اهداف خلفا از حمله به ایران

یکی از اهداف بزرگ اسلام، تربیت اسلامی مردم است. هدف اسلام و دین حق، دور کردن مردم از خرافات و زدودن تفکرات جاهلی و منفی و تزریق باورهای درست و به‌دوراز خرافات است. اسلام قبل از این‌که به فکر تصرف کشورها و ملل دیگر باشد، به فکر اصلاح تفکر دینی مردم خود و تربیت صحیح آن‌هاست به‌عبارت‌دیگر، قبل از این‌که اسلام بخواهد دین خود را به دیگر ملل و کشورها صادر کند باید از درون خود را ساخته‌وپرداخته باشد باید خود مردم مسلمان را خوب تربیت‌کرده باشد و به‌عبارت‌دیگر کادر سازی مناسب انجام داده باشد و مردم به این دین‌باور داشته باشد تا دین حقیقی و درست را به دیگر ملل صادر کنند.

اهدافی که فرستادگان واقعی الهی دنبال می‌کنند اهداف و آرمان‌های بلندی است و از اهداف دنیایی و افکار کوته‌بینانه بسیار به دور است. اولیای الهی همیشه به دنبال اصلاح جوامع و تربیت درست مردم هستند. آن‌ها همیشه دغدغه زدودن افکار شرک‌آلود و کفر آلود مردم را دارند و به‌هیچ‌عنوان افکار دنیوی و تصرف ملل گوناگون و به دست آوردن منافع مادی و دنیوی را در سر نمی‌پرورانند.

ولی متأسفان باید گفت که فاتحان ایران از چنین اهداف بلندی به دور بوده‌اند و هدف از فتح آن‌ها، الهی و جایگزین کردن حکومت و دین الهی در میان مردم نبوده است. آن‌طور که مخالفان شیعه ادعا کرده‌اند که خلفای اسلامی هدف از فتح ایران، مسلمان کردن آن‌ها بوده است و کار بسیار بلند و ارزشمندی کرده‌اند که از دست هیچ‌کس ساخته نیست، به‌هیچ‌عنوان این ادعا درست نیست. ما در متن زیر مدارکی را بیان می‌کنیم که این ادعای اهل سنت را باطل می‌کند و می‌رساند که اهداف آن‌ها بیشتر دنیوی و به دست آوردن غنائم جنگی بوده است نه جایگزین کردن حکومت الله.

هنگامی‌که عمر بن خطّاب مردم را به جنگ با ایرانیان فراخواند، مردم استقبالی نکرده و بی‌توجهی کردند. در این گیرودار قبیله «ازد» مهیّای جنگ شد، که عمر برای ترغیب بیشتر آن‌ها به جنگ، غنائم کسری را یادآور شد[1]
«ابونصر بن مطهّر بن طاهر مقدسی»، نیز در مورد دلیل حمله مسلمانان، روایتی از عمر بن خطّاب نقل می‌کند که قبل از حمله به ایران گفته بود:«خدا شمارا به زبان رسول خویش گنج خسروان و قیصران وعده داده ‌است، برخیزید و جنگ با فارس را ساز کنید. مثنی بن حارثه، در حیره، مردم را به جهاد علیه ایران تحریک می‌کرد، و به غارت خزائن ملوک ساسانی تطمیع می‌نمود»[2].

عمربن خطاب در یک نقل دیگر یاد آور می شود که:«حجاز جای ماندن شما نیست. مگر آن‌که آذوقه از جای دیگر بجویید که مردم حجاز جز به این وسیله نیرو نگیرند.»(3)

ازجمله کسانی که برای غارت آبادی‌ها و خزائن ایران مأمور شد، «جریر بن عبدالله بجلی» بود که پیروان زیادی داشت. وقتی عمر او را برای جنگ با ایران فراخواند، جریر با عمر قرار گذاشت به این شرط به جنگ می‌رود که یک‌چهارم غنائم را برای خود و اتباعش بردارد، و عمر این شرط را پذیرفت، و جریر به سوی ایران حرکت کرد.[4]

همه این مدارک نشان می‌دهد که خلفایی که به ایران حمله کردند هدف الهی و آرمان‌های بلند اسلامی را در سر نمی‌پروراندن چنان‌که شبکه‌های وهابیت به‌شدت آن را بزرگ جلوه داده و هدف از خلیفه دوم را هدفی بلند والهی معرفی می‌کنند که هیچ‌کس دست به چنین کاری نزده و کاری که ایشان انجام داده است بسیار مقدس و عالی بوده است. از این مدارک به دست می‌آید که اهداف آن‌ها بیشتر هدف دنیایی و به دست آوردن غنایم جنگی بوده است. گرچه در بین سپاه مسلمانان افرادی که در مراتب پایین‌تر قرار داشتند اهداف الهی در سر داشتند و باایمان کامل و برای رضای خدا پای به این عرصه خطرناک گذاشته بودند شرکت گروهی از مهاجمان (يا مهاجران) اولیه در فتوحات، بر پایه ایمان و شور مذهبی و با قصد جهاد و نشر اسلام بوده است. حضور تعداد زیادی از اصحاب پیامبر در این جنگ ها با این هدف بوده است.
برخی از جنگاوران، به صورت داوطلبانه و با زبان روزه می جنگیدند.(5) آنان کشتن و کشته شدن را یکسان می‌دانستند. «مغیره» در ملاقات با «رستم فرخزاد» مسئله دعوت به اسلام را مطرح کرد ، نه مسائل اقتصادی را.(6)ولی اهدافی که سرکردگان آن‌ها دنبال می‌کردند اهداف عالی نبوده است.

طبق مدارکی که بیان شد و اهداف آن‌ها را بیان کردیم این‌ها برخلاف سیره رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) بوده است. . روش آن حضرت این بود که پس از فتح یک سرزمین، یا پذیرش اسلام توسّط قومی، مربّیانی را به میان‌شان می‌فرستاد تا باتربیت اسلامی آشنا شوند. همان‌طور که امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) به یمن فرستاده شد تا یمنی‌ها را با معارف اسلام آشنا کند.[7]امّا در فتح ایران، از این مسئله غفلت شد. علّت غفلت از این امر مهمّ، به هدف فاتحان برمی‌گردد.این نشان می‌دهد که نیت فاتحان ایران اهداف بلندی نبوده است. طبق مدارکی که ارائه شد، اهداف آن‌ها به دست آوردن گنجه‌ای کسری بوده است نه این‌که احکام اسلام را در آن سرزمین حاکم کند.

به‌خاطر همین بوده است که امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) وقتی‌که به حکومت ظاهری رسیدند این حملات را متوقف کردند و بجای حمله به کشورهایی مانند ایران و کشورگشایی که دیگران انجام دادند، تمام توان خود را برترمیم مشکلات داخلی و تربیت اسلامی مردم، معطوف کردند و تلاش کردند بدعت‌هایی که در زمان خلفای سابق انجام‌گرفته آن‌ها را از چهره جامعه اسلامی بزدایند.
___________
[1]. ثمّ انّ عمر ندب الناس الی العراق فجعلوا یتحامونه و یتثاقلون عنه، حتّی همّ ان یغز و بنفسه، و قدم علیه خلق من الازد یریدون غزو الشام فدعاهم الی العراق و رغبهم فی غنائم آل کسری. فتوح البلدان، بلاذری، صفحه 253
[2]. اَلْبَدْءُ وَ التّاریخ، ابو نصر بن مطهر بن طاهر مقدسی، جلد ۵، صفحه 169
[3]. تاریخ ‏طبری، ترجمه ابو القاسم پاینده ،ج‏4،ص1588 ، تهران، اساطیر، چ پنجم، 1375ش؛ مروج‏الذهب مسعودی، ابو القاسم پاینده‏ ،ج‏1،ص664 ، تهران، انتشارات علمى و فرهنگى، چ پنجم، 374 .
[4]. «... و قدم جریر بن عبدالله من السراة فی بجیله فسال ان یاتی العراق علی ان یعطی و قومه ربع ما غلبوا علیه، فاجابه عمر الی ذلک، فسار نحو العراق. (اسلام ایرانیان و عمر بن خطاب، عطایی اصفهانی، صفحه 122، به نقل از: فتوح البلدان، بلاذری، صفحه 253)
[5]. تاریخ الطبری، الطبری ،ج3 ، ص 38 ،ناشر : مؤسسة الأعلمی للمطبوعات - بیروت - لبنان.
[6]. فتوح‏البلدان أحمد بن یحیى بلاذرى ، ترجمه محمد توکل ،متن، ص361 ،تهران، نشر نقره ، چ اول، 1337ش.
[7]. علی(علیه‌السلام) و ایرانیان، دکتر محسن حیدرنیا، مجلّه صحیفه مبین، شماره 25.