ویرانی آخرت با حب دنیا

بسم الله الرحمن الرحیم

مقدمه
بنا بر تعلیمات اسلامی، استفاده از دنیا و بهره مندی از آن بد نیست و چیزی که در این میان بد است؛ حب دنیا و وابستگی به آن است. کسانی که بنا به حب دنیا داشتن، دنیا خویش را آباد، ولی آخرت خویش را تباه ساخته اند؛ در فردای قیامت یار و یاوری نخواهند داشت و سر و کارشان با عذاب الهیست.

دنیا مقدمه ی آخرت
حضرت امیرالومنین علی (علیه السلام) می فرماید: «الدّنيا مزرعة الاخرة؛[1] دنیا مزرعه آخرت است» پیام این حدیث کوتاه ولی پر مغز، این است که از دنیا باید به مانند یک مزرعه به سود آخرت استفاده کرد. بهتر است برای روشن تر شدن بحث، به یک حدیث دیگر از امیر بیان علی (علیه السلام) تمسک جوییم. آن حضرت وقتی برای عیادت یکی از اصحابش ــ علاء بن زیاد حارثی ــ رفته بودند، از آنجا که منزل علاء را وسیع دیدند؛ گفت که این منزل وسیع به چه کار دنیایت می آید، آگاه باش که در آخرت به چنین سرای وسیعی نیاز بیشتری داری. سپس حضرت اضافه فرمود: «بَلَى‏ إِنْ‏ شِئْتَ‏ بَلَغْتَ بِهَا الْآخِرَةَ تَقْرِي فِيهَا الضَّيْفَ وَ تَصِلُ فِيهَا الرَّحِمَ وَ تُطْلِعُ مِنْهَا الْحُقُوقَ مَطَالِعَهَا فَإِذاً أَنْتَ قَدْ بَلَغْتَ بِهَا الْآخِرَة؛[2]بله می توانی بوسیله ی آن به ثواب آخرت برسی (دنیا مزرعه آخرت است)، بدینگونه که در آن از مهمانان پذیرایی کنی و صله ی رحم در آن بجا آوری وحقوق الهی را ـ در این خانه ــ برپا داری، پس در چنین حالی به ثواب آخرت رسیده ای.

خریدن دنیا، به بهای فروختن آخرت
کسانی که به امور دنیوی خویش مشغولند و به آخرت کاری ندارند؛ باید منتظر عذاب الهی باشند: « أُولئِكَ الَّذينَ اشْتَرَوُا الْحَياةَ الدُّنْيا بِالْآخِرَةِ فَلا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذابُ وَ لا هُمْ يُنْصَرُونَ؛[بقره/86] آنها كسانى‏ اند كه زندگى اين دنيا را به بهاى آخرت خريدند، پس هرگز عذابشان (در آخرت) تخفيف نمى‏ يابد و يارى هم نخواهند شد».
دلبستگی و تعلق به دنیا افرادی را به بی اعتنایی به فرامین الهی وادار می سازد. به عبارت دیگر: بین منفعت های خود و دستورات خدای بزرگ، منفعت ها را انتخاب نموده و احکام و دستورات الهی را به بهای منفعت طلبی خویش، زیر پا می گذارند: «إِنَّ الَّذينَ يَكْتُمُونَ ما أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ الْكِتابِ وَ يَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَناً قَليلاً أُولئِكَ ما يَأْكُلُونَ في‏ بُطُونِهِمْ‏ إِلاَّ النَّارَ وَ لا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ لا يُزَكِّيهِمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَليمٌ؛[بقره/174]كسانى كه كتمان مى‏ كنند آنچه را خدا از كتاب نازل كرده، و آن را به بهاى كمى مى ‏فروشند، آنها جز آتش چيزى نمى‏خورند؛ (و هدايا و اموالى كه از اين رهگذر به دست مى ‏آورند، در حقيقت آتش سوزانى است.) و خداوند، روز قيامت، با آنها سخن نمى‏ گويد؛ و آنان را پاكيزه نمى‏ كند؛ و براى آنها عذاب دردناكى است. [3]
تفسیر نمونه در ذیل این آیه می نویسد: گرچه روى سخن به علماى يهود است ولى چنان كه بارها يادآورى كرده ايم مفهوم آيات در هيچ مورد اختصاص به شان نزول ندارد، در حقيقت شان نزولها وسيله‏ اى هستند براى بيان احكام كلى و عمومى كه خود يكى از مصداقهاى آن محسوب مى‏شوند، بنا بر اين تمام كسانى كه احكام خدا و حقائق مورد نياز مردم را از آنها كتمان كنند و به خاطر كسب مقام و يا به دست آوردن ثروتى مرتكب اين خيانت بزرگ شوند، بايد بدانند كه حقيقت گرانبهايى را به بهاى ناچيزى فروخته ‏اند، زيرا حقپوشى اگر با تمام دنيا مبادله شود باز مرتكب شونده آن ضرر و زيان كرده است!  [4]
اگر بخواهیم مصداقی روشن برای ناحق ساختن حق، برای رسیدن به مقامات دنیایی بیاوریم؛ باید از عرصه ی پر التهاب سیاسی مثالی بزنیم . کسی که در زد و بندهای سیاسی و جناح بندی، به رقیبش تهمت و افترا می بندد تا رقیبش از میدان بدر رود تا راه برای رای آوردن او و محبوبیت او باز شود؛ مورد خطاب این آیه است.
در  آیه دیگری از قرآن، گوشه ای از عذابهای دنیاپرستان را بیان می کند: «وَ ذَرِ الَّذينَ اتَّخَذُوا دينَهُمْ لَعِباً وَ لَهْواً وَ غَرَّتْهُمُ الْحَياةُ الدُّنْيا وَ ذَكِّرْ بِهِ أَنْ تُبْسَلَ نَفْسٌ بِما كَسَبَتْ لَيْسَ لَها مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلِيٌّ وَ لا شَفيعٌ وَ إِنْ تَعْدِلْ كُلَّ عَدْلٍ لا يُؤْخَذْ مِنْها أُولئِكَ الَّذينَ أُبْسِلُوا بِما كَسَبُوا لَهُمْ شَرابٌ مِنْ حَميمٍ وَ عَذابٌ أَليمٌ بِما كانُوا يَكْفُرُونَ؛[انعام/70]و رها كن كسانى را كه آيين (فطرى) خود را به بازى و سرگرمى گرفتند، و زندگى دنيا، آنها را مغرور ساخته، و با اين (قرآن)، به آنها يادآورى نما، تا گرفتار (عواقب شوم) اعمال خود نشوند! (و در قيامت) جز خدا، نه ياورى دارند، و نه شفاعت‏ كننده ‏اى! و (چنين كسى) هر گونه عوضى بپردازد، از او پذيرفته نخواهد شد؛ آنها كسانى هستند كه گرفتار اعمالى شده‏ اند كه خود انجام داده‏ اند؛ نوشابه‏ اى از آب سوزان براى آنهاست و عذاب دردناكى، بخاطر اينكه كفر مى‏ورزيدند (و آيات الهى را انكار) مى‏كردند».
مغرور شدن اهل دنیا به مال و مقام خود و طعنه زدن به کسانی که این جایگاه را ندارند (مومنان) ؛ باعث رقم خوردن عذاب الهی برای آنها و بی یار و یاور ماندن در آن دنیا می شود. «زُيِّنَ لِلَّذينَ كَفَرُوا الْحَياةُ الدُّنْيا وَ يَسْخَرُونَ مِنَ الَّذينَ آمَنُوا وَ الَّذينَ اتَّقَوْا فَوْقَهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ اللَّهُ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ؛[بقره/212]زندگى دنيا در نظر كسانى كه كفر ورزيده ‏اند (به وسيله شيطان و نفس اماره) آراسته شده، و مؤمنان (تهيدست) را مسخره مى‏كنند، در حالى كه آنها كه پرواپيشه ‏اند در روز قيامت از آنان برتر و بالاترند، و خداوند هر كس را بخواهد بى‏شمار روزى مى‏دهد».
خداوند به همه ی ما رحم کند که در دام دنیا نیفتیم.

راهکار عملی
همه باید به فکر این باشیم که باید روزی ازاین دنیا کوچ کنیم. در آن روز، پول و سرمایه بداد ما نمی رسد. «وَ ما يُغْني‏ عَنْهُ مالُهُ‏ إِذا تَرَدَّى؛[لیل/11]‏و چون (به حضيض شقاوت يا به گودال قبر يا به قعر جهنم) سقوط كند، مالش براى او سودى نخواهد داشت». [5]
البته سرمایه داشتن بد نیست و اگرکسی در زندگی خود (مخصوصا انسان ثروتمند) یک نوع توازنی بین دنیا و آخرت برقرار نموده باشد؛ در آن روز ی که از این دنیا کوچ می کند، احساس سربلندی می  کند. «وَ ابْتَغِ فيما آتاكَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَ لا تَنْسَ نَصيبَكَ‏ مِنَ الدُّنْيا؛[قصص/77]و در آنچه خداوند به تو داده خانه آخرت را بطلب، و سهم خود را از (عمر و مال) دنيا فراموش مكن »

سخن آخر
حضرت علی (علیه السلام) دنیا را مزرعه آخرت می داند. کسانی که در این دنیا به مقام و دارایی وامکانات خود غره شوند و قیامت را از یاد ببرند، و از دنیا برای آخرت خود اندوخته ای نفرستند؛  در آن دنیا با عذابهای الهی سر و کار خواهند داشت.

پی نوشتها
1ــ منهاج البراعة في شرح نهج البلاغة (خوئى) / ج‏19 / 86 /
2ـــ نهج البلاغة (للصبحي صالح) /   / 324 / 209
3ــ ترجمه مکارم 26
4ــ  تفسير نمونه ج‏1 ص  591
5ــ ترجمه مکارم ص595