چکیده: ارتباط با دیگران و معاشرت با مردم از لوازم زندگی اجتماعی و موافق با فطرت انسان می باشد. زیرا دو احتمال در ریشه کلمه انسان است یا از «نسی» به معنی فراموشی است یا از «انس» گرفته شده؛ چون موجودی اجتماعی است است و گریزان و گوشه گیر نیست.
ارتباط با دیگران و معاشرت با مردم از لوازم زندگی اجتماعی و موافق با فطرت انسان می باشد. زیرا دو احتمال در ریشه کلمه انسان است یا از «نسی» به معنی فراموشی است یا از «انس» گرفته شده؛ چون موجودی اجتماعی است است و گریزان و گوشه گیر نیست.
قطعا در این دوستی ها آدابی هم لازم به ذکر است که در روایات و آیات به آن اشاره شده، انسانی که با دوستی در ارتباط هست هم درست انتخاب کند و هم به او خدمت کند.
امام هادی (علیه السلام) فرمودند: «مَنْ جَمَعَ لَكَ وُدَّهُ وَ رَأْيَهُ فَاجْمَعْ لَهُ طَاعَتَكَ [1] هر كه دوستى و نظر خود را [به طور كامل و صادقانه] در اختيارات گذارد، تو نيز با تمام وجود از او اطاعت كن».
امام هادی (علیه السلام) اطاعت کامل از دوست را مشروط به چند امر کرده اند زیرا در دستورات دینی هر کسی ارزش دوستی و محبت و وقت گذاشتن ندارد. برای همین امام علی (علیه السلام) در نامه 31 به فرزند امام حسن مجتبی (علیه السلام) می فرماید: «لَا تَرْغَبَنَ فِيمَنْ زَهِدَ عَنْك [2] به کسی که از تو دوری می کند رغبت نداشته باش».
اما شروط امام هادی (عليه السلام) براي اطاعت كامل از دوست چیست:
1- صرف کردن تمام تواناییش برای تو
گاهی دیده می شود دوستان برای کمک به دوست بخل و کم کاری می کنند، که این خود مانع برای خیر رساندن به دوست است زیرا از امام علی (علیه السلام) روایت داریم:
«..وَ إِيَّاكَ وَ مُصَادَقَةَ الْبَخِيلِ فَإِنَّهُ يَقْعُدُ عَنْكَ أَحْوَجَ مَا تَكُونُ إِلَيْه [3] از دوستی با بخیل بپرهیز، زیرا چیزهایی را که شدیداً به آن نیاز داری از تو باز می دارد».
پس دوست کم کار به درد نمی خورد و در مواقع نیاز پشت انسان را خالی می گذارد و باعث آبروریزی و بی اعتمادی به دیگر دوستان می شود. اگر دوستی در کمک و یاری و مشورت شما تمام وقت و داراییش را گذاشت پس ما هم از او اطاعت کامل می کنیم.
2- در اختیار گذاشتن محبت و مشورت
دوست خوب باید اگر کاری برای دوستش انجام می دهد همراه با محبت باشد، زیرا کار کم و ناچیز با محبت بسیار جلوه ی بهتر از کار بزرگ ولی بدون محبت یا با منّت است.
مشورت هم از ارکان دوستی است، یعنی یکی از انگیزه های دوست یابی، نیاز به مشاور و هم فکر است. حال دوست باید برای مشورت دوستان وقت گذاشته و این نیاز دوست را جدی بگیرید، نه اینکه طبق نیاز های خودش با دوستش ارتباط داشته باشد.
البته سخت است بر اساس نیاز دیگری با او ارتباط داشت و نیاز های خودمان را در اولویت بعدی قرار دهیم، ولی دوستی مورد تاکید در روایات این سختی ها را دارد برای همین امام علی (علیه السلام) به فرزندش امام حسن (علیه السلام) فرمود: «به هنگام سخت گیریش نرمش و به هنگام جرم، عذرش را بپذیر، آن گونه كه گویا تو بنده او هستى و او صاحب نعمت توست. اما بر حذر باش از اینكه این كار را در غیر محلش قرار دهى یا درباره كسى كه اهلیّت ندارد به كار بندى». [4]
پس اگر دوست برای ما تمام و کامل وقت بذارد و کم کاری نکند ما هم باید برای اون مثل عبدی خدمتگزار باشیم.
-------------------------------------------
پی نوشت:
[1]. تحف العقول، ابن شعبه حرانى، حسن بن على، تاريخ وفات مؤلف: قرن 4، محقق / مصحح: غفارى، على اكبر، موضوع: اخلاق، زبان: عربى، تعداد جلد: 1، ناشر: جامعه مدرسين، مكان چاپ: قم، سال چاپ: 1404 / 1363 ق، ص 483.
[2]. نهج البلاغة، شريف الرضي، محمد بن حسين، تاريخ وفات مؤلف: 406 ق، محقق / مصحح: صالح، صبحي، موضوع: گوناگون، زبان: عربى، تعداد جلد: 1، ناشر: هجرت، مكان چاپ: قم، سال چاپ: 1414 ق، نامه31.
[3]. نهج البلاغة، شريف الرضي، محمد بن حسين، تاريخ وفات مؤلف: 406 ق، محقق / مصحح: صالح، صبحي، موضوع: گوناگون، زبان: عربى، تعداد جلد: 1، ناشر: هجرت، مكان چاپ: قم، سال چاپ: 1414 ق، نامه31، ص475.
[4]. «وَ عِنْدَ شِدَّتِهِ عَلَى اَللِّینِ وَ عِنْدَ جُرْمِهِ عَلَى اَلْعُذْرِ حَتَّى كَأَنَّكَ لَهُ عَبْدٌ وَ كَأَنَّهُ ذُو نِعْمَةٍ عَلَیْكَ وَ إِیَّاكَ أَنْ تَضَعَ ذَلِكَ فِی غَیْرِ مَوْضِعِهِ أَوْ أَنْ تَفْعَلَهُ بِغَیْرِ أَهْلِهِ» نهج البلاغة، شريف الرضي، محمد بن حسين، تاريخ وفات مؤلف: 406 ق، محقق / مصحح: صالح، صبحي، موضوع: گوناگون، زبان: عربى، تعداد جلد: 1، ناشر: هجرت، مكان چاپ: قم، سال چاپ: 1414 ق، نامه31، ص403.