جهیزیه مانع ازدواج یا تسهیل‌کننده آن؟

یکی از نگرانی‌های عمده‌ای که در زمان ما بر مساله ازدواج سایه گسترانده است، مساله جهیزیه است که گاه باعث شده ازداج‌ها را به تاخیر بیندازد و حتی زندگی‌های مشترک تازه بنا شده را به لبه پرتگاه جدایی ببرد. حال سوال اینجاست که با این مساله چگونه باید برخورد کرد و کدام فرهنگ را در این زمینه برای حل این مشکل برگزید؟
برای پاسخ به این سوال با اشاره به سوال یکی از کاربران محترم سایت با عنوان "چطور بخواهم در خرید جهیزیه مشارکت کند؟" به دنبال پاسخ به این سوال می‌رویم. این کاربر محترم در سوال خود بیان داشته است: «من یک دختر 25 ساله و دانشجوی ترم آخر فوق لیسانس هستم. سطح اقتصادی خانواده من در حد متوسط هست. مشکلی که برای ازدواج دارم این است که ما کلا برای خرید عقد و مراسم آن، مبلغ 5 میلیون تومان پیش بینی کرده‌ایم و برای جهیزیه 20 الی 25 میلیون تومان. حالا خواستگاری از طبقه بالاتر دارم که فرد بسیار خوب، باایمان و تحصیل کرده‌ای است و آشنایی مختصر خانوادگی هم داریم، ولی من نمی‌دانم چطوری باید به این مسئله اشاره کنم که مثلا قدرت خرید انگشتر نقره را داریم و نمی‌توانیم پلاتین بخریم یا این‌که چون در شهر ما عقد با عروس هست، عقدمان محضری خواهد بود و البته با تعداد مهمان کم و همچنین چطوری از آنها بخواهم که در خرید جهیزیه مشارکت داشته باشند. راستش نمی‌خواهم به خاطر این مسئله این مورد را از دست بدهم؛ چرا که به شدت علاقه‌مند به ازدواج با ایشان هستم».
در پاسخ به این کاربر محترم و با یک نگاه کلی‌تر باید بگوییم: جهزیه در واقع کمکی است که خانواده دختر برای شروع زندگی مشترک دخترشان به او می‌کنند و البته در مناطق مختلف نیز آداب و رسوم متفاوت است. چند ویژگی مهم در بحث جهیزیه وجود دارد که ما باید ابتدا آنها را ذکر کنیم و قطعا مبنای دینی نیز دارد.
1.جهزیه از جانب دختر جدای از نگاه عرفی آن، یک امر واجب، الزام‌آور و تخلف‌ناپذیر نیست.
مهريه حضرت زهرا (سلام‌الله‌عليها) عبارت بود از پول زرهي كه اميرمؤمنان (عليه‌السلام) آن را فروخت و خرج عروسي را تأمين كرد[1] و از همين پول بود كه پيامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) مقداري جهيزيه تهيه كرد و خرج وليمه عروسی را نیز پرداخت. با کمی دقت در این ماجرا مشارکتی بودن تهیه جهزیه کاملا مشخص می‌شود؛ چرا که در واقع با پول حضرت علی (علیه‌السلام) این جهیزیه تهیه شد و در سمت مقابل پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌‍وآله) نیز می‌توانستند آن را تهیه نکنند.
2.با وجود الزام‌آور نبودن تهیه جهیزیه از جانب خانواده دختر، ولی نمی‌توان این سنت حسنه را نیز کتمان کرد.
با وجود این‌که الزامی در کار نیست، ولی خانواده دختر نیز باید بدانند که با این کار حمایت از فرزند خود را اثبات کرده‌اند و او را برای شروع زندگی دل‌گرم کرده‌اند و به نوعی با زبان عمل به دختر و دامادشان گفته‌اند که اگر کاستی‌هایی در ابتدای زندگی دارید، ما در این زمینه حامی شما هستیم و شما می‌توانید روی آن حساب باز کنید.
3.تهیه جهیزیه نیز شروط و محدویت‌هایی دارد که باید رعایت شود.
از جمله شروط و در واقع حدود آن این است که اولا در حد توان باشد و ثانیا به تجمل‌گرایی ختم نشود و ثالثا بی‌منت باشد که هرکدام از این‌ها مطابق با مبانی دینی هستند که در این‌جا فرصت ذکر آنها نیست.
حال با توجه به این اصولی که بیان شد، توصیه‌هایی را در ادامه تقدیم می‌نماییم که ان‌شاءالله راه‌گشا خواهد بود.
1. با وجود ضرورت مطرح کردن اصل بحث، ولی نیازی نیست از همان ابتداء مساله را مطرح کرد، بلکه باید بگذارید جلسات ابتدایی خواستگاری بگذرد و شناخت آنها نسبت به موارد اصلی مانند اعتقادات و اخلاقیات و... تکمیل گردد.
2. اگر در آن موارد تفاهم حاصل شد و هر دو به این نتیجه رسیدید که تناسب لازم را دارید، در مرحله بعد می‌توانید با پرسیدن یک سوال که نظرشان درباره تهیه جهیزیه به چه صورت است، نظر آنها را جویا شوید.
3. اگر قبل از آن، شما این اطمینان را به آنها داده باشید که همان‌گونه که دین مبین اسلام بر تسهیل در امر ازدواج تاکید دارد، شما و خانواده‌تان در این مسیر تا آنجایی که ممکن است و توان شما اجازه می‌دهد از هیچ‌ کمکی دریغ نخواهید کرد، به نظر می‌رسد برای رسیدن به تفاهم در این باره مشکل چندانی پیش روی شما نخواهد بود. یکی از بهترین اطمینان‌ها از جانب خانواده دختر کم‌گرفتن مهریه است.
این مطلب را در انجمن دنبال کنید: چطور بخواهم در خرید جهیزیه مشارکت کند
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پی‌نوشت:
1. توفيق ابو علم، فاطمه زهرا، ترجمه صادقي، تهران، نشر اميرکبير، ص154.
منبع برای مطالعه بیشتر:
*مهريه و جهيزيه در اسلام و ايران، غلامرضا شفق، مركز پژوهش هاي اسلامي صدا و سيما، ناشردفتر عقل، نوبت چاپ: اول / 1388