چکیده:قرآن کریم در بیش از بیست آیه ضرورت و وجوب تبعیت از پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) را متذکر شده است و اطاعت از ایشان را اطاعت از خداوند متعال و مخالفت با او را مخالفت با خدا بیان میکند که موجب آن ایمان و کفر انسان مشخص میشود.
یکی از اصول و اعتقاداتی که مورد اتفاق شیعه و سنی میباشد، لزوم اطاعت و تبعت از اوامر و نواهی پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) است که قرآن کریم در بیش از بیست آیه ضرورت و وجوب آن را متذکر شده است و اطاعت از حضرت را اطاعت از خداوند متعال و مخالفت با ایشان را مخالفت با خدا بیان میکند؛ و از طرف دیگر این مساله را معیار ایمان و کفر مسلمانان نیز معرفی میکند.
خداوند متعال در قرآن کریم میفرماید: « قُلْ أَطِيعُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْكَافِرِين [آل عمران /32] بگو خدا و پيامبر [او] را اطاعت كنيد پس اگر رویگردان شدند، قطعا خداوند كافران را دوست ندارد». در جای دیگر میفرماید: «وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ [آل عمران/132]خدا و رسول را فرمان بريد، باشد كه مشمول رحمت قرار گيريد».
در این آیات کلمه "اطیعوا" در مورد خداوند و رسول خدا(صلیاللهعلیهوآله) یک بار آمده است که این نشان دهنده آن است که اطاعت از رسول، مانند اطاعت از خداست؛ و مخالفت و نافرمانی از آن موجب کفر و دوری از رحمت الهی میگردد.
در آیات دیگری از قرآن کریم کلمه "اطیعوا" دوبار تکرار شده است. چنان که میفرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ [نساء/59]اى كسانى كه ايمان آورده ايد خدا را اطاعت كنيد و پيامبر و اولياى امر خود را [نيز] اطاعت كنيد».
علامه طباطبایی در وجه تکرار کلمه"اطیعوا" میگوید: «قرآن کریم کلمه اطیعوا را دو باره آورد، تا بفهماند اطاعت خدا يك نحوه اطاعت است و اطاعت رسول يك نحوه ديگر است(اطاعت خدا اطاعت کردن از دستورات و شریعتی است که از طریق پیامبر به ما رسیده است و اطاعت پیامبر در امور ولایتی و حکومتی حضرت بر امت اسلامی است) ولى بعضى از مفسرين گفتهاند تكرار كلمه (اطيعوا) صرفا به منظور تاكيد بوده، و اين حرف به هيچ وجه درست نيست، زيرا اگر هيچ منظورى به جز تاكيد در بين نبود، ترك تكرار، اين تاكيد را بيشتر افاده مىكرد، و لذا بايد مىفرمود" اطيعوا اللَّه و الرسول ..."، چون با اين تعبير مىفهمانيد اطاعت رسول، عين اطاعت خداى تعالى است، و هر دو اطاعت يكی هستند».[1]
در این آیات اطاعت از پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) به صورت مطلق بیان شده است و حد و مرزی برای آن بیان نشده است که نشان دهنده آن است که اطاعت از حضرت، در تمام امور و شئون فردی، اجتماعی، سیاسی و حکومتی و ... واجب و لازم است و در تایید این مطلب، قرآن کریم در آیه دیگری میفرماید: «وَ ما آتاکمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاکمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدیدُ الْعِقاب [حشر/7] و آنچه را فرستاده [و او] به شما داد آن را بگيريد و از آنچه شما را از آن باز داشت، دوری کنید و از خدا پروا بداريد كه عقاب الهی بسیار شدید است»
همچنین در آیه دیگری میفرماید: «ما كانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لا مُؤْمِنَةٍ إِذا قَضَى اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَمْراً أَنْ يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَ مَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالًا مُبِيناً[احزاب/36] هيچ مرد و زن با ايمانى حق ندارد هنگامى كه خدا و پيامبرش امرى را لازم بدانند، از خود (در برابر فرمان خداوند) اختيارى داشته باشد. هر كس نافرمانى خدا و رسولش را كند، به گمراهى آشكار گرفتار شده است».
بنابراین اطاعت از دستورات پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) در تمام شئون مختلف اعم از تشریعی، حکومتی، فردی، اجتماعی واجب میباشد و مخالفت با آن، نه تنها موجب کفر میشود، بلکه هلاکت ابدی را برای امت خواهد داشت، چنانکه قرآن کریم فرموده است: «وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَتَعَدَّ حُدُودَهُ يُدْخِلْهُ نَارًا خَالِدًا فِيهَا وَلَهُ عَذَابٌ مُهِينٌ [نساء/14] و هر كس از خدا و پيامبر او نافرمانى كند و از حدود مقرر او تجاوز کند، او را در آتشى وارد کند كه همواره در آن خواهد بود و براى او عذابى خفتآور است».
اما با این وجود متاسفانه در زمان حیات نبی مکرم(صلیاللهعلیهوآله) و حتی بعد از رحلت ایشان، شاهد مخالفتهای بسیاری از سوی صحابه با دستورات حضرت میباشیم که هم قرآن کریم و هم تاریخ قطعی به آنها اشاره و بیان کردهاند که این مساله نه تنها با عدالت صحابه ناسازگار است؛ بلکه کفر و جهنمی بودن بسیاری از آنان را اثبات مینماید که در پستهای بعدی به بیان مخالفتهای صحابه با پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) خواهیم پرداخت.
________________________________________________________
پینوشت
[1].تفسیر المیزان، ج4، ص618.