حقوق نجومی؛ عذاب نجومی!

بعد از سال‌ها گذشتن از انقلاب اسلامی بالأخره کار اصلاح به موضوع مهم اقتصاد رسید و مطرح شدن حقوق‌های نجومی بیش از هر چیز اهمّیت اصلاحات ریشه‌ای اقتصادی را نشان داد. قطعا نبود تقوای لازم در حین انجام مسئولیت‌های مختلف، ریشه بروز چنین برداشت‌های نامشروع و حرامی است. در این نوشتار به تأثیر مال حرام در قیامت افراد می‌پردازیم.

بزرگی گناه حرام‌خواری
در مورد شدّت گناه حرام‌خواری و بزرگی این گناه روایات فراوانی از اهل بیت علیهم السلام رسیده است از جمله مصداق حرام خواری، در رابطه با ربا خواری است که امام صادق علیه السلام از پیامبر اکرم صلّی الله علیه و اله نقل می‌کنند که ایشان خطاب به امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند:
« يَا عَلِيُّ الرِّبَا سَبْعُونَ جُزْءاً فَأَيْسَرُهَا مِثْلُ أَنْ يَنْكِحَ الرَّجُلُ أُمَّهُ فِي بَيْتِ اللَّهِ الْحَرَامِ يَا عَلِيُّ دِرْهَمُ رِبًا أَعْظَمُ مِنْ سَبْعِينَ زَنْيَةً كُلُّهَا بِذَاتِ مَحْرَمٍ فِي بَيْتِ اللَّهِ الْحَرَام‏ [1] يا على ربا هفتاد جزء است آسان‌ترين جزءش مانند آن است كه كسى با مادر خودش در خانه كعبه عمل جنسى انجام دهد يا على يك درهم ربا از هفتاد زنا كه شخص با مَحرم خود در بيت اللَّه الحرام (خانه كعبه) بجا آورد بزرگ‌تر است».
در مورد استفاده نامشروع از بیت المال مسلمین نیز احادیث فراوانی هست مثلا امام باقر علیه السلام به نقل از پیامبر عظیم الشأن اسلام فرمودند:
«لَعَنْتُهُمْ ـ وَكُلُّ نَبيٍّ مُجابٍ ـ الزائدُ فيكِتابِ اللّه ، وَ التّارِكُ لِسُنَّتي، وَ الْمُكَذِّبُ بِقَدَرِاللّه ِ وَ المُسْتَحِلُّ مِنْ عِتْرَتي ما حَرَّمَ اللّه ُ ...، وَ الْـمُسْتَأثِرُ بِالفَيْئ المُسْتَحِلُّ لَهُ [2] پنج كس اند كه من و هرپيامبر مستجاب الدعوه اى، آنان را لعنت كرده است: آن كس كه در كتاب خدا، آيه اى را زياد گرداند؛ و كسى كه سنّت و روش مرا، رها كند و كسى كه قضا و قدر خدا را تكذيب كند و مى گويد انسان آزاد است؛ و كسى كه حرمت اهل بيت مرا ـ كه خدا واجب فرموده ـ نگه ندارد؛ و كسى كه اموال عمومى را، به خود منحصر سازد و تصرّف درآن را [به نفع خود ]حلال شمارد».
آیا غیر از این است که مدیرانی که به هر دلیلی حقوق‌های غیرمتعارف گرفته‌اند در واقع، بیت المال مسلمین را برای خودشان حلال کرده‌اند و لعنت پیامبران الهی را برای خود خریده‌اند؟!
گاهی گمان می‌شود که حرام‌خواری فقط شامل استفاده نامشروع همراه با زورگویی و تخلّف از قانون است درحالیکه؛ ملاک حرام بودن مال تشخیص وجدان شخص است. به این معنا که گاهی  به خاطر نقص قانون و یا فساد بالادستی، حقوق و مزایایی به انسان داده می‌شود که خودش می‌داند حقّ او نیست در این صورت نیز استفاده از آن خلاف شرع است. این مفهوم را می‌توان از دلایل مختلف قرآنی و روایی استفاده کرد مثلا حکم کلّی که در قرآن آمده است:
« بَلِ الْإِنْسانُ عَلى‏ نَفْسِهِ بَصيرَة [قیامة/14]بلكه انسان خودش از وضع خود آگاه است».
همچنین امام کاظم علیه السلام در حکمتی ارزشمند خطاب به هشام فرمودند:
« هشام اگر در دست تو يك گردو باشد و مردم بگويند در دست تو يك جواهر و مرواريد است چه سودى براى تو خواهد داشت با اينكه مي‌دانى يك گردو است. اگر در دست تو جواهرى باشد و مردم بگويند يك گردو است چه ضررى به تو مي‌رسد با اينكه تو خود مي‌دانى كه آنچه دست تو است جواهر و مرواريدى است».[3]
پس وظیفه شرعی هر کس حتّی تقابل با حرام‌خواری‌های ساختاری و قانونی است حتّی در مورد خودش!

عذاب حرام‌خوار
در روایات از معصومین علیهم السلام رابطه خاص و مستقیمی بین حرام‌خواری و آتش دوزخ ترسیم شده است. پیامبر اکرم صلوات الله علیه می‌فرمایند:
« كُلُّ لَحْمٍ يُنْبِتُهُ الْحَرَامُ فَالنَّارُ أَوْلَى‏ بِهِ وَ إِنَّ اللُّقْمَةَ الْوَاحِدَةَ تُنْبِتُ اللَّحْم‏ [4] هر گوشتی که از مال حرام روئیده شود سزاوار آتش دوزخ است و از یک لقمه حرام نیز گوشت می‌روید».
دوری از نعمت‌های بهشتی و محرومیّت از شفاعت اهل بیت علیهم السلام مساوی با چشیدن طعم آتش دوزخ است زیرا از امام سجّاد و امام باقر علیهماالسلام نقل شده است که فرمودند:
« وَ لَا يَرِدُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ ص مَنْ أَكَلَ مَالًا حَرَاماً لَا وَ اللَّهِ لَا وَ اللَّهِ لَا وَ اللَّهِ ... وَ لَا يَنَالُ شَفَاعَتَهُ لَا وَ اللَّهِ [5] به خدا سوگند به خدا سوگند هر کس مال حرامی بخورد به دیدار رسول خدا نخواهد رسید و به خدا سوگند که از شفاعت رسول خدا بهره‌مند نمی‌شود».
یکی از واضح‌ترین آیات در مورد تجسّم گناهان در قیامت آیه‌ای است که در مورد خوردن مال یتیم در قرآن کریم آمده است که می‌فرماید:
« إِنَّ الَّذينَ يَأْكُلُونَ أَمْوالَ الْيَتامى‏ ظُلْماً إِنَّما يَأْكُلُونَ في‏ بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَيَصْلَوْنَ سَعيراً[نساء/10] كسانى كه اموال يتيمان را به ظلم و ستم مى‏خورند، (در حقيقت،) تنها آتش مى‏‌خورند و به زودى در شعله‌‏هاى آتش (دوزخ) مى‏‌سوزند».
در این آیه شریفه حرام‌خواری با عبارت "ظلما" آمده است. قطعا آتشی که مال حرام لقمه می‌گیرد و در دهان حرام‌خوار می‌گذارد واقعیّت تجسّم این گناه در قیامت است؛ نه چیزی بیشتر و نه چیزی کم‌تر!

حقّ‌النّاس
گناهان به سه دسته مربوط می‌شوند: حقّ النفس؛ حقّ الله؛ حقّ الناس. در این میان شاید سخت‌ترین گناهان، حقّ الناس است که حتّی از شهید نیز بخشیده نمی‌شود.  امام باقر علیه السلام می‌فرمایند:
« الظُّلْمُ ثَلَاثَةٌ ظُلْمٌ لَا يَغْفِرُهُ اللَّهُ وَ ظُلْمٌ يَغْفِرُهُ اللَّهُ وَ ظُلْمٌ لَا يَدَعُهُ اللَّهُ فَأَمَّا الظُّلْمُ الَّذِي لَا يَغْفِرُهُ اللَّهُ فَالشِّرْكُ بِاللَّهِ وَ أَمَّا الظُّلْمُ الَّذِي يَغْفِرُهُ اللَّهُ فَظُلْمُ الرَّجُلِ نَفْسَهُ فِيمَا بَيْنَهُ وَ بَيْنَ اللَّهِ وَ أَمَّا الظُّلْمُ الَّذِي لَا يَدَعُهُ اللَّهُ فَالْمُدَايَنَةُ بَيْنَ الْعِبَاد [6] ظلم سه گونه است: يكى آن كه قابل آمرزش نيست، ديگر آن كه قابل آمرزش است، و سوم آن كه خدا از آن نگذرد، نخست شرك به خدا است. دوم ظلم به نفس يعنى گناهى كه بين تو و خدا باشد. سوم حق الناس».
چون حق الناس در ارتباط با بندگان دیگر خداست لذا تنها راه رهایی از آن، رضایت صاحب حقّ است. باید توجّه داشت که گاهی فقط طرف مقابل یک فرد یا چند نفر است ولی مثلا در دست‌درازی به بیت المال مسلمین تمامی افراد جامعه اسلامی ذیحق بوده و فرد متجاوز به بیت المال مسلمین باید رضایت تمامی افراد جامعه را کسب کند که این مسأله عمق خطرناک بودن خوردن بیت المال مسلمین مثلا جریان حقوق‌های نجومی را نشان می‌دهد.

راه‌کار
پیامبر گرامی اسلام فرمودند:«اِنَّ اَخْوَفَ ما اَخافُ عَلى اُمَّتى مِنْ بَعْدى هذِهِ الْمَكاسِبُ المُحَرَّمَةُ وَ الشَّهْوَةُ الخَفيَّةُ وَ الرِّبا [7] آن‌چه بيش از هر چيز بر اُمّتم بعد از خود مى‌ترسم، درآمدهاى حرام، هواپرستى پنهان و رباست».
بر همین اساس و برای برون‌رفت از لجن‌زار دست‌درازی به بیت المال و جرأت بر این کار، باید تمامی زمینه‌های اداری، قانونی، تشکیلاتی، ساختاری و نظارتی آن را برطرف کرد و کار فسادهای اقتصادی این‌چنینی را از ریشه حل کرد.

نتیجه این‌که؛ نتیجه هر گناهی در آخرت عذاب و تاوان متناسب با آن گناه خواهد بود. از جمله گناهانی که دنیا و آخرت انسان را به تباهی و بی‌برکتی کشانده و فرجامی دردناک را به خصوص در آخرت به دنبال خواهد داشت حرام‌خواری است. به خصوص، دست‌درازی به بیت المال مسلمین از این جهت سنگین‌تر است که صاحبان حق به تعداد تمامی افراد جامعه اسلامی هستند.

پی‌نوشت
[1] خصال، ج‏2، ص 583
[2] كافى، ج 2، ص 293
[3] مواعظ امامان عليهم السلام-ترجمه جلد هفدهم بحار، ص 260
[4] بحار الأنوار، ج‏63، ص 314
[5] دعائم الإسلام ؛ ج‏2 ؛ ص351
[6] تحف العقول، ص 293
[7] مستدرک الوسایل و مستنبط المسایل ج 13 ، ص 67 ، ح 14763