بسم الله الرحمن الرحیم
منّت دو تا معنی داره یکی به معنی بخشیدنِ نعمت بزرگ، و دیگری به معنی به رخ کشیدن کار خوبی که برای دیگران انجام میدن. معنی اول (یعنی: بخشیدنِ نعمت بزرگ) در مورد خداوند بکار میره اما معنی دوم (یعنی: به رخ کشیدن کاری کار خوبی که برای دیگران انجام میدن) در مورد انسانها، و این معنی دوم بسیار ناپسنده. «1» در قرآن کریم، آیاتی در هر دو معنی اومده. معنی اول که فعلا مورد بحث ما نیست مثل سوره ی آل عمران، آیه 264 که از نعمت بزرگ خداوند بر مؤمنین یعنی بعثت پیامبر صلی الله علیه و آله صحبت میکنه. اما بحث ما در مورد معنی دوّمه که همونطور که عرض شد کاری ناپسنده (مثلا به کسی که به او احسان و خوبی کرده بگه: این من بودم که برای تو چنین و چنان خوبی کردم و با این کار، خوبی خودش را ناگوار کنه «2»
در اینمورد، خداوند در یکی از آیات قرآن کریم ما را از منّت گزاری نهی کرده؛ میفرماید: یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذى «3» یعنی: ای کسانی که ایمان آوردید؛ صدقه ها و بخششهای خودتون را با منت گزاری و اذیت از بین نبرید و باطل نکنید. بعد میفرماید: این کار شبیه اینه که کسی برای ریا کاری و نشون دادن به مردم، از مال خودش انفاق کنه و ایمان به خدا و روز قیامت نداره. و باز هم برای اینکه بیشتر متوجه بشیم که چطوری شخص ریا کار، عملش از بین میره، یک مثالی میزنه، میفرماید: (كار این شخص) مانند قطعه سنگى است كه، (قشر نازكى از) خاك، روی اون باشه (و بذرهایى در اون خاک پاشیده بشه) و رگبار باران به اون برسه، (و همه خاكها و بذرها را بشوید،) و اون سنگ را صاف (و خالى از خاك و بذر) رها کنه. اونها از كارى كه انجام دادن، چیزى به دست نمیارن «4»
علامه طباطبایی در تفسیر این آیه ای که عرض شد میفرماید: خداوند در این آیه نفرمود: ای مؤمنین، ریاکار نباشید، بلکه افرادی را که صدقه میدن و دنبالش منت و اذیت میرسونن را تشبیه کرد به افراد ریاکار بی ایمان کرد که صدقات اونها بی اجر و باطله و فرمود: "عمل این مؤمن منت گزار، شبیه عمل اون ریاکار بی ایمانه" و نفرمود: " مثل اوست " زیرا مؤمن که صدقه ای میده و کار نیکی برای دیگران انجام میده در ابتدا کارش خوب و صحیحه اما با کارهایی مثل منّت و اذیت، کار خودش را باطل میکنه، اما کار افراد ریاکار، از همون اول باطله.«5»
فرشتگان هم از افراد بسیار منّت گزار دور میشن
کسی که صدقه ای میده یا کار خوبی را برای دیگران انجام میده و بعد بر او منت گزاری میکنه نه تنها موجب اذیت او میشه و کار خوب خودش را باطل و بی اجر میکنه،«6» بلکه ممکنه به این کار عادت کنه و برای انجام هر کار خوبی برای دیگران منت گزاری کنه و نام «منّان» (بسیار منت گزار) را به خود بگیره «7» و جزء کسانی قرار بگیره که امام علی علیه السلام در مورد اونها فرمود:
الْمَنَّانُ عَلَى الْفُقَرَاءِ مَلْعُونٌ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ الْمَنَّانُ عَلَى أَبَوَیْهِ وَ إِخْوَتِهِ وَ أَخَوَاتِهِ بَعِیدٌ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ بَعِیدٌ مِنَ الْمَلَائِكَةِ قَرِیبٌ مِنَ النَّارِ لَا یُسْتَجَابُ لَهُ دَعْوَةٌ وَ لَا یُقْضَى لَهُ حَاجَةٌ وَ لَا یَنْظُرُ اللَّهُ إِلَیْهِ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَة «8» یعنی: كسى كه بسیار منت بر فقیران بگذاره در دنیا و آخرت ملعونه و كسى كه منت بر پدر و مادر و برادرا و خواهراش بگذاره از رحمت خدا و فرشتگان دوره و نزدیك بآتش [ ِ جهنم است] و دعائى براى او مستجاب نمیشه و حاجتى برایش برآورده نمیشه و خدا در دنیا و آخرت باو توجه نمیكنه.
یادمون نره که مراقب باشیم؛ با یک کلمه منت گزاری، اجر خوبیهامون را از بین نبریم.
پی نوشت ها:
1- با استفاده از ترجمه مفردات، ج4، ص: 253 و 254
2- با استفاده از ترجمه المیزان، ج2 ص596
3- سوره بقره، آیه 264
4- ترجمه ای از آیه264 سوره بقره
5- ترجمه المیزان، ج2، ص: 597
6- چنانکه امام علی علیه السلام میفرماید: إِنَّ الْمِنَّةَ تَهْدِمُ الصَّنِیعَة یعنی: منت گزاری، احسان و نیکی را خراب میکنه؛ « غرر الحکم، ح8627 »
7- البته در مورد خداوند تعالی، المنّان به معنی کسی است که بسیار احسان و بخشش کند «فرهنگ ابجدی عربی - فارسی، ج1 ص867 »
8- إرشاد القلوب إلى الصواب ج1 ص194