شرح دعای روز سیزدهم ماه مبارک رمضان

بسم الله الرحمن الرحیم

اللَّهُمَّ طَهِّرْنِی فِیهِ مِنَ الدَّنَسِ وَالْأَقْذَارِ
ای خدا در این روز مرا از پلیدی و کثافات پاک ساز

وَ صَبِّرْنِی فِیهِ عَلَی کَائِنَاتِ الْأَقْدَارِ
و بر حوادث خیر و شر قضا و قدرت صبر و تحمل عطا کن

وَوَفِّقْنِی فِیهِ لِلتُّقَی وَصُحْبَةِ الْأَبْرَارِ
بر تقوی و پرهیزکاری و مصاحبت نیکوکاران موفق دار

بِعَوْنِکَ یا قُرَّةَ عَینِ الْمَسَاکِین
و به یاری خود ای مایه شادی و اطمینان خاطر مسکینان.

فراز اول: خدایا پاکم نما
در روز سیزدهم ماه مبارک رمضان از خدای متعال طهارت و پاکی را مسئلت می نمایم، علاوه بر دعا و در خواست طهارت از خدای متعال لازم به ذکر است، که انسان خود نیز در این خصوص نقش تأثیر گذاری را بر عهده دارد. در واقع خدای متعال راه هکارهای روشنی را برای نایل شدن به طهارت و پاکی را به انسان نشان داده است.

1-استغفار و بازگشت به سوی باری تعالی، 2-احسان و نیکو کاری.
یکی از عوامل مهمی که تأثیر فراوانی در پاکی انسان دارد، توبه و استغفار است. بر اساس روایاتی که در منابع اسلامی وارد شده است. استغفار اکسیری کار آمد برای نجات و خلاصی از آلودگی های گناه و پلیدی هاست.  علامه مجلسی در بحارالانوار روایتی زیبا و خواندنی  از امام علی (علیه السلام)در خصوص تأثیر استغفار بر پاکی انسان نقل می نماید:  «عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (عَلَیْهِ السَّلَامُ)، أَنَّهُ قَالَ: تَعَطَّرُوا بِالاسْتِغْفَارِ لَا تَفْضَحْكُمْ رَوَائِحُ الذُّنُوبِ؛[2]خودتان را با استغفار و توبه معطر کنید، تا بوی بد گناه شما را رسوا نکند!». در ماه رمضان نیز با توجه به برکات و ضیافت گسترده الهی بسیار توصیه به استغفار و بازگشت به سوی باری تعالی شده است. برای نمونه در خطبه ماه شعبانیه از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) در خصوص اهمیت استغفار در ماه رمضان این چنین وارد شده است: «أَیهَا النَّاسُ إِنَّ أَنْفُسَکمْ مَرْهُونَةٌ بِأَعْمَالِکمْ فَفُكّوهَا بِاسْتِغْفَارِکمْ؛[3]‌ای مردم! به درستی که جانهای شما در گرو اعمال شماست؛ پس با استغفار آزادش کنید.»

آثار و برکات
در آیات و روایات، آثار سازنده و ارزشمندی برای استغفار از قبیل صلاح جامعه، نزول برکات الهی، و مصونیت از عذاب دنیوی و اخروی برای آن بیان شده است.

پیشگیری از عذاب الهی
خداوند متعال در سوره انفال استغفار را یکی از عوامل پیشگیری از عذاب الهی معرفی می فرماید: « وَ ما كانَ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَ أَنْتَ فيهِمْ وَ ما كانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَ هُمْ يَسْتَغْفِرُون؛[انفال/33] تا آن گاه كه تو در ميانشان هستى خدا عذابشان نكند و تا آن گاه كه از خدا آمرزش مى‏ طلبند، نيز خدا عذابشان نخواهد كرد».

خیرات و برکات پنچ گانه:
«فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كانَ غَفَّاراً يُرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُمْ مِدْراراً وَ يُمْدِدْكُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنينَ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ جَنَّاتٍ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ أَنْهاراً ما لَكُمْ لا تَرْجُونَ لِلَّهِ وَقاراً؛[نوح/13-10] پس گفتم: از پروردگارتان آمرزش بخواهيد كه او آمرزگار است، تا آسمان- ابر- را بر شما بارنده فرستد. و شما را به مالها و پسران يارى كند و به شما بوستانها دهد و برايتان جويها پديد آرد.چيست شما را كه خداى را به بزرگى باور نداريد- يا از عظمت خدا نمى‏ ترسيد-؟».

رفاه و عمر طولانی
استغفار واقعی عامل دستیابی انسان به زندگی خوب و زیبای توأم با ثروت، رفاه، امنیت و عزّت است. « وَ أَنِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ يُمَتِّعْكُمْ مَتاعاً حَسَناً إِلى‏ أَجَلٍ مُسَمًّى وَ يُؤْتِ كُلَّ ذي فَضْلٍ فَضْلَهُ وَ إِنْ تَوَلَّوْا فَإِنِّي أَخافُ عَلَيْكُمْ عَذابَ يَوْمٍ كَبيرٍ؛[هود/3] و اينكه از پروردگارتان آمرزش بخواهيد و آنگاه به او باز گرديد تا شما را به بهره‏اى نيكو- زندگى نيك دنيا- تا سرآمدى نامبرده- پايان عمر مقدّر- برخوردارى دهد، و به هر بافضيلتى فزونى [پاداش‏] او را ببخشد. و اگر روى بگردانيد، من بر شما از عذاب روزى بزرگ بيمناكم.».

2-احسان و نیکو کاری
از جمله کارهایی که موجب خلاصی از سیاهی گناه و معصیت و سبک شدن بار انسان می شود احسان و نیکوکاری و عمل صالح است. خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: « وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَيِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئاتِ ذلِكَ ذِكْرى‏ لِلذَّاكِرينَ؛[هود/114] در دو طرف روز، و اوايل شب، نماز را برپا دار چرا كه حسنات، سيئات (و آثار آنها را) از بين مى ‏برند اين تذكّرى است براى كسانى كه اهل تذكّرند!».

فراز دوم دعا: خدایا صبورم نما
وَ صَبِّرْنِی فِیهِ عَلَی کَائِنَاتِ الْأَقْدَارِ؛و بر حوادث خیر و شر قضا و قدرت صبر و تحمل عطا کن
انسان و محل زندگی او به نحوی آفریده شده که با آفات، کمبودها، موانع و مصیبتهای فراوانی همراه است و همیشه آفات و مصائبی در اموال، عزیزان، دوستان و... در کمین نعمتهاست که موجب از دست دادن آنها می‌شود؛ از سویی دیگر انسان در معرض حملات شدید تمایلات نفسانی است که همه این موارد ابزار آزمایش انسان توسط خدای متعال به شمار می آیند: [4]«وَ نَبْلُوَکُمْ بِالشَّرِّ وَ الْخَیْرِ فِتْنَةً وَ إِلَیْنا تُرْجَعُون‏‏»؛ [انبیاء/35]و شما را با بدیها و خوبیها آزمایش می ‏کنیم و سرانجام بسوی ما بازگردانده می‏ شوید!».در این میان تنها کسانی از میان موانع و مشکلات، سلامت به مقصد میرسند که با صبر، به قضای الهی راضی شده و تمایلات نفسانی را حبس نموده، و تسلیم امر خداوند گشتند. مصائب گوناگون آنان را از شکر، اطاعت و عبادت خداوند باز نداشته و با وجود تمام مشکلات، خود را به انجام وظایف الهی وادار سازند. [5] علامه مجلسی در کتاب بحار الانوار از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) این چنین روایت نقل می کند: « ثَلَاثٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ جَمَعَ اللَّهُ لَهُ خَيْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ الرِّضَا بِالْقَضَاءِ وَ الصَّبْرُ عِنْدَ الْبَلَاءِ وَ الدُّعَاءُ عِنْدَ الشِّدَّةِ وَ الرَّخَاءِ.[6] كسى كه سه خصلت در او باشد خداوند خير دنيا و آخرت را براى او فراهم مى كند: خشنودى به مقدّرات، صبر در بلا و دعا در سختى و راحتى».

فراز سوم: خدایا  با تقوایم نما
در فراز سوم و پایانی دعای ارزشمند از خدای متعال تمنا می نماییم که ما در زمره ی افراد متقی و پرهیز کار قرار دهد و همنشینی و همراهی با صالحان را روزیمان نماید. تقوا اسم مصدر از ریشه «و ق ی»، در لغت به معنای پرهیز، حفاظت و مراقبت شدید و فوق العاده است.[7]
تقوا در اصطلاح: ۱) تقوا صفتی است که انسان را از گناه و نافرمانی خداوند متعال، باز می‌دارد و بر طاعت و بندگی او برمی‌انگیزد. به شخص متّصف به این صفت، متقی گفته می‌شود.۲) در ادبیات معارف اسلامی به معنای حفظ خویشتن از مطلق محظورات است؛ اعم از محرمات و مکروهات.[8]

برخی آثار تقوا عبارت‌اند:

۱) هدایت: «هذا بَيانٌ لِلنَّاسِ وَ هُدىً وَ مَوْعِظَةٌ لِلْمُتَّقين؛[آل عمران./138]اين، بيانى است براى عموم مردم و هدايت و اندرزى است براى پرهيزگاران».
۲) قدرت تشخیص حق از باطل: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ يَجْعَلْ لَكُمْ فُرْقانا؛[انفال/29]اى كسانى كه ايمان آورده ‏ايد! اگر از (مخالفت فرمان) خدا بپرهيزيد، براى شما وسيله ‏اى جهت جدا ساختن حق از باطل قرار مى‏ دهد».
۳) جلب دوستی پروردگار:«بَلی مَن اَوفی بِعَهدِهِ واتَّقی فَاِنَّ اللّهَ یُحِبُّ المُتَّقین؛[آل عمران/76] آرى، كسى كه به پيمان خود وفا كند و پرهيزگارى پيشه نمايد، (خدا او را دوست مى‏ دارد زيرا) خداوند پرهيزگاران را دوست دارد».
۴) برون‌رفت از تنگناها، نجات از سختی‌ها و شبهات و آسان شدن کارها و مشکلات: «و مَن یَتَّقِ اللّهَ یَجعَل لَهُ مَخرَجـا؛ و مَن یَتَّقِ اللّهَ یَجعَل لَهُ مِن اَمرِهِ یُسرا» [طلاق/2و3]

نیایش آخر: در پایان از خدای متعال این چنین درخواست می نماییم و به یاری خود ای مایه شادی و اطمینان خاطر مسکینان، ما را در زمره ی متقیان، صابران، و مستغفران قرار دهد و همنشینی با صالحان را روزیمان نماید.

پی نوشت ها:

[1].الإقبال بالأعمال الحسنة: ج‏1، ص288.
[2]. عيون أخبار الرضا (عليه السلام): ج‏1، ص296.
[3]. همان.
[4]. طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن: تهران، ناصرخسرو، ۱۳۷۲ش، چاپ سوم، ج‏۷، ص۷۵-۷۴.
[5]. همان.
[6]. بحارالأنوار(ط-بیروت): ج68، ص156، ح71.
[7]. لسان العرب: ج۱۵، ص۴۰۲؛ المصباح، ص۶۶۹، واژه وقی.
[8]. دائرة المعارف قرآن کریم: ج۸، ص۴۴۶؛ مفردات، ص۵۳۰-۵۳۱، واژه وقی.
[9]. مفردات: ص۵۳۱.