شرح دعای روز بیست و سوم ماه مبارک رمضان

بسم الله الرحمن الرحیم
اَللّـهُمَّ اغْسِلْنى فیهِ مِنَ الذُّنُوبِ؛ خدایا در این روز مرا از گناهان پاکیزه گردان
وَطَهِّرْنى فیهِ مِنَى الْعُیُوبِ؛ و از هر عیب پاک ساز
وَامْتَحِنْ قَلْبى فیهِ بِتَقْوَى الْقُلُوبِ؛ و دلم را در آزمایش رتبه دلهای اهل تقوی بخش,
یا مُقیلَ عَثَراتِ الْمُذْنِبینَ؛ ای پذیرنده عذر لغزشهای گناهکاران.».[1]

شرح دعای روز بیست و سوم ماه مبارک رمضان

فراز اول: خدایا من را از گناه پاک کن
در روز بیست سوم ماه مبارک رمضان از خدای متعال در خواست می نماییم که ما را از گناه و آلودگی های اخلاقی پاک نماید. سؤال با چه چیزی می توان از گناه و آلودگی های اخلاقی نجات پیدا کرد. بر اساس آموزه های اسلامی بهترین راهکار برای نجات و خلاصی از گناه استغفار و توبه به در گاه الهی است. توبه و استغفار اکسیری ارزشمندی است که علاوه بر پاک نمودن انسان از گناه و خبائث زمینه برکات فراوانی برای انسان می شود.

مفهوم شناسی استغفار و توبه:
واژه استغفار به معنای درخواست مغفرت،[2] از ریشه «غ ف ر» به معنای پوشش است.[3] استغفار در اصطلاح، به معنای درخواست زبانی یا عملیِ[4] آمرزش[5] و پوشش گناه[6] از پیشگاه خداوند، و هدف از آن درخواست مصونیت از آثار بد گناه و عذاب الهی است.

جایگاه و اهمیت استغفار و توبه در آیات و روایات.
آیات بی شماری از قرآن کریم حاکی از اهمیت و ارزش استغفار و توبه در زندگی است. در آیاتی خداوند متعال به صراحت بندگان را توصیه به توبه و بازگشت به سوی خود امر می نماید. «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً عَسى‏ رَبُّكُمْ أَنْ يُكَفِّرَ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ وَ يُدْخِلَكُمْ جَنَّاتٍ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهار؛[تحریم/8] اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد بسوى خدا توبه كنيد، توبه‏اى خالص اميد است (با اين كار) پروردگارتان گناهانتان را ببخشد و شما را در باغهايى از بهشت كه نهرها از زير درختانش جارى است وارد كند». در خصوص اهمیت و ضرورت استغفار و توبه به درگاه الهی بخصوص در ماه مبارک رمضان در خطبه شعبانیه از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله و سلم) این چنین نقل شده است:  «أَیهَا النَّاسُ إِنَّ أَنْفُسَکمْ مَرْهُونَةٌ بِأَعْمَالِکمْ فَفُكّوهَا بِاسْتِغْفَارِکمْ وَ ظُهُورُکمْ ثَقِیلَةٌ مِنْ أَوْزَارِکمْ فَخَفِّفُوا عَنْهَا بِطُولِ سُجُودِکمْ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ تَعَالَی ذِکرُهُ أَقْسَمَ بِعِزَّتِهِ أَنْ لایعَذِّبَ الْمُصَلِّینَ وَ السَّاجِدِینَ وَ أَنْ لایرَوِّعَهُمْ بِالنَّارِ یوْمَ یقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعالَمِینَ؛[7] مردم! به درستی که جان های شما در گرو اعمال شماست؛ پس با استغفار آزادش کنید و پشتهای شما از گناهانتان سنگین است، پس به طول دادن سجود، آن را سبک سازید و بدانید که خدا به عزّت خود سوگند یاد کرده است که نمازگزاران و سجده  کنندگان را عذاب نکند و آنها را به آتش جهنّم در روز قیامت نترساند».

توبه نصوح آن است كه واجد چهار شرط باشد:
1-پشيمانى قلبى، استغفار زبانى، ترك گناه، و تصميم بر ترك در آينده.
2-بعضى ديگر گفته ‏اند:" توبه نصوح" آن است كه واجد سه شرط باشد: «ترس از اينكه پذيرفته نشود، اميد به اينكه پذيرفته شود، و ادامه اطاعت خدا».[8]

کتاب تحف العقول روایتی از رسول اكرم (صلى الله عليه و آله) در خصوص توبه کننده واقعی نقل می نماید: «اَمّا عَلامَةُ التّائِبِ فَاَربَعَةٌ: اَلنَّصيحَةُ لِلّهِ فى عَمَلِهِ وَ تَركُ الباطِلِ وَ لُزومُ الحَقِّ وَ الحِرصُ عَلَى الخَيرِ؛[9] نشانه توبه كننده چهار است: عمل خالصانه براى خدا، رها كردن باطل، پايبندى به حق و حريص بودن بر كار خير».

فراز دوم: خدایا از عیب ها پاکم نما
وَطَهِّرْنى فیهِ مِنَى الْعُیُوبِ؛ و از هر عیب پاک ساز
اگر قرار باشد عیوب و نواقصی های انسان را بشماریم این نوشتار تحمل ذکر همه آنها را نخواهد داشت. بر اساس فرهنگ و ادب اسلامی هر گونه ویژگی و علامتی که موجب تضعیف و تخریب شخصیت و جایگاه انسانی در ارتباط انسان با خدا و ارتباط انسان به خودش و دیگران باشد، آن علامت و ویژگی برای انسان عیب محسوب می شود. با این بیان  می توان مجموعه رذایل اخلاقی و گناهان را برای انسان عیب و ضعیف بر شمرد که می بایست از همه آن موارد اجتناب کرد و به خدای متعال پناه برد.

فراز سوم: قلبم را همانند قلب پرهیزکاران قرار ده
وَامْتَحِنْ قَلْبى فیهِ بِتَقْوَى الْقُلُوبِ ؛و دلم را در آزمایش رتبه دلهای اهل تقوی بخش».
متقین از جمله افراد شاخصی هستند که در قرآن و روایات علاوه بر بزرگداشت مقام ایشان صفات و ویژگی های ممتازی برای ایشان ذکر شده است. در این فراز از دعا ما نیز از خدای متعال در مسئلت می نماییم که قلب و  جان ما را به مرتبه قلوب متقین برساند افراد ممتازی که تقوای درونی ایشان موجب شده است که گرد گناه و رذایل اخلاقی نگردند و همواره خود را در پیشگاه الهی حاضر بدانند. سید رضی در کتاب شریف نهج البلاغه از امام علی(علیه السلام) در خطبه مفصلی صفات شاخص متقین را این چنین بر می شمرد: « فَالْمُتَّقُونَ فِیهَا هُمْ أَهْلُ الْفَضَائِلِ: مَنْطِقُهُمُ الصَّوَابُ، وَ مَلْبَسُهُمُ الاِقْتِصَادُ، وَ مَشْیُهُمُ التَّوَاضُعُ. غَضُّوا أَبْصَارَهُمْ عَمَّا حَرَّمَ اللّهُ عَلَیْهِمْ، وَ وَقَفَوا أَسْمَاعَهُمْ عَلَى الْعِلْمِ النَّافِعِ لَهُمْ. نُزِّلَتْ أَنْفُسُهُمْ مِنْهُمْ فِی الْبَلاَءِ کَالَّتِی نُزِّلَتْ فِی الرَّخَاءِ؛[10] پرهیزکاران در این دنیا صاحب فضایلى هستند: گفتارشان راست، لباسشان میانه روى و راه رفتنشان تواضع و فروتنى است. چشمان خویش را از آنچه خداوند بر آنان حرام کرده فرو نهاده اند و گوشهاى خود را وقف شنیدن علم و دانشى کرده اند که براى آنان سودمند است، حال آنان در بلا همچون حالشان در آسایش و رفاه است».

نیایش آخر: یا مُقیلَ عَثَراتِ الْمُذْنِبینَ؛ ای پذیرنده عذر لغزشهای گناهکاران از  تقصیر و گناه ما در گذر و ما را در زمره ی متقین و پرهیز کاران درگاهت قرار بده.

پی نوشت ها:
[1]. إقبال الأعمال: ج‏1، ص216.
[2]. شمس العلوم، ج ۸، ص۴۹۸۲.
[3]. لسان العرب، ج ۵، ص۲۶. النهایه، ج ۳، ص۳۷۳، «غفر».
[4]. مفردات، ص۶۰۹.
[5]. کشف الاسرار، ج ۲، ص۴۶.
[6]. التحریرو التنویر، ج ۴، ص۹۲.
[7]. عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج 1، ص295.
[8]. تفسير نمونه، ج‏24، ص290.
[9]. تحف العقول ص 20.
[10]. نهج البلاغة (للصبحي صالح)، ص303.