شرح دعای روز بیست و هفتم ماه مبارک رمضان

بسم الله الرحمن الرحیم
أَللّـهُمَّ ارْزُقْنى فيهِ فَضْلَ لَيْلَةِ الْقَدْرِ؛ خدايا در اين ماه، فضيلت شب قدر را روزيم كن
وَ صَيِّرْ اُمُورى فيهِ مِنَ الْعُسْرِ اِلَى الْيُسْرِ؛ و كارهايم را از سختى به آسانى برگردان،
وَ اقْبَلْ مَعاذيرى وَ حُطَّ عَنّىِ الذَّنْبَ وَ الْوِزْرَ؛ و پوزشهايم را بپذير و گناهان و وِزرهايم را بريز
يـا رَؤُفـاً بِعِـبادِهِ الصّـالِحـينَ؛ اى خداى مهربان نسبت به بندگان صالح خويش». [1]

شرح دعای روز بیست و هفتم ماه مبارک رمضان
فراز اول: خدایا در این ماه فضیلت شب قدر را نصیبم کن
در روز بیست و هفتم ماه مبارک رمضان از خدای متعال مسئلت می نماییم که فضیلت شب قدر را قسمت ما نماید. شب قدر شب نزول قرآن است و قلب ماه رمضان بر اساس منابع روایی، شب قدر معین شده و براساس آیات الهی از هزار ماه بهتر است. «لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ؛ [سوره قدر ،آیه 3] شب قدر بهتر از هزار ماه است!». و سرنوشت و تقدیر افراد در این شب رقم می خورد : «حم، وَ الْكِتابِ الْمُبینِ، إِنَّا أَنْزَلْناهُ فی  لَیْلَةٍ مُبارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنْذِرینَ، فیها یُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكیمٍ؛[سوره دخان، آیات4-1] حم، سوگند به این كتاب روشنگر، كه ما آن را در شبى پر بركت نازل كردیم ما همواره انذاركننده بوده ایم! در آن شب هر امرى بر اساس حكمت (الهى) تدبیر و جدا مى گردد».  شب قدر شب آمرزش گناهان و نجات از آتش جهنم شناخته شده است. در کتاب شریف وسایل الشیعه از امام محمد باقر(علیه السلام) این چنین نقل شده است: «هر کس در شب قدر احیاء کند، گناهانش آمرزیده می شود اگر به عدد ستارگان آسمان باشد»[2]

فراز دوم: کارهایم را از سختی به آسانی گردان
وَ صَيِّرْ اُمُورى فيهِ مِنَ الْعُسْرِ اِلَى الْيُسْرِ؛ و كارهايم را از سختى به آسانى برگردان،
خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: «فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً؛ إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً؛[حشر/6و5] به يقين با (هر) سختى آسانى است!  (آرى) مسلّماً با (هر) سختى آسانى است». در تبیین و معنای این  آیه شریف مفسران این  چنین بیان داشته اند:  غم مخور مشكلات و سختيها به اين صورت باقى نمىی‌ماند، كارشكنيهاى دشمنان براى هميشه ادامه نخواهد يافت، و محروميتهاى مادى و مشكلات اقتصادى و فقر مسلمين به همين صورت ادامه نمی‌یابد. آن كس كه تحمل مشكلات كند، و در برابر طوفانها ايستادگى به خرج دهد روزى ميوه شيرين آن را می‌چشد، روزى كه فرياد دشمنان خاموش، كارشكنيها بى رنگ، جاده‏‌هاى پيشرفت و تكامل صاف، و پيمودن مسير حق آسان خواهد شد. گرچه بعضى از مفسران اين آيات را اشاره به فقر مالى عمومى مسلمانان در آغاز ظهور اسلام شمرده‏‌اند، ولى گستردگى مفهوم آيات همه مشكلات را شامل می‌شود، اين دو آيه به صورتى مطرح شده كه اختصاص به شخص پيامبر اكرم (صلی الله علیه و اله) و زمان آن حضرت نيز ندارد و به همه انسانهاى مؤمن مخلص و تلاشگر نويد می‌دهد كه هميشه در كنار سختيها آسانيها است، حتى تعبير به"بعد" نمی‌کند بلكه تعبير به "مع" كه نشانه همراهى است مى‏كند. آرى چنين است كه با هر مشكلى آسانى آميخته، و با هر صعوبتى سهولتى همراه است، و اين دو هميشه با هم بوده و با هم خواهند بود.  اين نويد و وعده الهى است كه دل را نور و صفا مى‏بخشد، و به پيروزيها اميدوار می‌کند، و گرد و غبار ياس و نوميدى را از صفحه روح انسان می‌زدايد.[3]در تفسیر نور الثقلین حديثى آمده است كه پيغمبر اكرم (صلی الله علیه و اله) فرمود: و اعلم ان مع العسر يسرا، و ان مع الصبر النصر، و ان الفرج مع الكرب؛[4] بدان كه با سختيها آسانى است، و با صبر پيروزى و با غم و اندوه خوشحالى و گشايش است».

     صبر و ظفر هر دو دوستان قديمند             بر اثر صبر نوبت ظفر آيد

فراز سوم: خدایا پوزشم و خطایم را ببخش
یکی از اوصاف و ویژگی های خدای متعال بخشنده و عفو کننده از خطا و اشتباه بندگان است. خداوند متعال در سوره مبارکه زمر بخشنده بودن خود را این چنین بیان می فرماید: «قُلْ يا عِبادِيَ الَّذينَ أَسْرَفُوا عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَميعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحيمُ؛[زمر/53] بگو: «اى بندگان من كه بر خود اسراف و ستم كرده ‏ايد! از رحمت خداوند نوميد نشويد كه خدا همه گناهان را مى‏ آمرزد، زيرا او بسيار آمرزنده و مهربان است». در اين آيه راه بازگشت را توأم با اميدوارى به روى همه گنهكاران  مى‏ گشايد زيرا هدف اصلى از همه اين امور تربيت و هدايت است نه انتقام ‏جويى و خشونت، با لحنى آكنده از نهايت لطف و محبت آغوش رحمتش را به روى همگان باز كرده و فرمان عفو آنها را صادر نموده، می‌فرمايد: "به آنها بگو اى بندگان من كه بر خودتان اسراف و ستم كرده‏ايد از رحمت خداوند نوميد نشويد كه خدا همه گناهان را مى ‏بخشد" كه او بخشنده و مهربان است (قُلْ يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً).

امید بخش ترین آیه در قرآن
دقت در تعبيرات اين آيه نشان می‌دهد كه از اميد بخش‌‏ترين آيات قرآن مجيد نسبت به همه گنهكاران است، شمول و گستردگى آن به حدى است كه طبق روايتى که در تفسیر صافی نقل شده است امير مؤمنان على(علیه السلام) فرمود: در تمام قرآن آيه‏‌اى وسيعتر از اين آيه نيست" (ما فى القرآن آية اوسع من يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا ...)[5]

دليل آن نيز روشن است زيرا:
1- تعبير به "يا عبادى" (اى بندگان من!) آغازگر لطفى است از ناحيه پروردگار.
2- تعبير به "اسراف" به جاى"ظلم و گناه و جنايت" نيز لطف ديگرى است.
3- تعبير به"عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ" كه نشان مى‏ دهد گناهان آدمى همه به خود او باز مى‏ گردد نشانه ديگرى از محبت پروردگار است همانگونه كه يك پدر دلسوز به فرزند خويش مى‏ گويد اين همه بر خود ستم مكن! 4- تعبير به"لا تقنطوا" (مايوس نشويد) با توجه به اينكه"قنوط" در اصل به معنى مايوس شدن از خير است به تنهايى دليل بر اين است كه گنهكاران نبايد از"لطف الهى" نوميد گردند.
5- تعبير"مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ" بعد از جمله"لا تقنطوا" تاكيد بيشترى بر اين خير و محبت مى ‏باشد.
6- هنگامى كه به جمله"إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ" مى‏ رسيم كه با حرف تاكيد آغاز شده و كلمه"الذنوب" (جمع با الف و لام) همه گناهان را بدون استثنا در بر مى‏ گيرد سخن اوج مى ‏گيرد و درياى رحمت مواج مى ‏شود.
7- هنگامى كه"جميعا" به عنوان تاكيد ديگرى بر آن افزوده مى‏ شود اميدوارى به آخرين مرحله مى‏ رسد.
8 و 9- توصيف خداوند به"غفور" و"رحيم" كه دو وصف از اوصاف اميد بخش پروردگار است در پايان آيه جايى براى كمترين ياس و نوميدى باقى نمى‏ گذارد.
آرى به همين دليل آيه فوق گسترده ‏ترين آيات قرآن است كه شمول آن هر گونه گناه را در بر مى ‏گيرد، و نيز به همين دليل از اميدبخش‏ترين آيات قرآن مجيد محسوب مى‏ شود.
و به راستى از كسى كه درياى لطفش بيكران و شعاع فيضش نامحدود است جز اين انتظارى نمى ‏توان داشت.

از كسى كه"رحمتش بر غضبش پيشى گرفته" و بندگان را براى رحمت آفريده، نه براى خشم و عذاب، غير از اين چشم ‏داشتى نيست.چه خداوند رحيم و مهربانى و چه پروردگار پر مهر و محبتى!.[6]

نیایش آخر: درآخر این دعای ارزشمند به آستان باری تعالی عرضه می داریم. يـا رَؤُفـاً بِعِـبادِهِ الصّـالِحـينَ؛ اى خداى مهربان نسبت به بندگان صالح خويش. از سر تقصیر و گناهان نیز در گذر.

پی نوشت ها:
[1]. الإقبال بالأعمال الحسنة: ج‏1، ص404.
[2]. ر.ک: مستدرک الوسائل: ج7، ص474.
[3]. تفسير نور الثقلين: ج‏5، ص605.
[4]. تفسير نور الثقلين: ج‏5، ص605.
[5]. تفسير الصافي: ج‏4، ص326.
[6]. تفسير الصافي: ج‏4، ص 326.