برخی از عوامل طلاق

ازدواج در فرهنگ اسلامی، پيوندی مقدس است كه موجب حفظ دين، افزايش ثواب عبادات، و به وجود آورنده‌ی مودّت و رحمت است. ازدواج هم‌چنين عاملي مؤثر در حفظ پاك‏‌دامنی و طهارت دل‏‌هاست. رسول گرامی اسلام(صلی‌الله‌و‌عليه‌و‌آل) می‌‏فرمايد: «هركس می‏‌خواهد خدا را در حال پاكيزگی و طهارت ملاقات كند به وسيله‌ی ازدواج عفّت پيشه سازد». [1]

بنابراین با توجه به قداستی که خداوند متعال برای این پیوند قرار داده، اهمیت بسزای حفظ و صیانت این پیوند مقدس روشن می‌گردد. علل و عوامل متعددی سلامت این پیوند مقدس را تهدید می‌کنند؛ آمار‌ها حاکی از این است که این نهاد مقدّس، بالاخص خانواده‌های نو بنیان، مورد تهدید فروپاشی قرار گرفته است، با آن‌که در گذشته‌ی زندگی بشر، تلاش‌های فکری و قانونی برای جلوگیری از طلاق، هرگز به اندازه امروز نبود و مانند امروز درباره‌ی علل پیدایش و افزایش و راه‌های جلوگیری از طلاق به فکر نبودند، اما طلاق در گذشته بسیار کمتر از امروز بود. طبیعی است علت افزایش طلاق در دنیای امروز وضعیت زندگی اجتماعی، اعتقادات و اخلاق انسان مدرن است که علل طلاق و گسست خانواده را فزونی بخشیده است.

دنیای مدرن، انسانی را پرورانده است که اصل در زندگی او لذت و بهره‌مندی فرد و ارضاء خواسته‌های شخصی اوست. مجله نیوزویک می‌نویسد: «علت طلاق در ازدواج‌های ده یا بیست ساله‌ی اخیر، ناسازگاری نیست، بلکه بی­‌میلی به تحمل ناسازگاری‌های دیرین و هوس برای درک لذت بیشتر و کام‌جویی‌های دیگر است. در عصر قرص‌های ضد حاملگی و دوران انقلاب جنسی و اعتلای مقام زن، این عقیده در میان بسیاری از زنان قوت گرفته که خوشی و لذت، مقدم بر استواری و نگه‌داری کانون خانوادگی است. زن آمریکایی امروز، کام‌جوتر از زن دیروزی بوده و در برابر نارسای‌های آن، کم تحمل‌تر از مادر بزرگ خویش است.[2]

لذا بر آن شدیم در نوشتاری کوتاه علل و عواملِ فروپاشی خانواده‌ها (و به اصطلاح قرآنی و دینی «طلاق» ) را مورد بررسی قرار دهیم؛ علل و عوامل مختلفی می‌توان برای طلاق بیان کرد در این نوشته‌ی کوتاه به یکی از مهم‌تربن علل و عوامل طلاق اشاره می‌شود:

ضعف یا فقدان مبانی اعتقادی و مذهبی
يکی از عوامل مهمّ طلاق، ضعف يا فقدان مباني اعتقادی و مذهبی زن و شوهر است؛ علی‌رغم پيشرفت علم و صنعت، مبانی اعتقادی و ارزشی روز به روز کم‌رنگ‌تر می‌شود و به همان نسبت مشکلات و گرفتاری‌ها افزايش می‌يابد. اگر انسان، خدا محور نشد، بدون شکّ خود محور خواهد شد و در ارتباط با زندگی مشترکش تا زمانی که منافع و لذت جويی‌اش اقتضا کند، ادامه می‌دهد، در غير اين‌صورت به اندک بهانه‌ای صحنه را ترک می‌کند و بساط کامجويی‌اش را در جای ديگری پهن می‌نمايد.

تقویت مبانی اعتقادی زن و شوهر موجب می‌شود تقوی و خویشتن‌داری در این دو افزایش یابد؛ با عمل کردن به احکام الهی و دوری گزیدن از محرمات الهی و در نتیجه پاک ماندن چشم از مشاهده‌ی مناظر حرام و پاک ماندن گوش از شنیدن آواز های حرام، زن و شوهر به چیزی جز رضایت خداوند سبحان فکر نمی‌کنند و رضایت خداوند هم در عمل کردن به فرامین اوست که زن و شوهر را به خوش‌اخلاقی دعوت کرده‌اند.

با تأمل در پاره‌ای از روایات در خصوص تحکیم پیوند زناشوئی و جلوگیری از هر نوع تنش و اختلال در این پیوند مبارک، در می‌یابیم که اسلام، اهمیت بسزائی در این‌باره قائل شده است؛ در آیات و روایات، رهنمودهای کاربردی وحیاتی برای تحکیم این پیوند مبارک بیان شده است؛ در این مجال کوتاه به یکی از آیات اشاره کرده و همین آیه را با روایات اهل‌بیت(علیهم‌السلام) تبیین می‌کنیم:

خداوند سبحان تصریح می‌کند که معاشرت به معروف با زنان داشته باشید: «و عاشِروهُنَّ بِالمَعروف»[نساء/۱۹] معاشرت به معروف، از يك سو باعث دوام و قوام يافتن زندگى مشترك و شيرين شدن آن، براى هر يك از زن و شوهر خواهد شد. از سوى ديگر موجب شكوفا شدن استعدادهاى زن مسلمان مى‌شود و عاملى براى پيشرفت او در زندگى مى‌گردد. معاشرت به معروف، مصاديق فراوانى دارد و شامل بسيارى از امور اخلاقى مى‌گردد كه در اين جا، مجال بحث در مورد همه‌ی آن‌ها نيست و تنها به برخى از مصاديق مهمّ آن اشاره کرده و توضيح مختصرى در رابطه با آن داده خواهد شد.

مصادیق معاشرت به معروف
1. حسن خلق
رسول‌خدا(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) می‌فرماید: «اولین اولین چیزی که در روز قیامت در میزان اعمال بنده قرار می گیرد، اخلاق پسندیده اوست».[3] معناى حسن خلق خنده رو بودن و گشاده رو بودن نيست، اگر چه اين رفتارها را نيز شامل مى‌شود؛ بلكه معناى فراتر از خنده رويى دارد. «حسن خلق به معناى تحمل و سعه‌ی صدر است؛ حسن خلق به معناى رها نكردن حقّ و ترك باطل است».[2]

2. اكرام و احترام
اسلام دو جنس زن و مرد را در گوهر انسانى و شرافت، يكى مى‌داند و از اين لحاظ تفاوتى بين ايشان قائل نيست. قرآن‌كريم تمام انسان‌ها را بدون در نظر گرفتن جنسيت و نژاد و ... داراى كرامت مى‌داند. آیه‌ی «ولَقَد كَرَّمنا بَنى آدَم»[اسراء/70] اشاره به اين اصل مهمّ و اساسى است، اما در اين ميان، اكرام و احترام نسبت به زن جايگاه خاص و ممتازى دارد. پيامبر اكرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) در اين مورد فرمودند: «جز كسى كه بهره‌اى از كرامت برده باشد، زنان را احترام و اكرام نمى‌كند و به زنان، اهانت نمى‌كند، مگر انسان پست».[5]

3. محبّت و اظهار آن
اصل مهر و محبّت و علاقه همسران نسبت به هم را خداوند متعال، در وجود زوجين قرار داده است.[6] اين محبّت و علاقه با شروع زندگى مشترك تولد مى‌يابد و با ادامه زندگى، استحكام پيدا مى‌كند و تثبيت مى‌شود. امام صادق(علیه‌السلام) در رابطه با اهميّت محبت به زن مى‌فرمايد: «از اخلاق پيامبران دوست داشتن زنان است.»[7] و نيزدر جايى ديگر فرمودند:« هر كس ما را بيشتر دوست بدارد، زنان را بيشتر دوست خواهد داشت».[8] در فرهنگ غنى اسلام اظهار محبت، يكى از لوازم دوست داشتن است. اما در روابط بين زوجين كه مظهر كامل عشق و علاقه است، اين اظهار محبت، جايگاه ويژه‌اى دارد.

4. پوشاندن عيوب همسر
زن و مرد در ارتباط و معاشرت با هم بايد عيوب يكديگر را بپوشانند و يكديگر را از گناه و خطا و اشتباه حفظ نمايند. چنان كه قرآن كريم در اين رابطه مى‌فرمايد: «هُنَّ لِباسٌ لَكُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنّ...»[بقره/187] از آن‌جا كه لباس، انسان را مى‌پوشاند و حفظ مى‌كند، زن و مرد به لباس تشبيه شده‌اند. يعنى زن و مرد، هر يك طرف مقابل را از رفتن به دنبال فسق و فجور و اشاعه دادن آن در بين ديگران، حفظ مى‌كنند.[9] پس زن و مرد بايد همانند لباس هم باشند، هم يك‌ديگر را از خطا و اشتباه حفظ كنند و هم هر يك زينت ديگرى به حساب آيد و به او افتخار كند. اين رابطه تنگاتنگ و متقابل، در يك تشبيه خيلى ساده و كوتاه بيان شده است و نشان دهنده‌ی ارتباط صميمانه و پر از صدق و دوستى دو همسر نسبت به هم است.

حاصل سخن اینکه: اصل مهم و اساسی در حفظ نهاد مقدس خانواده از دیدگاه آیات و روایات، تقویت بنیه‌های اعتقادی است، انسانی که اعتقاد راسخی در دین داشته باشد با عمل نمودن به رهنمودهای دین اسلام در ارتباط با خانواده، در حفظ این نهاد مقدس تلاش مضاعف خواهند نمود و در نتیجه امکان طلاق بسیار بسیار کم خواهد شد. بنابراین به زوج هایی که در آستانه‌ی ازدواج هستند و یا به تازگی به این سنّت مقدس عمل کردند و ازدواج نمودند، توصیه می‌شود در تقویت بنیه‌های اعتقادی خود کوشا باشند. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پى‌نوشت
[1]. «مَنْ احَبَّ ان يلقى الله طاهراً مطهّراً فليَتَعفّفَ بزوجة» (حسين نورى طبرسى، مستدرك الوسائل، قم، مؤسسة آل البيت، 1408 ق، ج 14، ص 150، باب 1، ح 5.)
[2]. شَلیت، وندی و دیگران؛ فمینیسم در آمریکا تا سال 2003، معصومه محمدی و دیگران، چاپ دوم، دفتر نشر معارف، قم، 1383
[3]. «اَوَّلُ ما یُوضَعُ فی میزانِ الْعَبْدِ یَوْمَ القِیامَةِ حُسْنُ خُلُقِهِ» محمدى رى شهرى، ميزان الحكمه، ج،۳ پيشين، ص۱۴۰.
[4]. عبدالله جوادى آملى، مبادى اخلاق در قرآن، چاپ دوم، قم مركز نشر اسراء، ۱۳۷۸ ه ش، ص۱۵۸.
[5]. «ما اكرم النساء الا كريم ولا اهانهن الا لئيم» علاءالدين على بن حسام الدين المتقى الهندى، كنزالعمال فى سنن الاقوال و الافعال، ج،۱۶ بيروت، مؤسسه الرساله، ۱۴۰۹ ه ق، ص،۳۷۱ حديث ۴۴۹۴۳/ جلال الدين عبدالرحمن بن ابى بكر السيوطى، الجامع الصغير، ج،۱ بيروت، دارالفكر، بى تا، ص،۶۳۲ حديث ۴۱۰۲.
[6]. « ومن آياته أن خلق لكم من أنفسكم أزواجاً لتسكنوا اليها و جعل بينكم موده و رحمه»[ روم/ 21]
[7]. « من اخلاق الأنبياء حب النساء» محمدبن حسن الحر العالملى، وسائل الشيعه، ج،۲۰ پيشين، باب استحباب حب النساء... ص،۲۲ حديث۲.
[8]. «كل من اشتدلنا حبا اشتد للنساء حباً...» همان ص،۲۴ حديق۱۲.
[9]. سيد محمد حسين طباطبايى، الميزان، ترجمه سيد محمدباقر موسوى همدانى، ج،۲ پيشين، ص۶۴.