نگاهی به موسیقی حرام

باتوجه به علاقه فراوانی که در  زمینه موسیقی موجود میباشد،بر ان شدیم پس از اتمام مبحث شیرین رقص،به بیان احکامه موسیقی بپردازیم
پس با ما باشید...

«و من النَّاس من یشترى لهو الحدیث لیضلَّ عن سبیل اللَّه بغیر علمٍ»(1) «و برخى از مردم سخنان بیهوده را مى‏خرند تا مردم را از روى نادانى، از راه خدا گمراه سازند».

«موسیقى»- یا «موسیقیا»- واژه‏اى یونانى است كه در فرهنگ لغت، معادل «غنا» است ولى در حوزه مفاهیم دینى و اصطلاح فقه، با یكدیگر تفاوت دارد. «غنا» در اصطلاح شرعى عبارت است از: «آوازى كه از حنجره آدمى بیرون آمده و در گلو چرخانده (چهچهه) شود و در شنونده حالت سرور و وجد ایجاد كند و مناسب با مجالس لهو و خوش‏گذرانى باشد». اما موسیقى به «صوت و آهنگى گفته مى‏شود كه از آلات موسیقى، پدید آید». بر این اساس بین موسیقى علمى و موسیقى فقهى، عموم و خصوص مطلق است.(2)

در قرآن چند آیه در این مورد نازل شده است كه با توجه به بعضى از آیات قرآن و احادیث، حرمت غنا و موسیقى لهوى، به خوبى ثابت مى‏شود.(3) افزون بر آن، تمامى فقیهان شیعى نیز بر حرمت موسیقى و غنا اتفاق نظر دارند.(4)

با بررسى كوتاه در قرآن و روایات و سخن روان شناسان، مى‏توان موارد ذیل را از فلسفه‏هاى حرمت موسیقى دانست:

1. انسان را به فساد و فحشا گرایش مى‏دهد.(5)

2. او را از یاد خدا غافل مى‏سازد.(6)

3. بر روان و اعصاب، تأثیر سویى دارد.(7)

در زمینه غنا و موسیقى توجه به چند نكته بایسته است:

 یكم. هر نوع آواز و آهنگى، حرام شمرده نمى‏شود بلكه تنها آهنگ‏هاى مناسب با مجالس لهو و فساد، مشمول حرمت است و گوش دادن به آهنگ‏هایى كه از این مشخصه عارى بوده و یا مشكوك به نظر مى‏رسد، اشكال ندارد.

 دوم. طرب و لهو، دو واژه كلیدى است كه در باب غنا و موسیقى به كار مى‏رود. «طرب» به حالت سبك وزنى و سبك عقلى گفته مى‏شود كه در اثر شنیدن آواز یا آهنگ، در روان و نفس آدمى پدید مى‏آید و او را از حد اعتدال خارج مى‏كند. این امر تنها به حالت شادى اختصاص نمى‏یابد بلكه ممكن است از آهنگ‏هاى غم و حزن آور نیز به دست آید.(8)(9) «لهو» سازگارى و هم‏نوایى آواز و آهنگ نواخته شده با مجالس فساد و خوش‏گذرانى است بدین معنا كه ممكن است نغمه‏اى طرب‏انگیز نباشد ولى از نغمه‏هایى باشد كه فقط در جلسات فاسقان و هواپرستان رایج باشد. به این آهنگ لهوى مى‏گویند و اگر از هر دو مشخصه (طرب و لهو) برخوردار باشد، به آن مطرب لهوى مى‏گویند.

تمامى مراجع تقلید، «لهوى بودن» را جزء و قید موسیقى حرام مى‏دانند ولى در قید «طرب‏انگیزى» اختلاف نظر دارند.(10)

 سوم. آلات موسیقى دو قسم است: آلات مختص حرام و آلات مشترك.

«آلات مختص» به آلاتى از موسیقى گفته مى‏شود كه نوعاً در لهو و لعب به كار مى‏رود و منفعت حلالى در بر ندارد. «آلات مشترك» به آلاتى از موسیقى گفته مى‏شود كه هم براى منافع مشروع و حلال به كار مى‏رود و هم براى منافع نامشروع و حرام.

استفاده از آلات مختص به هیچ وجه جایز نیست ولى آلات مشترك بستگى به كیفیت نواختن آن دارد. بیشتر مراجع تقلید(11) استفاده از آلات مشترك را به طور مطلق حرام نكرده‏اند بلكه براساس كیفیت نواختن آن فتوا داده‏اند.

پى‏ نوشت‏

 (1) لقمان (31)، آیه 6.

 (2) ر. ك: امام خمینى، المكاسب المحرمة، ج 1، ص 198- 224 حسینى، على، الموسیقى، ص 16 و 17 آیت‏الله تبریزى، استفتاءات، س 1046 و 1047 و 1048 آیت‏الله فاضل، جامع‏المسائل، ج 1، س 974 و 978 و 979.

 (3) رك: لقمان (31)، آیه 6 فرقان (25)، آیه 72 مؤمنون (23)، آیه 3 حج (22)، آیه 30 قصص (28)، آیه 55.

 (4) عده‏اى از فقیهان دین در كتب استدلالى خود و برخى از نویسندگان در نوشته‏هاى فارسى اظهار مى‏دارند كه دو تن از فقیهان شیعى) فیض كاشانى و محمد باقر سبزوارى (قائل به حلیت غنا هستند ولى با كمى تأمل و درنگ در كلام آنان، در خواهیم یافت كه آنان نیز در اصل حرمت غنا تردیدى ندارند و تنها در برخى ویژگى‏ها و خصوصیات با آنان اختلاف نظر دارند. ر. ك: سیدابوالقسم، خویى، مصباح الفقاهه، ج 1، باب الغناء امام خمینى، المكاسب المحرمة، ج 1، باب الغناء.

 (5) در حدیثى از نبى اكرم‏صلى الله علیه وآله آمده است:» الغناء رقیَّة الزِّنا «» غنا نردبان زنا است «: بحارالانوار، ج 76، باب 99، الغناء.

 (6) در آیه 6 از سوره» لقمان «یكى از عوامل گمراهى از سبیل الهى» لهو الحدیث «دانسته شده و» لهو «آن چیزى است كه انسان را به خودش آنچنان مشغول كند كه باعث غفلت و بازماندن از كارهاى مهم‏تر شود، و در روایات اسلامى از آن به» غنا «تفسیر شده است: وسائل الشیعه، ج 12، باب 99، ابواب مایكتسب به.

 (7) ر. ك: تفسیر نمونه، ج 17، ص 24.

 (8) المكاسب المحرمه، ج 1، باب الغناء.

 (9) همان

 (10) آیات عظام آیت‏الله سیستانى، آیت‏الله تبریزى، آیت‏الله وحید و آیت‏الله مكارم، موسیقى لهوى را حرام مى‏دانند اگرچه طرب‏انگیز نباشد.

 (11) آیةاللّه آیت‏الله بهجت و آیةاللّه آیت‏الله صافى، استفاده از هر نوع آلات موسیقى را حرام مى‏دانند.