چکیده: امیرالمومنین (علیه السلام): «خداوند سبحان، استغفار را سبب فزونى روزى و رحمت خلق قرار داده، و فرموده از پروردگارتان طلب آمرزش كنيد كه او بسيار آمرزنده است، باران پر بركت آسمان را بر شما مى فرستد».
به حکم اینکه انسان مخلوق خداوند است و در دنیا زندگی می کند، پیوندی ناگسستنی با پروردگار عالم و جهان هستی دارد.
و رابطه ی خدا، دنیا، و انسان سه ضلع یک مثلث را تشکیل می دهد. همانطور خداوند فرموده اعمال و رفتار انسان در حوادث عالم تاثیرگذار است. و این مطلب یکی از اصول قرآنی است که در آیات متفاوت بدان اشاره شده است.
چه اعمال خوب و نیکو باشد و چه گناه و معصیت هر دوی آن که از انسان صادر بشود در عالم و حوداث آن تاثیر گذار است.
از آيات مختلف قرآن، اين نكته به خوبى استفاده مى شود كه ايمان و عدالت مايه آبادى جامعه ها، و كفر و ظلم و گناه مايه ويرانى است.
در سوره اعراف آمده است: «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَيْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ [اعراف/96] اگر اهل شهرها و آبادي ها ايمان بياورند و تقوا پيشه كنند درهاى بركات آسمان و زمين را به روى آنها مى گشائيم».
و در سوره روم مى خوانيم: «ظَهَرَ الْفَسادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ [روم/41] فساد در خشكى و دريا بر اثر اعمال مردم ظاهر شد».
و در سوره شوری می فرماید: «وَ ما أَصابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ [شوری/30] هر مصيبتى به شما مى رسد به خاطر اعمال شما است».
اين رابطه تنها يك رابطه معنوى نيست، بلكه علاوه بر رابطه معنوى كه آثارش را به خوبى مى بينيم رابطه مادى روشنى نيز در اين زمينه وجود دارد.
كفر و بى ايمانى سرچشمه عدم احساس مسئوليت، و فراموش كردن ارزش هاى اخلاقى است، و اين امور سبب از ميان رفتن وحدت جوامع، متزلزل شدن پايه هاى اعتماد و اطمينان و به هم خوردن تعادل اجتماعى است.
بديهى است كه جامعه اى كه اين امور بر آن حاكم گردد به سرعت عقب نشينى مى كند و راه سقوط و نابودى را پيش خواهد گرفت. و اگر مى بینیم جوامعى هستند كه با وجود عدم ايمان و تقوا از پيشرفت نسبى وضع مادى برخوردارند آن را نيز بايد مرهون رعايت نسبى بعضى از اصول اخلاقى بدانيم كه ميراث انبياى پيشين و نتيجه زحمات رهبران الهى و دانشمندان و علما در طول قرنها است.
علاوه بر آيات فوق در روايات اسلامى نيز روى اين معنى زياد تكيه شده است كه استغفار و ترك گناه سبب فزونى روزى و بهبودى زندگى مى شود.
در حديثى از على (علیه السلام) آمده كه فرمود: «اكثر الاستغفار تجلب الرزق. زياد استغفار كن تا روزى را به سوى خود جلب كنى».[1]
در حديث ديگرى از پيغمبر اكرم (صلی الله علیه و آله) چنين نقل شده كه فرمود: «كسى كه خداوند نعمتى به او بخشيده شكر خدا را بجا آورد، و كسى كه روزيش تاخير كرده از خدا طلب آمرزش كند، و كسى كه بر اثر حادثه اى غمگين گردد بگويد: لا حول و لا قوة الا باللَّه».[2]
شخصی بنام ربيع بن صبيح مى گويد نزد امام حسن (علیه السلام) بودم، مردى از در وارد شد و از خشكسالى آباديش شكايت كرد، امام به او فرمود: «استغفار كن».
ديگرى آمد از فقر شكايت كرد، به او نيز فرمود «استغفار كن».
سومى آمد و به او گفت: دعا كن خداوند پسرى به من بدهد به او هم فرمود: «استغفار كن».
ربيع مى گويد (من تعجب كردم) و به ایشان گفتم هر كس نزد شما مى آيد و مشكلى دارد و تقاضاى نعمتى می کند به او همين دستور را مى دهید و به همه مى فرمایید استغفار كنيد و از خدا طلب آمرزش نمائيد.
ایشان در جواب من فرمود: «آنچه را گفتم از پيش خود نگفتم، من اين مطلب را از كلام خدا كه از پيامبرش نوح حكايت مى كند، استفاده كردم و سپس این آيات از سوره نوح تلاوت فرمودند: «فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كانَ غَفَّاراً يُرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُمْ مِدْراراً وَ يُمْدِدْكُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِينَ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ جَنَّاتٍ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ أَنْهاراً [نوح/ 12-10] به آنها گفتم از گناهان خود در پيشگاه پروردگارتان استغفار كنيد كه او آمرزنده است، تا باران آسمان را پشت سر هم بر شما فرو ريزد و شما را با اموال و فرزندان كمك بخشد و باغ ها و نهرها براى شما قرار دهد».[3]
حقيقت اين است كه مجازات بسيارى از گناهان محروميت هايى در اين جهان است و هنگامى كه انسان از آن توبه كند و راه پاكى و تقوى را پيش گيرد خداوند اين مجازات را از او بر طرف مى سازد.
- - - - - - - - - -
پی نوشت:
[1]. تفسير نور الثقلين. عبد علی بن جمعة العروسی حویزی. جلد 5 صفحه 424.
[2]. همان.
[3]. مجمع البيان. طبرسی فضل بن حسن. جلد 10 صفحه 361.