارد. او قیام می‌کند، درحالی‌که نسبت به هیچ‌یک از ظالمان تعهدی ندارد. امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) خود در این زمینه مرقوم فرموده است: «و امّا علت وقوع غیبت، خدای تعالی می‌فرماید: «یَأَیهَُّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لَا تَسَْلُواْ عَنْ أَشْیَاءَ إِن تُبْدَ لَکُمْ تَسُؤْکُم [مائده/۱۰۱] ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از چیزهایی نپرسید که اگر برای شما آشکار گردد، شما را ناراحت می‌کند». بر گردن همه پدرانم بیعت سرکشان زمانه بود، امّا من وقتی خروج نمایم بیعت هیچ سرکشی بر گردنم نیست».[۱]

آماده شدن جهان و افکار عمومی
یکی دیگر از علل غیبت امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) آماده ساختن جامعه بشری، برای رسیدن به مقصد الهی خود است. مقصود از آمادگی جهان، بالا رفتن سطح آگاهی مردم و درک نیاز به پیشوایی عادل و عالم، به وجود آمدن امکانات و زمینه‌های مناسب برای تشکیل یک حکومت جهانی و خواست جهانی و مردمی برای گسترش و احیای عدالت، معنویت و امنیت جهانی است. تا رسیدن آن زمان، حضرت در غیبت خواهند بود؛ زیرا وظیفه حضرت تحقّق تمامی اهداف و برنامه‌های پیامبران و اولیا الهی است. این اقدامات و اصطلاحات هم نیازمند درک بالا و شعور مترقی از سوی مردم است.
شیخ طوسی در این‌ باره می‌گوید: «فلسفه غیبت، فقدان قدرت لازم امام است که باید مردم به آن همت گمارند؛ در واقع تا هنگامی که مردم زمینه اقتدار او را فراهم سازند، غیبت تداوم خواهد یافت؛ چرا که خداوند خواستار تقویت حضرت مهدى(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) به‌ وسیله مردم است».[۲]

آماده‌سازی و تربیت شیعیان
یکی از دیگر از حکمت‌های غیبت امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) این است که شیعیان ضعیف و کم ظرفیت، تربیت شده و سطح آگاهی و آمادگی آن‌ها بالا رود و در نتیجه بتوانند در مراحل مختلفی چون زمینه‌سازی، قیام و حکومت امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) نقش‌آفرینی کنند. 
«علی بن یقطین» نقل می‌کند که پدرم «یقطین» به من گفت: «آنچه راجع به سلطنت بنی‌عباس به ما گفته‌ شده بود، انجام شد؛ ولی آنچه که به شما درباره فرج اهل‌بیت(علیهم‌السلام) گفته‌ شده بود، انجام نشد؟
به او گفتم: آنچه که به ما و شما گفته‌ شده بود، هر دو از یک جا صادر شده است. نهایت اینکه وعده‌هایی که به شما داده شد، سر رسید؛ اما وعده ما -چون زمانش نیامده- هنوز نرسیده است. در عین‌ حال ما را با ایجاد امید و آرزوی آن دوران تربیت کردند. چون اگر از همان نخست، به ما می‌گفتند که امر فرج دویست یا سیصد سال بعد انجام می‌شود، هر آینه مردم قساوت قلب می‌گرفتند و عموم آنان از اسلام بر می‌گشتند! اما همیشه به ما گفته‌اند به همین زودی و با سرعت این کار انجام می‌شود، تا قلب‌های مردم حفظ شود و فرج را نزدیک بدانند».[۳]

_____________________________
پی‌نوشت
[۱]. «وَ أَمَّا عِلَّةُ مَا وَقَعَ مِنَ الْغَيْبَةِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْياءَ إِنْ تُبْدَ لَكُمْ تَسُؤْكُمْ إِنَّهُ لَمْ يَكُنْ لِأَحَدٍ مِنْ آبَائِي ع إِلَّا وَ قَدْ وَقَعَتْ فِي عُنُقِهِ بَيْعَةٌ لِطَاغِيَةِ زَمَانِهِ»، كمال الدين و تمام النعمه، شیخ صدوق، تصحیح علی اکبر غفاری، انتشارات اسلامیه، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۸۵.
[۲]. تلخيص الشافى، شیخ طوسی، نشر عزیزی، ج۲، ص۹۵.
[۳]. الغیبه، محمد بن ابراهیم نعمانی، نشر صدوق، تهران، ۱۳۹۷ق، ص۲۹۶-۲۹۵.