چرا شیعه امام خود را معصوم می‌داند؟

متكلمان شيعه، در اثبات ضرورت معصوم بودن امام، ادله مختلف عقلی و نقلی را مطرح کرده‌اند. یکی از ادله عقلی مطرح شده توسط علمای شیعه این است که امام چون حافظ شریعت است باید معصوم باشد.

مسئوليت اصلى امام، حفاظت از شرع است و به اين جهت است كه بايد معصوم باشد؛ مگر آن‌كه كسى مدعى شود كه حفاظت از دين، منحصر در امام نمى‌‏باشد و مؤلفه‏‌هاى ديگرى هم هست كه قادر به حفاظت از دين مى‌‏باشد. بايد ببينيم كه آيا بدون امام، حفاظت از دين، تحقق پيدا مى‏‌كند يا نه. راه‌هايى كه به واسطه آن‌ها ممكن است دين حفظ شود، قرآن، سنت، اجماع، قياس و اصل برائت است. اكنون بايد ديد كه آيا اين موارد، قادر به حفاظت از دين هستند يا نه.

الف) قرآن؛ مسلمانان اتفاق دارند كه قرآن نمى‌‏تواند حافظ دين باشد؛ زيرا تفسير و برداشت از قرآن، متفاوت است و از طرف ديگر، حوادثى كه در طول تاريخ رخ مى‏‌دهد، بسيار زياد است و ممكن است تطبيق اين حوادث با قرآن و برداشت احكام مورد نياز، براى هر كسى ميسور نباشد.

ب) سنت؛ سنت نبوى هم نمى‏‌تواند حافظ شرع باشد؛ به همان دليلى كه در بالا گفته شد.

ج) اجماع؛ اعتبار اجماع، به وجود معصوم است و اگر در بين اجماع كنندگان، امام نباشد، احتمال خطا در اجماع هم وجود دارد؛ زيرا احتمال كذب درباره هر يك از افراد اجماع، هست؛ بنا بر اين، احتمال كذب در مجموع آن‌ها هم خواهد بود.

د) قياس؛ قياس، آن است كه براى به دست آوردن حكم مسأله‌‏اى، به موارد مشابه آن استناد كنيم و بگوييم: چون حكم مسأله‌‏اى در فلان مورد، حرمت است، پس حكم اين موارد هم، چون شبيه آن است، حرمت مى‌‏باشد. ولى از آن‌جا كه حاصل قياس، چيزى جز ظن ضعيف نمى‌‏باشد، قياس در استنباط احكام شرعى، حجت نيست؛ بنابراين، حافظ شرع هم نمى‌‏تواند باشد.

ه) اصل برائت؛ منظور از اصل برائت، اين است كه هر گاه نهى يا امرى از جانب شارع در موردى نرسيده باشد، ما مى‌‏توانيم با توجه به برائت، حكم به واجب نبودن يا حرام نبودن كنيم. ولى اين اصل هم نمى‌‏تواند حافظ شرع باشد؛ زيرا اگر برائت بتواند حافظ شرع باشد، بعثت انبيا لازم نبود و انسان مى‌‏توانست به عقل خويش اكتفا كند؛ و حال آن‌كه اكتفا به عقل، صحيح نيست.

و) مجموع موارد بالا؛ مجموع اين‌ها هم نمى‌‏تواند حافظ شرع باشد؛ زيرا در كتاب و سنت، تنازع واقع شده و كتاب و سنت هم از جمله اين مجموع است. قياس نيز حجت نيست؛ بنابراين، بر مجموع هم اشكال وارد خواهد بود.

نتيجه مى‌‏گيريم كه حفاظت از شريعت، تنها به وسيله امام صورت مى‌‏گيرد؛ بنابراين، بايد در جامعه امامی معصوم وجود داشته باشد تا دين را از خطر سقوط و انحراف، حفظ کند.
________________________
پی‌نوشت
[1]. امامت پژوهى(بررسى ديدگاههاى اماميه، معتزله واشاعره)، ص 158.